Hukukçu, gazeteci-yazar (D. 1872, Gümüşhane - Ö. 1934,
Paris/Fransa). Kosova Valisi Hüseyin Fikri Paşa’nın oğludur. Mülkiye Mektebi
(Siyasal Bilgiler Okulu, 1890) ve Paris Hukuk Fakültesi (1893) mezunu. İstanbul’da
avukat olarak çalışmaya başladı. İttihad ve Terakki Partisi’ne girdiği için
Abdülhamid döneminde on dört ay (1895-96) hapis yattı. Sonrasında sürgün olarak
gönderildiği Niğde’den Paris’e kaçtı. II. Meşrutiyet’ten (1908) sonra Paris’ten
dönerek Dersim mebusu seçildi. Bir süre sonra İttihad ve Terakki’nin
yöneticileriyle görüş ayrılığına düştü. İttihad ve Terakki’ye karşı yürüttüğü
muhalefet ve Bekirağa Bölüğünde yapılan işkencelerin araştırılmasını isteyen
önergesiyle dikkat çekti. Mutedil Hürriyetperver Partisi ve bu partiyle
birleşen Hürriyet ve İtilaf Partisi yöneticileri arasında yer aldı.
Sahibi olduğu Tanzîmat (1911) gazetesinin sıkıyönetimce
kapatılması üzerine bir yıl içinde on gazete daha çıkardı: Zühre, Matbuat,
Tanzimat, Merih, Islahat, Maşrik, Tesirat, Takdirat, Teşkilat, Teminat. Son
Osmanlı Meclis-i Mebusan’ına yine Dersim mebusu seçildiyse de İttihadçıların
çoğunlukta olduğunu görünce istifa etti. 1922 yılında meşrutiyet yönetimini ve
anayasada kuvvetler ayrılığı prensibini savundu. Tanin gazetesinde Halife
Hazretlerine Açık Mektup adlı bir yazı yayımlayınca, saltanat savunuculuğu
yaptığı iddiasıyla İstiklâl Mahkemesince beş yıl kürek cezasına çarptırıldı.
Özel bir afla bağışlandı. Elazığ İstiklal Mahkemesi’nde de yargılandı, aklandı.
Tedavi için gittiği Paris’te yaşamını yitirdi.
ESERLERİ:
ARAŞTIRMA: Selanik’te Bir Konferans / Bizde Siyasî Partiler,
Bugünkü Hali ve Geleceği (1910), Hükümdarlık Karşısında Milliyet ve
Mesuliyet ve Tefrika-i Kuvai Mesaili (Refet Paşa’nın millî hükümet
hakkındaki konferansına cevap olarak, 1922).
OYUN: Şimdiki İzdivaçlar ve Erkekler Arasında.
HAKKINDA:
İbrahim Alaeddin
Gövsa / Türk Meşhurları (1946), Taha Toros / Türk Hatipleri (1950), Hilmi Ziya
Ülken / Türkiye'de Çağdaş
Düşünce Tarihi (1979), Büyük Larousse (c. 12, s. 7597, 1986), Ana
Britannica (c. 15, s. 35, 1987), Mete Tunçay / Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931
(1989), Ali Birinci / Hürriyet ve
İtilaf Fırkası (1990), Murat Çulcu / Hilâfetin Kaldırılması Sürecinde Cumhuriyetin İlânı ve Lütfi Fikri
Davası (1992), Ali Birinci/ TDV İslam Ansiklopedisi (c. 27, s. 233-234,
2003).