Yazar, çevirmen (D. 1909, Zeyrek mahallesi /
Fatih / İstanbul – Ö. 21 Kasım 2001). Çocukluğunun sonları Osmanlı
İmparatorluğunun çatırtılarına, gençliğinin ilk yılları Milli Mücadele
günlerine tanıklık etti. İlk ve ortaöğrenimini tamamlayarak İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesine girdi. Paris’te Fransızca, Moskova’da Rusça
öğrendi. 1938’de Ankara’ya dönüp bir yandan çeşitli okullarda öğretmenlik
yaparak eğitim seferberliğine, bir yandan Tercüme Bürosunun çalışkan
üyelerinden biri olarak fikir ve düşünce birikimine katkıda bulundu. Bu dönemde
Diderot’un Felsefe Konuşmaları’nı, Sillenpa’nın romanlarını çevirdi.
1941’de Nazife Müren’le evlendi. Bu evlilikten iki erkek çocuğu oldu.
Çevirmenliğinin yanı sıra kurucuları arasında
yer aldığı Türkiye İşçi Partisi içinde kuramsal çalışmalar ve eylemlere destek
verdi. 1971 yılında oğlu Sinan Cemgil’i, Nurhak Dağlarında meydana gelen bir
çatışmada yitirmişti. Diğer oğlu Dumrul Cemgil’dir. Adnan Cemgil, aralarında
Gramschi ile Marks’ın yapıtlarının da yer aldığı otuz beş kadar kitabı Türkçeye
kazandırmıştı. Cenazesi, 23 Kasım’da, Erenköy Galip Camiinde kılınan öğle
namazından sonra toprağa verildi.
ESERLERİ:
ÇEVİRİ: Menon (Platon’dan, 1942), Epinomis
(Platon’dan, 1943), Gündoğarken (Romain Rolland’dan, 1944), Jean-Christaphe
(Romain Rollann’dan, 1945), Görenlerin Yararına Körler Hakkında Mektup (Denis
Diderot’dan, 1945), Romeo’nun Yeğeni (Denis Diderot’dan, 1946), Kaderci
Jacques ile Efendisi (Denis Diderot’dan, 1949), Jamaika Hanı (Daphné
du Maurier’den, 1956), Adalet Tarihi (Marcel Rouselet’ten, 1963), Modern
Basın (Pierre Denoyer’den, 1963?), Rahibenin İsyanı (Denis
Diderot’dan, 1965), Aşk Çocuğu (Philippe H. É riat’dan, 1965), Gora (Rabindranath
Tagore’dan, 1966), Yaşama Sevinci (Romain Rolland’dan, 1966), Taşra
Kızı: Silja (Frans Emil Sillanpaa’dan, 1967), Aile Çevresi (Emile
Salomon Wilhelm Herzog’dan, 1968?), Sevgi Çağı (Romain Rolland’dan,
1968), Felsefe Konuşmaları (Denis Diderot’dan, 1968), Problem
Çocuklar (René Félix Allendy’den, 1968), Germinal (Emile Zola’dan,
1968), Birinci Dünya Savaşı Tarihi [1914-1918] (Pierre Renouvin’den,
1969), Karl Marx’ın Fikir Dünyası (Roger Garaudy’den, 1969), Bir Aşk
Hikâyesi (Emile Zola’dan, 1969), Gece Uçuşu (Antoine de Exupéry’den,
1969), Baharlar Açarken (Vivente Blasco Ibanez’den, 1970), Therese
Raquin (Emile Zola’dan, 1970), Çağdaş Arap Düşüncesi: Bağımsızlık
Sosyalizm -Müslüman Kardeşlerden Marksizm’e Kadar (Abdal El Malik
Enver’den, 1971), Gölgelenmiş Yıllar (Luigi Pirandello’dan, 1971), Askerin
Öyküsü (Guy Sajer’den,1972), Nana (Emile Zola’dan, 1972), Gecenin
Çobanları (Jorge Amado’dan, 1973?), Klim Samgin’in Hayatı: Kırk Yıl (Maksim
Gorki’den, 1975), Osmanlı İmparatorluğu’nda Yenileşme Hareketleri:
Türkiyenin Meseleleri (Paul Imbert’den, 1981), Hapishane Defterleri:
Seçmeler (Antonio Gramshi’den, 1986), Thibault’lar (Roger Martin Du
Gard’dan, 1987), Diyaloglar (Platon’dan, Teoman Aktürel, Metin Cevdet
Anday, Tacettin Ünlü, Sabahattin Eyüboğlu ile, 1989), Rahibe (Denis
Diderot’dan, 1993), Büyük Otel (Wicki Baum’dan).
DERLEME: İlim
Karşısında Irk Meseleleri: Etütler (1945), Nâzım Hikmet’in Yaşadığı
Adalet Dramı ve Açlık Grevi Olayındaki Gerçekler (1993),
