Karamanoğlu Mehmed Bey

Devlet Adamı

Ölüm
08 Eylül, 1279
Diğer İsimler
Mehmed Şemseddin (tam adı)

Devlet adamı (D. ? - Ö. 8 Eylül 1279, Mut / Mersin). Tam adı Mehmed Şemseddin olup, Karamanoğullarının ikinci beyi Kerimeddin Karaman’ın oğludur. Doğum tarihi belli olmadığı gibi ölüm tarihi de tartışmalıdır. Karamanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti’nin ardından kurulan, Karaman merkezli bir beylik olup, Türkçe’yi devlet yönetiminin resmi dili olarak kullanan Anadolu’daki ilk Türk devletidir.

Mehmed Bey, babasının ölümü (1261) üzerine aşiretin başına geçince, Selçuklulara karşı ayaklanan Niğde Emiri Hatiroğlu Şerafeddin Beyle işbirliği yaptı ve yardımına kardeşi Ali Beyi gönderdi. Üzerine gönderilen Selçuklu ve Moğol kuvvetlerini Göksu derbendinde büyük bir bozguna uğrattıktan sonra Emir-i Sevahil Hoca Yunus’u da yendi. Ardından Konya’ya girdi ve burada yaşayan Selçuklu Türkleriyle ittifak ederek, kısa zamanda Konya vilayeti ve kimi çevresine egemen oldu.

Daha sonra Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus’un oğlu Gıyaseddin Siyavuş’u başa geçiren Mehmed Bey’in kendisi de vezir oldu. Egemenlik alanını Karaman, Mut ve Ermenek’ten Toroslarda Gülek boğazına kadar genişletti. Selçuklu-Moğol kuvvetlerini Elbistan’da yendikten sonra Kayseri’ye giren Memluk Sultanı Baybars’a bağlılığını bildirdi ve ondan beylik menşuru iznini aldı.  

Karamanoğlu Mehmed Bey, milli birliği gerçekleştirmek için ilk iş olarak, Toroslar’ın üzerinde yaşayan bütün Türkmen boylarını çevresinde toplayarak bir ordu oluşturdu. Konya üzerine yürüyen Sahipataoğullarını Akşehir yakınında yendi. Ancak Aksaray’ı ele geçiren Selçuklu-Moğol kuvvetlerinin baskısına önceleri başarı ile karşı koyup birçok kez karşı tarafı yenmesine karşın, daha sonraki çarpışmaların birinde çekildiği Ermenek-Mut yakınlarında ele geçirilerek iki kardeşi ile birlikte öldürüldü.

Moğol istilasıyla büyük bir kargaşanın yaşandığı Anadolu’yu, çevresine toplanan Candar, Saruhan, Eşrefoğlu ve Hatıroğlu gibi birçok Türkmen beyiyle ayağa kaldırmayı başaran Karamanoğlu Mehmed Bey, Türklerin anadilini korumak ve yörüngesinden kayan Türkçeyi resmi devlet dili olarak ilân ederek medeniyet tarihimizde önemli bir başarıya imzasını atmış oldu.

Anadolu’da XIII. yüzyıl ortalarında Selçuklular, genellikle edebi dil olarak Farsçayı, devlet işlerinde Arapçayı, halk ise öz dilleri olan Türkçeyi kullanıyordu. Anadolu Selçukluların dağılmasından sonra, kurulan beyliklerden biri olan Karamanoğulları hakanı Mehmed Bey de, millet olarak birlikte yaşamanın ilk koşulu olan dil birliğinin sağlanmasının gerekliliğine inanıyordu. Bu nedenle yöneticiliği sırasında Türkçeyi resmi dil olarak ilan eden fermanını vermiştir:

“Şimden gerü hiç gimesne divanda, dergâhta, bergâhta ve dahi her yerde Türk dilinden özge söz söylemeye”  (13 Mayıs 1277) bir irade yayımladı. Bu sözlerin anlamı günümüz Türkçesi ile şöyledir. “Bugünden sonra hiç kimse divanda, dergâhta, camide, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dilde söz söylenmesin.”

Askeri başarıların olmanın yanı sıra bilgili bir devlet adamı de olan Karamanoğlu Mehmed Bey, dönemindeki bilim ve sanat adamlarını çevresinde toplayarak onlara büyük önem verip desteklerde bulundu. Karaman’da kurulan üniversiteye ve başka eğitim kurumlarına onun adı verilmiştir.

KAYNAKÇA: Feyzi Halıcı / Mevlâna-Yunus Emre - Nasrettin Hoca - Karamanoğlu Mehmet ve Türk Dili (1977), Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1986, s. 7930-7931), TDV İslam Ansiklopedisi (c.28, s. 445, 2003), İhsan Işık / Ünlü Devlet Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, c. 1, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2017).

 

 

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör