Peride Celal

Roman Yazarı, Öykü Yazarı, Yazar

Doğum
10 Haziran, 1915
Ölüm
15 Haziran, 2013
Eğitim
İstanbul Saint Pulcherie Fransız Lisesi
Burç
Diğer İsimler
Peride Celal Yönsel

Roman ve öykü yazarı (D. 10 Haziran 1915, İstanbul – Ö. 15 Haziran 2013, İstanbul). Soyadı Yönsel olup, bir yargıcın kızıdır. Samsun Ortaokulu ile İstanbul Saint Pulcherie Fransız Lisesi’ni bitirdi. Çocukluğunun büyük bölümünü Anadolu’da geçirdi. Bir süre İstanbul’da Elektrik Şirketi ve Neşriyat Bürosunda çalıştıktan (1940-44) sonra İsviçre’ye gitti (1944). Bern Basın Ataşeliği’nde sekreterlik yaptı. Türkiye’ye döndükten sonra Basın İlan Kurumu ile “Yeni İstanbul” gazetesinde çalıştı. İsviçre, Fransa ve İtalya’yı gezip gördü. Atıf Yönsel ile evlendi. 

Yazmaya küçük yaşlarda başlayan yazarın “Ak Kız” başlığını taşıyan ilk öyküsü “Yedigün” dergisinde çıkmıştı (1935). İlk öykülerinin konularını, bir yargıcın kızı olarak çeşitli yerlerini dolaştığı Anadolu’nun gerçekleri oluşturmaktaydı. Daha sonraki yıllarda öykü, roman ve röportajları “Son Posta”, “Cumhuriyet”, “Tan” ve “Milliyet” gazetelerinde yayımlandı. 1950’lere kadar yayımladığı aşk ve macera romanlarıyla popüler bir yazar kimliği kazandı. Başlangıçta “Sönen Alev” ve “Yaz Yağmuru gibi piyasaya yönelik ilgi çekici aşk ve macera romanları yazan Peride Celal, “Üç Kadının Romanı” (1954) ile bu kitabını izleyen eserlerinde sanat endişesini gözetmeye başladı. Düzgün Türkçesi, ayrıntılara önem veren dikkati, kişilerinin ve olayların çokluğuyla dikkate değer eserler verdi. “Kurtlar” romanı, bir yazar olan kahramanının, hem toplumla hem kendisiyle hesaplaşmasının ve gerçeği ararken yalana ve yıkıma rastlamanın öyküsünü anlatır. Özyaşamöyküsel özellikler taşıyan bu romanda, yazar, yaşanan siyasal ve bireysel yıkımları geçmiş ve şimdiki zamanı birlikte işleyerek verdi. Genellikle kentsoylu çevrelerini eleştirel bir tutumla anlattı. Gözlemci bir yazar olarak, öykülerinde günlük yaşamı, duru, yalın bir dille anlattı. Anlatımı incelikli ve dikkatlidir.

Peride Celal, 15 Haziran 2013 günü İstanbul’da hayatını kaybetti. Cenazesi aile arasında yapılan sade bir törenle Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Peride Celal, “Üç Yirmidört Saat (1977) romanıyla Sedat Simavi Vakfı 1977 Edebiyat Ödülü’nü şair Fazıl Hüsnü Dağlarca ile paylaştı. “Kurtlar” romanı ile 1991 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazandı. 1996 yılında 15. İstanbul Kitap Fuarı’nın “Onur Yazarı” seçildi. “Kızıl Vazo” adlı romanı Atıf Yılmaz tarafından (1961’de Vedat Türkali’nin, 1969’da Ayşe Şasa’nın senaryosuyla), “Yıldıztepe romanı Memduh Ün tarafından 1965’te, “Ada” öyküsü Süreyya Duru tarafından 1988’de filme çekildi... Peride Celal PEN Yazarlar Derneği, Türkiye Yazarlar Sendikası üyesi ve Edebiyatçılar Derneği Onur Üyesi’dir.

“Görüldüğü gibi Anımsama ve Yazma/Üretme/Yaratma süreçleri iç içe geçmiştir burada. Kurtlar adı hiç kuşkusuz simgeseldir. Çağrışımı da çok dolaysızdır aslında: İnsan insanın kurdudur. Ama roman ilerledikçe insanın asıl kurdunun kendisi olduğu anlaşılmaktadır. Kurtlar 12 Eylül darbesiyle noktalanacak siyasal gelişmelere göndermeler yaparken, Peride Celal’in burjuva çevrelere ilişkin eleştirilerinin sertliği de göze çarpmaktadır.” (Kurtlar hakkında, Ahmet Oktay)

“Peride Celal, çok yakından tanıdığı burjuva çevresinin iç yüzünü sergiliyor yapıtlarında. Bir öykü kişisinin yargısına kulak verelim. Şöyle diyor o kişi; ‘Siz bir bakıma aynı şeyleri yazıyorsunuz. Ama her zaman ayrı bakış açısından. Derinlere, durmadan derinlere inerek insan dramından ve çoğunda, kadın-erkek bütün ilişkilerinde kendi dramınızı yaşıyorsunuz’. Evet, Peride Celal, her yapıtı da kendi dramını yaşıyor. (...) Peride Celal, insanların yüreğinden kendi yüreğine yansıyan her şeyin tanığıdır diyeceğim. Burjuva toplumunun iğrençliğini irdeleyerek, güzel bir dünya özlemine gönül bağlamış bir yazardır Peride Celal.” (Vedat Günyol)

“Münif Fehim imzalı güzel, nostaljik kapaklarıyla Sönen Alev, Yaz Yağmuru gibisinden duygulu eserlerinde, Peride Hanım, okur yetiştiren, edebiyatı sevdirici popüler bir yazar kimliğindedir. Ama Peride Celal, yazına adamıştır yaşamını, sessizce çalışmakta, Türkiye’nin değişen toplumsal/siyasal ve kültürel koşullarını gözlemekte, değerlendirmektedir. İddiasız görünmektedir. Bu tavrını son yapıtlarına kadar sürdürmektedir. Örneğin 1985’te şöyle demektedir: “Aslında ben ne yazar, ne edebiyatçı, ne de şu ya da bu akıma bağıntısı olan biriyim. Önemli yapıtlar yaptığımı, edebiyat tarihine geçeceğimi düşünmedim hiç ve sanmıyorum da. (...) okuyucuların, yarattığım hayallerde biraz olsun kendilerini bulabilecekleri, benimle aynı rüyaları paylaşabilecekleri umuduna kapıldığımda mutlu oluyorum.

“Bu alçakgönüllü yazar, belirttiğim gibi zamanın ruhunu yakalamaya başladığını sezmektedir artık ve santimantal biçemine (üslubuna) gözle görülür bir eleştîrellik sinmektedir. Peride Celal ‘Dar Yol’la asıl kimliğine kavuşur. Artık konularına gerçekçi açıdan yaklaşmakta, popüler edebiyatçılık deneyimlerinden ustaca yararlanabilmektedir. Güz Şarkısı, bir başyapıt saydığım Üç Kadının Romanı ve nihayet, olağanüstü Türkçesi, unutulmaz ‘Çukur’ hikâyesiyle Pay Kavgası, bize gerçekten has bir yazar portresi sunmaktadır.” (Selim İleri)

ESERLERİ:

ROMAN: Sönen Alev (1938), Yaz Yağmuru (1940), Ana-Kız (1941), Kızıl Vazo (1941), Ben Vurmadım (1941), Atmaca (1944), Aşkın Doğuşu (1944), Kırkıncı Tepe (1945), Yıldıztepe (1945), Dar Yol (1949), Üç Kadının Romanı (1954), Kırkıncı Oda (1958), Gecenin Ucundaki Işık (1963; 1996’da Gecenin Ucunda adıyla), Güz Şarkısı (1966; önce Cumhuriyet’te tefrika edildi), Evli Bir Kadının Günlüğünden (1971), Üç Yirmidört Saat (1977), Kurtlar (1990), Deli Aşk (2002).

ÖYKÜ: Jaguar (1978), Bir Hanımefendinin Ölümü (1981), Pay Kavgası (1985), Mektup (1994), Melahat Hanımın Düzenli Yaşamı (1999).

KAYNAK: Vedat Günyol / Gölgeden Işığa (1988), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009), Alpay Kabacalı / Çok Katmanlı Duyarlıklar Yazarı Peride Celal (1996), Selim İleri / Peride Celal’e Armağan (1996),Tufan Erbarıştıran / Melahat Hanımın Düzenli Yaşamı (Virgül, sayı: 20, Haziran 1999), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Feridun Andaç / Edebiyatımızın Yol Haritası (2000), Ömer Lekesiz / Yeni Türk Edebiyatında Öykü - 4 (2001), Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (c.2, 2001), Türkiye Yazarlar Birliği / Türkiye Kültür Sanat Yıllığı (2014).

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör