Yazar (D. 5 Ocak 1930, İstanbul – Ö. 14 Temmuz 1995,
Ankara). ). İlk ve ortaokul öğrenimini
İstanbul'da tamamladı. Şişli Terakki Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Felsefe Bölümü mezunu. Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü ile
Ankara Radyosu Dış Yayınlar Bölümünde çalıştı. Rockefeller Vakfının bursuyla
Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde (1963-64) bulundu. Hacettepe Üniversitesinde
öğretim görevlisi olarak (1974-95) çalıştı. Gece adlı romanının Amerika ve Fransa’da yayımlanması üzerine
1994 baharında Amerika, Fransa, İngiltere ve Almanya’da konferanslar verdi. 1995 yılında, Hacettepe Hastanesinde pankreas kanserinden
tedavi gördüğü sırada öldü. Vasiyeti gereği, Ankara Karşıyaka Mezarlığında çok
yakın dostları tarafından toprağa verildi. Yine vasiyeti üzerine, bütün
yapıtlarını yayımlayan Metis Yayınları tarafından, kitaplarının geliriyle Bilge
Karasu Edebiyat Bursu verilmeye başlandı.
İlk yazısı 1950’de yayımlandı. İlk öyküsü ise, 1952’de Seçilmiş Hikâyeler dergisinde yer aldı.
Sonra Forum, Dost, Türk Dili, Bilişim, Şehir, Hürriyet Gösteri, Kedi gibi dergilerde yazdı. Bilge
Karasu, 1950 kuşağı öykücüleri arasında, bireyin sorunlarını
merkeze alan ve günlük hayatın açmazlarını derinlemesine işleyen bir yazar
olarak öne çıktı. Sözdiziminde denediği yeni imkânlar ve dilin yapısı yönündeki
araştırma ve önerileriyle anlatımın sınırlarını zorladı. Nurdan Gürbilek onun
yazarlık anlayışını; “Bilge Karasu'nun metinlerinin belirgin bir özelliği
var: Birçok edebiyat metninde bir arka plan, bir dekor olan, öyle olmadığında
bile bir metafor olmaktan öteye geçemeyen hayvanlar onun metinlerinde çoğu
zaman anlatının merkezindedirler. Aslında bu yalnızca hayvanlar için değil,
deniz, ağaçlar, bitkiler, taşlar için de geçerlidir. Hepsi Karasu'nun ‘dirim’
dediği sahnedeki payları açısından metinde yerlerini almış gibidir. Çünkü bu
metinlerin konusu biraz da bu sahnenin kendisidir: İnsanlar ‘dirimle kurdukları
en eski ilişkileri’ açısından, hep bu unutulmuş sahne içinde var olurlar.”
sözleriyle dile getirdi.
Bilge Karasu’nun J. M. Barrie’den çevirdiği Peter Pan, Ankara Devlet Tiyatrosunda oynandı ve çocuk oyunu olarak
uyarladığı biçimle de TRT Ankara Radyosunda seslendirildi. Yine Ankara
Radyosunda Sevilmek adlı oyunu ile Kerem ile Kediler adlı çocuk oyunu
yayınlandı. Lağımlaranası ya da Beyoğlu
kitabında yer alan Sevilmek adlı
oyunu, Işıl Kasapoğlu’nun yönetiminde İstanbul’da Aksanat Prodüksiyon
Tiyatrosunda sahnelendi. Göçmüş Kediler Bahçesi adlı
kitabında yer alan Usta Beni Öldürsen E
adlı masalı, şair ve yönetmen Barış Pirhasan tarafından senoryalaştırılarak
filme (1997) alındı. Gece adlı
romanı, Alain Mascarou ve Serrâ Yılmaz çevirisiyle (1993), Kılavuz ise yine Alain Mascarou çevirisiyle (1999) Fransızca olarak
yayımlandı. Gece romanı, 1994 yılında
ise İngilizce olarak yayımlandı. D. H. Lawrence’den çevirdiği Ölen Adam’la (The Man Who Died) 1963
Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülünü, Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı adlı
kitabıyla 1971 Sait Faik Hikâye Armağanını, Gece
adlı kitabıyla 1991 Pegasus Ödülünü, Ne
Kitapsız Ne Kedisiz adlı kitabıyla 1994 Sedat Simavi Edebiyat Ödülünü kazandı.
“Düzşiirler yazan bir yazar, bir gizli
şair Karasu. İmge ve sembollerini her daim okurun yorumlanmasına bağlayan ve
böylece onu da işin içine sokan; metni, okurla birlikte yoğurmayı seven ender
yazarlardan biri.” (Görkem Userin) “Bilge Karasu'nun diline, dünyasına
ilişkin yeterince yazılıp çizilmedi. O'nun, modern Türk edebiyatının en zengin
yazarının dili kullanış biçimi, nesneleri, onlarla ilişkisini, nesnelerin
arasındaki ilişkiyi adeta bir dalgıç gibi derinlerde seyrederek anlatması bana
daima ilginç görünmüştür. Bu dil, çokkatlıdır, uzantıları, kapsadıkları ve
öteledikleri bakımından üzerinde dilbilimsel çalışmaları gerekli kılar.”
(Sadık Yalsızuçanlar)
ESERLERİ:
Hikâye: Troya’da
Ölüm Vardı (1963), Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı (1970), Göçmüş
Kediler Bahçesi (1979), Kısmet Büfesi (1982), Altı
Ay Bir Güz (1996).
Roman: Gece (1985),
Kılavuz (1990).
Deneme-Anlatı-Günlük: Ne
Kitapsız Ne Kedisiz (1994), Narla İncire Gazel (1995), Lağımlaranası
ya da Beyoğlu (der. Füsun Akatlı, 1999), Öteki
Metinler (der. Füsun Akatlı, 1999).
Mektup: Halûk’a Mektuplar (yay. haz. Halûk Aker, 2002).
KAYNAKÇA: Füsun Akatlı / Bir Pencereden (1982), İhsan Işık / Yazarlar
Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) –
Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) - Ünlü
Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of
Turkey’s Famous People (2013), Oruç Aruoba / Kılavuz’a Kılavuz (Argos, Mart
1991), Selim İleri / Kılavuz: Önce ve Sonra (Argos, Mart 1991), Ayşe Ezilen
Kıran / Kılavuz’a Okuma Kılavuz Önerisi (Argos, Mayıs 1991), Semih Gümüş /
Kılavuz: Kendini Yazan Yazı (Adam Sanat, Ağustos 1991), Önder Otçu / Bilge
Karasu’nun Gece’si: Bir İnsanbilimsel Yaklaşım (Argos, Ekim 1991), Enis Batur /
Nicedir Zaten Orada’ydı (Cumhuriyet, 17.11.1991), Hüsamettin Çetinkaya /
Hoşçakal Ego - Bilge Karasu’nun Gece Romanı Üzerine Bir Yazı (Edebiyat
Eleştiri, Güz 1993), Füsun Akatlı / Bilge Karasu’nun Denemeciliği (Varlık,
Kasım 1994), Gamze Varım / Bilge Karasu Kendine Dışarıdan Bakmayı Deneyince
(Cumhuriyet, 14.12.1994), Gül Dirican / Bilge Karasu - Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı
(Milliyet Sanat, 15.12.1994), Feridun Andaç / Bir Söz Büyücüsü (Yeni Yüzyıl,
4.1.1995), Semih Gümüş / Bilge Karasu Nasıl Anlatılır (Yeni Yüzyıl, 4.1.1995),
M. Mahzun Doğan / “Şimdi Ben Ölünce Kedim Ne Olacak?” (Dünya Kitap, Mart 1995),
Mahmut Temizyürek / Türkçe’nin “ğ”si Toprağa Düştü (Siyah Beyaz, 16.7.1995),
Faruk Şüyün / “Bir Masal Daha Yırtıldı” (Dünya, 22.07.1995), Sevgi Sanlı / Ne
kitapsız Ne Kedisiz Ne de Bilge’siz... (Cumhuriyet, 31.7.1995), İlhan Mimaroğlu
/ Bilge Karasu (Cumhuriyet, 2.8.1995), Mustafa Şerif Onaran / Sessiz Bir Ölüm
(Siyah Beyaz, 3.8.1995), Ayşe Okvuran / Bilge Karasu’nun Metinlerindeki Temalar
(Evrensel Kültür, Eylül 1995), Doğan Hızlan / Bilge Karasu’yu Okuma Kılavuzu ya
da Nakıs Teşebbüslerim (TÖMER Dil Dergisi, Şubat-Mart 1996), Hasan Gürpınar /
Bilge Karasu’nun Anısına (Türkiye Felsefe Kurumu Bülteni, Mayıs 1996), Bilge
Karasu Aramızda (haz. Füsun Akatlı - Müge Gürsoy Sökmen, 1997), Tuna Erdem /
Cambazların Ölümle Tutkulu Dansı (Gazete Pazar, 16.11.1997), Oruç Aruoba / ‘İp’
ile ‘Sap’ ya da Yazı ile Çeviri Üstüne (Virgül, Aralık 1997), Nurdan Gürbilek /
Ne Kedisiz Ne Korkusuz (Virgül, Haziran 1998), Mehmet H. Doğan / Şimdi
Uzaklardasın (1999), Ömer Lekesiz / Yeni Türk Edebiyatında Öykü 3 (1999)
Feridun Andaç / Öykünün Labirentlerinde - Öykücülüğümüzde Bir Ada: Bilge Karasu
(Varlık, Mart 1999) - Edebiyatımızın Yol Haritası (2000), Tansu Açık / Bilge
Karasu’nun yapıtına Bir Çalabakış - Berna Ülner / Ağaç Yemiş Çekirdek - Mustafa
Arslantunalı / Sınırlarla İşlenmiş İncecik Bir Oya (Virgül, Temmuz-Ağustos
2000), Tansu Açık / Bilge Karasu’nun Son Tanıklıklarından (Virgül, Eylül 2000),
İskender Savaşır / Başkasının Ölümü - Kendi Ölümüm (Virgül, Ekim 2000), Enis
Batur / Karasu’nun On ikinci Kitabı ve Ötesi (Virgül, Mart 2001), A. Görkem Userin / Adayı Kente Taşımak ya da Sorgulanmamış İnançla
Nereye Kadar (Yedi İklim, Mart 2002), Semih Gümüş / Öykülerde İstanbul
(2002), Bilgin Adalı / Halûk’a Mektuplar (Virgül, Kasım 2002), Fatih Özgüven /
Hazine: Bilge Karasu’dan Mektuplar (Virgül, Şubat 2003).