Tarihçi, devlet adamı (D. 1 Temmuz 1909, Şumnu / Bulgaristan - Ö.
1984, Ankara). Romancı Mükerrem Kâmil Su’nun eşidir. Manisa’da başladığı ilk ve
ortaöğrenimini, İstanbul Özel İstiklâl Lisesinde tamamladı (1929). İstanbul
Darülfünûnu (Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü (1932) mezunu. İlk
görev yeri olarak Balıkesir İlköğretmen Okuluna tarih öğretmeni olarak atandı.
1938’de Ankara Gazi Lisesi tarih öğretmenliğine nakledildi. Aynı yılın
sonlarında on aylığına Almanya’ya gönderildi. Almanya’dan dönüşünde Ankara
Erkek Lise-sindeki görevine (1939) devam etti. 1942-43 yıllarında MEB
Müfettişliği, 1944-47 yılları arasında MEB Yayım Müdürlüğü, 1950-56 yılları
arasında MEB Talim ve Terbiye Kurulu üyeliği, 1956-60 yılları arasında Eski
Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü görevlerinde bulundu. 1960 yılında İstanbul
Yüksek İslâm Enstitüsü öğretmenliğine atandı. 1963 yılında ikinci kez bakanlık
başmüfettişliğine, 1966 yılında Talim ve Terbiye Kurulu üyeliğine atandı. 1973
yılında bakanlık başmüfettişliğinden emekliye ayrıldı.
Fakülte öğrenciliği sırasında hocası Fuad Köprülü’nün “gittiğiniz
yerlerde bulunan şer’iye sicilleri mü-him mehazlardır, üzerinde çalışın.”
önerisine uyarak ilk görev yeri olan Balıkesir’de şer’iye sicilleri üze- rinde çalıştı. Konuyla ilgili yazılarını
Balıkesir halkevi yayın organı Kaynak’ta yayımladı. Timur-Beyazıt
Ankara Savaşı’dan Balıkesir’e Dair Vesikalar-Tımar ve Zeametler’e
kadar değişik konularda bilinen yirmi beş yazı yazdı. Ayrıca Manisa Halkevinin
dergisi Gediz’de de yazdı. Yarım Ay, Türk Kültürü, Ulusal Kültür,
Belleten dergileri makalelerinin yer aldığı dergilerdendir. Ömrünün son
yıllarında Manisa ile ilgili çalışmalarını yoğun-laştırmıştı. Bu çalışmalarını
Manisa’da çıkan Hür Işık gazetesinde, Manisa Dergisinde ve Mesir
Konferansları kitabında yayımladı. Şahsi kütüphanesinin bir kısmını 1970
yılında kendi adına bağımsız bir kütüphane olarak kullanılması koşuluyla,
Manisa Müzesine bağışladı.
BAŞLICA ESERLERİ:
17. ve 18. Yüzyıllarda Balıkesir Şehir Hayatı (1937), Balıkesir Civarında Yörük ve
Türkmenler (1938), Uygurlar ve Uygur Medeniye-ti (1938),
Balıkesir Madenleri (1939), Muradiye Camii (1940), Yavuz Sultan
Selim (1949), Yıldırım Bayezit (1950), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi
(Mükerrem Kâmil Su ile, 1960), Osman Hamdi Bey’e Kadar Türk Müzesi (1965),
Cumhuriyetten Önce Türkiye (1973), Zafere Doğru (1973), Türk
Eğitiminde Tefrişin Yeri ve Önemi (1974), Tarih-i Gılmanî (Halife
Mehmet’ten, 1976), Tarih-i Bosna der Zaman-ı Hekimoğlu Ali Paşa (Ömer
Bosnavî’den, 1974), Sevr Antlaşması ve Aydın / İzmir Vilayeti (1981),
Atatürk Bir Tarih Dersinde (1981), Manisa ve Yöresinde İşgal Acıları
(1982), Manisalı Tarihçi M. Nuri Yörükoğlu (1983), Köprülülü Hamdi
Bey ve Akbaş Olayı (1984), Karaosmanoğlu Halit Paşa (yay. haz., Ali
Birinci, 2002).
Ayrıca ilk, orta ve liseler için tarih ders kitapları vardır.
KAYNAK: Ali Birinci / Kamil Su: Manisa Tarihine Emek Veren Bir
Tarihçinin Hayat Hikâyesi (Karaosmanoğlu Halit Paşa kitabında, 2002), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
