19. Yüzyıl Osmanlı dönemi bürokrat ve şairlerinden (D. 1780, Ayaş / Ankara - Ö. 1851, Diyarbakır). Tam adıyla Mehmed Esad Muhlis Paşa, Diyarbakır valisi ve şair Ayaşlı Şeyh Bünyamin soyundan Ayaş Müftüsü Hasan Efendi'nin oğludur. Şiirlerinde "Muhlis" mahlasını kullanmıştır. Öğrenimini tamamladıktan sonra Ayaş voyvodası oldu. Silâhşorluk payesini ve 1806'da da Dergâh-ı Âli Kapucubaşılığı rütbesini aldı. Çeşitli memuriyetlerde bulundu. 1948 yılında vezirlik payesiyle Bitlis, Hakkâri ve Van vilâyetlerinin de katılmasıyla merkezi Diyarbakır'da olmak üzere kurulan Kürdistan Eyâleti valiliğine atandı.
O dönemlerde vezirlere
"utufetlu" ve vükelâya "devletlu" yazıldığı halde şahsına hürmeten
- yazışmalarda ona da "devletlu" yazılması- buyurulmuştu. Başarılı
bir idareci ve iyi bir şair olduğu kaynaklarda yazılıdır. 1851 yılında
zatülcenb hastalığından öldü. Mezarı, Diyarbakır merkezindeki İçkale'de,
Murtaza Paşa Camiinde özel olarak yapılmış maksûrededir. Aynı yerde Sadr-ı Esbak
Mehmet Reşid Paşa’nın da mezarı vardır.
Esad Muhlis Paşa'nın divanı
1852'de Takvimhanede talik yazı ve taş basması ile basılmıştır. 47 sayfadır.
HAKKINDA:
Ali Emirî (t.ş.a., s. 12), İbnülemin Mahmut Kemal İmal (Son Asır Türk Şairleri,
s. 972), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakır’da Gömülü Meşhur Adamlar (1985, s.
22-24), Mehmed Süreyya / Sicill-i Osmanî (c. 1, s. 340-341), İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi (2013).
Rakibe lutfedersin her zaman cevrin banadır hep
Gel insaf eyle cânâ böyle neyler nâbecâdır hep
İnanmam kim dese ben mihriban var dilrübâda
Nice hûbâne dil verdi ki kâfir macerâdır hep
Felek mahvetmiş âsâr-ı vefayı tab'ı âlemden
Güzeller hakkında beyhude derler bîvefâdır hep
Bilirken itihad-ı hüsn ü aşkı gayretin yok mu
Bana ettikleri âzârı ağyarın sanadır hep
KAYNAK:
Ali Emirî (t.ş.a., s. 12), İbnülemin Mahmut Kemal İmal (Son Asır Türk Şairleri,
s. 972), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakır’da Gömülü Meşhur Adamlar (1985, s.
22-24).
Esad Muhlis Paşa Diyarbakır valisi iken, bir gözü sakat olan ve bundan fena halde alınan meşhur sadrazam Kör Yusuf Paşa Diyarbakır'a gelir. Vali, bu fırsattan yararlanarak orada sürgün bulunan vezirlerden birinin affı hakkında sadrazam nezdinde şefaat diler. Kör Yusuf Paşa, bu kişiyi huzuruna getirtir:
- Esad Muhlis Paşa, biraderimiz sizin için rica ettiler; ben İstanbul'a gider gitmez zat-ı Şahaneye arz edeceğim. Bu teşebbüsten hayırlı netice çıkacağını ümid ederim. Siz de bundan sonra devlet ve millete sadakatle hizmet ediniz.
Diyarbakır'da sürgün bulunan vezir sadrazamı etekler ve gayet saygılı bir şekilde,
- Aman efendimiz, der; bu devlet ve millete sadakatle hizmet etmeyenin -Allah esirgesin- gözü kör olur.
KAYNAK: Şevket Beysanoğlu /
Diyarbakır’da Gömülü Meşhur Adamlar (1985, s. 22-24).
