Mahmut Makal

Kimi liseyi, kimi Öğretmen Okulunu, kimi de eskiden Köy Enstitüsü denilen kurumları bitirip bu yüksek okulun çeşitli bölümlerine yeni girmişlerdi. Kendileri gibi ülküleri ve heyecanları da taptazeydi. Hepsi de, bu güzel, her yönden "zengin ve bakir" yurdun bir köşesine gide­cek, orada her türlü zorluklarla savaşacaklar. Çok ilerlediğini kabul et­tikleri ülkenin daha da ilerlemesine, kalkınmasına emek vererek huzu­run doruğuna çıkacaklardı.

Evet, çoğu öğretmen olacak, vatanın geleceği olan gençliğin kuv­vetli yetişmesi için ellerinden geleni yapacaklardı. Vatan sevgisi, millet sevgisi nedir, yılmadan, usanmadan öğrencilerine kavratacaklardı. Dersler yetmezse, dersdışı her yerde, törenlerde hazırlayıp söyleyecekleri söylevlerle işi pekiştirip her fırsatta görevlerini tamamlamaya çalı­şacaklardı. Tıpkı kendilerini yetiştirenlerin yaptıkları gibi...

Buraya girerken kompozisyon sınav sorusu olarak "bir öğretmenin beş özelliğini yazın!" diye sorulmuştu, Şimdi hepsi, soruya verdikleri yanıtları birbirine aktarıyorlardı. Her ne kadar,

"Günlük bir gazete izlemelidir."

"Görevine vaktinde gelip, vaktinde gitmelidir"

"Çocukları dövmemelidir."

"Not verirken tarafsız davranmalıdır."

"Çevresindekilerle iyi geçinmelidir." biçiminde özellikleri saptaya­rak öğretmene beş "nitelik" yakıştırmaya çalışanlar olmuşsa da; sonuç­ları incelemiş olan Amerikalı test şefi Dr. Preskot'un dersliklerde yaptı­ğı açıklamaya göre, en çok aşağıdaki özellikler olması uygun görülmüş verilen yanıtlarda. Öğretmenlerimizin ve kitaplarımızın etkileri sonunda öğrencilerin kafalarında yerleşen gerçekleri açıklaması yönünden de önemlidir, saptanan özellikler:

Bir öğretmen:

"Milliyetçi olmalıdır."

"Güleryüzlü olmalıdır."

"Cumhuriyetçi olmalıdır."

"Çocukları sevmelidir."

"Vatansever olmalıdır."

Gerçi test şefi bu yanıtları çok beylik buluyor ve "bunlar hepinizin niteliği olmalıdır; öğretmen olmayanların da..." diyordu. Hatta ileri gi­derek; "bunların yerine, bir öğretmen;

"İzmir'den gelmelidir."

"Bayan olmalıdır."

"Yirmi beş yaşında olmalıdır"

"Sarışın olmalıdır."

"Uzun boylu olmalıdır."

deseniz daha iyi olurdu; özgün olması bakımından,.." diye işi sakaya boğarak gerçeği anlatmaya çalışıyordu. Bizim eğitimimizdeki parlak lâf merakını ve onları ezberletip her kapıya uydurarak, yetişmekte olanla­rın kendi kendilerine düşünüp bir sonuca varma yeteneklerinin geliştirilmediği, öldürülmeye çalışıldığı gerçeğini.

Bir öğretmende bulunması gereken ve yanıtlarda da en çok yazılan yukarıdaki beş özellik, şüphesiz şimdiden, yarının öğretmenleri olacak bu öğrencilerde de vardı: Milliyetçi, güleryüzlü, cumhuriyetçi, vatanse­ver... Bu aşk iledir ki, bu özelliklerin herhangi birinden yoksun olanlar, bunların arasında yaratılamazdı. Özellikle "milliyetçilik" diye bir hava çevreyi sarmış, milliyetçi olmayan var mı diye arayıcılık başlamıştı. Pekâlâ aralarında bulunanlar olabilirdi öylelerinden. Arayıcılar içinde, "Milliyetçiler Derneği"nin üyeleri vardı. Bu ülkeden habersiz gafiller ol­masa bu demek kurulur muydu? Gafilleri aralarından bulup çıkarmak­la işe başlamak gerekiyordu. Kolaydı gerisi: Nasıl hareket ettiklerini, nereye gittiklerini, ne okuduklarını ve kimlerle değeyde bulunduklarını saptamak kalırdı.

Allah gönüllerine göre veriyor olmalıydı. Yurttaşlık Bilgisi öğretmeni Seyfi Bey'in yardımıyla, "solcu" denip de ne olduğunu daha fazla düşünmedikleri kimseleri tanımakta güçlük çekmediler. Seyfi Bey, ders­te söz bu milliyetçilik konusuna gelince, bu gibilerin nasıl tanınması gerektiğini, kısaca anlatmış, hattâ kendisinin böylesini gözbebeğinden ta­nıdığını söylemişti. Gözünden tanıdığı bir solcu çocuğu attırmıştı bile. Öğüne öğüne söylüyor, destekle dinleniyordu... Eklediğine göre, ga­yet basitmiş tanınmaları; öğrenci olur, dersleriyle değil, gider yol dâva­sı, kültür dâvası, din dâvası gibi tehlikeli (!) sorunlar üzerinde kafa yo­rar, kitap okur, tartışırlarmış... Sorsan Mehmet Emin’in herhangi bir şiirini ezbere bilemezmiş, Seyfi Bey'in "ben öylelerini gözünden tanırım" demesi üzerine, köylü olduğunu bildiğimiz bir çocuk şunu anlatarak ya­naşmış oldu:

Kıymetli millî şairimiz Mehmet Emin Yurdakul saylavken Adana'ya gitmiş ve orada, şiirleri gibi söylevler çekerek, şöyle asarız, böyle kese­riz diye haykırmış. Atatürk'ümüz bunu işitince, şaire bir sürpriz yapmak geçmiş içinden: Çağı gelmiş olan küçük Yurdakul'u, yani şairin oğlunu askere çağırmalarını buyurmuş. Buyruk yerine getirilince, babasına tel çekmiş oğlu. Kendisinin askere çağırıldığını, Ata’ya tel çekerek bu işin çaresine bakmasını ve askere alma emrinin geri alınmasını sağlamasını yalvarmış. Oğlunun dileğini yerinde bulan, iyi karşılayan büyük Yurda­kul, Ata'ya bir tel dilekçe çekerek, oğlunun yakasının bırakılmasını iste­miş. O vakit Atatürk:

"Takın bu teli dosyaya" demiş, "ne vakit haykırırsa sürün önüne...

İşte, kimbilir nereden öğrendiği bu olayı anlatan da, gözüne gerek kalmadan diliyle anlatmıyor muydu ne olduğunu? Sessiz, kendi halinde bir çocuktu oysa. Hepsi gibi derslerine çalışıyor; girip çı­kıyordu. Ama ok yaydan çıkmış, hikâyeyi anlatmıştı bir kere. Keşke an­latmaz olsaydı. Hakkında bir dedikodudur başladı. Yataklıklarda, ye­mekliklerde ondan, anlattığı bir olayla kendisinin ne mal olduğunu meydana vurmuş olduğundan, milliyetçiliğinden şüphe edebileceğinden dem vuruluyordu. Derslerde bile ondan söz açıp tartışıldığı oluyordu. Derken çocukcağızın köylünün sefaletini anlatan bazı yazılar yazdığı da yayıldı mı sana! Çık işin içinden çıkabilirsen.

Derslerin birinde değil, ikisinde değil, sözü getirip getirip oraya dayıyorlar:

Yönet der: "Memleketi batırdı."

Önder der; "Yazıları mükemmel propaganda vasıtası..."

Duru Bey der "Alet oluyor bu yazılarıyla. Kendi yazdığı da şüphe­li..."

Bir gün değil, beş gün değil, böyle uzayıp gitti. Önder yürüyünce toplumun koşası tutarmış. Onun gibi, öğretmenler böyle deyince, ko­lalı yakaların içinde boyunları ayna gibi parlayan delikanlılarımızla dış­ları kadar kafalarının içi de tertemiz kızlarımız o gelip geçerken hep bir­birlerine dürterek:

"A, vasıta olmuş, âlet olmuş kardeş."

"Para için mi yaptı ki?"

"Yalancı, iftirayı basmış…"

"Yokmuş kardeş, onun dediği gerilik, sefalet,"

"Neden alırlar buraya böyle soysuzu..." biçiminde konuşuyorlar, diş biliyorlardı. Bu millet sevilmeyecek, iftira edilecek bir millet mi? Böyleleri nasıl olsa harcanacaklar bir gün. Şaziye Hanım'ın dediğini hepsi du­yup benimsemiş: "Şaşıyorum, nasıl oluyor da hâlâ dışarda gezdiriyor­lar bunu?"

Evet, nasıl oluyor da...

Böyle böyle iki yıl geçti. Okul bitecek, yurdun dört bucağına gide­rek çalışmaya başlayacak gençler, millete ve vatana yararlı olacaklar. (…)

                                                                (Köy Enstitüleri ve Ötesi)