İslâm
bilgini, gazeteci, siyaset adamı (D. 1882, Gümülcine – Ö. 15 Nisan 1957,
Torbalı / İzmir). Mehmed Hilmi Efendi’nin oğludur. Hem medrese, hem de idadi
(lise) öğrenimi gördü Aydın’da bir süre Sultani Malûmat-ı Diniye hocalığı ve
Hilâl-i Ahmer Cemiyeti başkanlığı yaptı. Kuva-yı Milliye hareketine destek
verdi. 1. Büyük Millet Meclisinin açılışında bulunan hocalardandır. 1920-23
arasındaki ilk dönemde Aydın, 1923-27 arasındaki ikinci dönemde Menteşe
milletvekili olarak meclise girdi. Mecliste Şer’iyye ve İrşad Encümen üyeliği
yaptı. Kurtuluş Savaşı’ndaki hizmetleri dolayısıyla İstiklâl madalyasıyla
ödüllendirildi. 1927 yılından sonra İzmir’in Torbalı ilçesine yerleşerek
çiftçilikle meşgul oldu. 2 Ekim 1948 tarihinde Türk Basın Birliğince elli yıl
Türk basınına ve eğitimine hizmet edenler için düzenlediği törende yer aldı.
Geçirdiği trafik kazası sonucu yaşamını yitirdi.
Az
sayıda yazı ve şiiri 1923’te Ahenk’te, 1931’de Halkın Sesi’nde
Aydın Mebusu Esat imzasıyla yer aldı. 1911-54 yılları arasında yayımlandığı
belirlenen on üç kitabının en az sekizini İzmir’de bastırdığı anlaşılmaktadır.
Bu eserlerin biri biyografi alanında, bir kısmı dinî konularda yazılmış,
diğerleri halk edebiyatından ve hadislerden yaptığı derlemelerden oluşmaktadır.
ESERLERİ:
Reşehat-ı
Hikemiye (1327/1911), Cihad-ı
Ekber (1330/1914), Hilâl-i Ahmer (1334/1916), Düşündüklerim,
Dileklerim, Emeklerim, Halk Şiirleri (der. 1339/1923), Verin Zavallılara
(1340/1924), Türk Dilinde Kinayât (1340/1924), Türk Dilinde
Darbımeseller (1341/1925, 2. bas. 1932), Bu Suya Sen de Eğil (1934),
Hadis-i Şerif Tercümesi (1945, 2. bas. 1947), Sözlerin Özü Atalar
Sözü (3. bas. 1947), Rahmetli İmam-ı Birgivi (1954).
HAKKINDA: Ömer Faruk Huyugüzel / İzmirli Fikir ve
Sanat Adamları 1850-1950 (2000, s. 333-335), Türk Parlamento Tarihi: Millî
Mücadele ve TBMM I. Dönem 1913-1923 (1995, c. 3, s. 139), TDOE –TDE
Ansiklopedisi 5 (2004).
