Yazar,
çevirmen (D. 5 Mart 1942, İzmir – Ö. 1 Ağustos 2017, İstanbul). Gazeteci yazar Hasan Cemal ile amcaoğludurlar. Sankt Georg Avusturya Lisesi ve İstanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi (1979) mezunu. Aynı fakültede asistanlık yaptı.
Bir süre de İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Alman Filolojisinde öğretim görevlisi
olarak çalıştı (1979-81). Çeviri dergisinde genel yayın koordinatörlüğü
ve yayın yönetmenliği (1981-85), Avusturya Kültür Ofisinde basın danışmanlığı,
Bilim-Felsefe Yayınlarında genel yayın danışmanlığı yaptı. Anadolu Üniversitesi
İletişim Bilimleri Fakültesi Sinema-Televizyon Bölümünde sanat tarihi ve
estetik, aynı üniversitenin Devlet Konservatuarında dünya tiyatro tarihi ve
çağdaş tiyatro, Güzel Sanatlar Fakültesinde de sanat kavramları dersleri verdi.
Telif ve
çeviri yazıları; Cumhuriyet, Dünya, Politika, Yeni Ortam gazeteleri ile Yeni
Ufuklar, Varlık, Yeditepe, Yazko Edebiyat, Türk Dili, Somut, Gösteri, Sanat
Olayı dergilerinde yayımlandı. Yazko Çeviri dergisini yönetti.
Bertolt Brecht, Elias Canetti, Stefan Zweig, Ingeborg Bachmann, Paul Celan,
Rainer Maria Rilke, Gerog Trakl, Friedrich Hölderlin, Heinrich von Kleist,
Georg Lukacs, Anna Seghers, Erich M. Remarque, Manés Sperber, Franz Kafka,
Walter Benjamin, Robert Musil, Ernst Fischer, Octavio Paz ve E. H. Gombrich’ten
çevirileri yayımlandı. Çeviri kuramı, estetik, sanat tarihi, kültür eleştirisi
ve edebiyat üzerine makaleler yazdı; aynı konularda Avusturya’da, Viyana ve
Innsburck üniversiteleriyle Avusturya Edebiyat Kurumunda konferanslar verdi.
1998 yılında Türk kültürüne yaptığı hizmetler nedeniyle kendisine Anadolu
Üniversitesi Senatosu tarafından fahri doktor unvanı verildi.
Ingeborg Bachmann, Walter Benjamin, Bertolt
Brecht, Hermann Broch, Elias Canetti, Paul Celan, Ernst Fischer, J.W.v. Goethe,
E.H. Gombrich, Friedrich Hölderlin, Franz Kafka, Heinrich von Kleist, Georg
Lukacs, Robert Musil, Friedrich Nietzsche, Novalis, Erich Maria Remerque,
Rainer Maria Rilke, Friedrich Schiller, Anna Seghers, Manes Sperber, Georg
Trakl ve Stefan Zweig’ın çeşitli eserlerini Türkçeye çevirdi.Deneme ve
makaleleri “Odak Noktasında Yaşananlar”, “Yaşamdan Çevirdiklerim”, “Şeref Bey
Artık Burada Yaşamıyor”, “Bizi Yaşatanlar ve Öldürenler”, “Aradığımız Tiyatro”,
“Oynamak Varken”, “Sanat Üzerine Denemeler”, “İnsana dönmek”, “Giderayak”,
“Lanetlenmiş Ağustosböcekleri”, “Okuyan Gençliğe Mektuplar” başlıklarıyla
kitaplaştı. Şiirleri “Geçmiş Bir Dua Kitabından” adıyla çıktı. “Kıyıda Yaşamak”
adlı bir romanı ve “Dokunmak” adlı bir öykü kitabı, “Ben, Nazım, Yaşarken ve
Ölürken” ve “Deliliğe Övgüye Methiye” adlı oyunları var.
Rahmetli Onur Bayraktar tarafından kurulan
Stüdyo Drama tiyatro topluluğunda sanat danışmanı ve Prof. Dr. İsmail Ersevim
ile birlikte araştırma birimi yöneticisi olarak çalıştı. “Ben, Nazım, Yaşarken
ve Ölürken” adlı oyunu aynı topluluk tarafından sergilendi. Dünyaca ünlü
tiyatro adamı Mehmet Ulusoy’un isteği üzerine kaleme aldığı “Deliliğe Övgü’ye
Methiye” İstanbul Devlet tiyatrosu repertuarına alındı ve provalara başlandı,
ancak Mehmet Ulusoy’un ölümü nedeniyle sahnelenemedi. Bu oyun daha sonra
Kocaeli Büyükşehir Belediye Tiyatroları Tiyatro Okulu öğrencileri tarafından ve
değerli yönetmen Ufuk Aşarı rejisi ile, İzmit’te Süleyman Demirel Kültür
Merkezi salonunda büyük bir başarıyla sahnelendi.
1988 yılında Türk kültürüne yaptığı
hizmetler nedeniyle, Ahmet Cemal’e Anadolu Üniversitesi Senatosu Tarafından
Fahri Doktor unvanı verildi. 2010 yılında Avusturya Cumhurbaşkanı tarafından,
Avusturya Federal Cumhuriyeti Altın Liyakat Nişanı ile onurlandırıldı. Aynı
yıl, Türkiye Cumhuriyeti ve Federal Almanya Cumhuriyeti tarafından ilk kez
düzenlenen ”Tarabya Çeviri Ödülleri” çerçevesinde Almancadan Türkçeye çeviri
dalında büyük ödüle layık görüldü. “Lanetlenmiş Ağustosböcekleri” adlı deneme
kitabıyla Türkiye Gazeteciler Cemiyeti 2012 Edebiyat Ödülü’nü kazandı. Aynı yıl
Türk Dil Kurumu’nun kuruluşunun 80. yıl dönümü nedeniyle Dil Derneği tarafından
kendisine 80. Dil Bayram Onur Ödülü verildi. 2013 yılında TÜYAP tarafından on
sekizincisi düzenlenen İzmir Kitap Fuarının Onur Yazarı seçildi. 2014 yılında
ise Hermann Broch’tan yaptığı “Vergilius’un Ölümü” başlıklı roman çevirisi ile,
edebi çeviri dalında Avusturya Büyük Devlet Ödülü’ne layık görüldü.
Halen Cumhuriyet gazetesinde ve İleri Haber
sitesinde köşe yazarı olan Ahmet Cemal, 2013-2014 akademik yılında Nazım Hikmet
Akademisi’nde “Sanatın, Bilimin ve Edebiyatın Toplumsal Tarihi”, “Başlangıçtan
Günümüze Eleştirel Düşüncenin Gelişmesi” ve “Estetik” başlıklı dersleri verdi.
2014 Haziranında Akademi’den ayrılarak Moda’da öğrencileri ile birlikte Ahmet
Cemal Kültür Atölyesi’ni (ACKA) kurdu.
Koroner yoğun bakım tedavisi gören yazar ve
çevirmen Ahmet Cemal, 1 Ağustos 2017 günü 75 yaşında iken İstanbul’da hayatını
kaybetti. Can Yayınlarından yapılan açıklamaya
göre Cemal, Sultan Abdülhamid Han Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde (Eski Gata
Askeri Hastanesi) tedavi görüyordu. Alman dili ve edebiyatı denince ilk akla
gelen isimlerden olan Ahmet Cemal, ertesi gün ikindi namazını müteakip Moda
Camisi'nde kılınan cenaze namazının ardından, Feriköy Mezarlığında toprağa
verildi.
ESERLERİ:
ÖYKÜ: Dokunmak
(1999).
ŞİİR: Geçmiş
Bir Dua Kitabından (1996).
ROMAN: Kıyıda
Yaşamak (2004).
DENEME-ELEŞTİRİ:
Yaşamdan Çevirdiklerim (1996), Odak Noktasında Yaşananlar (1997),
Aradığımız Tiyatro (1998), Şeref Bey Artık Burada Yaşamıyor (1999),
Sanat Üzerine Denemeler (2000), Okuyan Gençliğe Mektuplar (2000), Bizi
Yaşatanlar ve Öldürenler (2002), İnsana Dönmek (2002), Oynamak
Varken (2002).
DERLEME: Gece Öyküleri (2002).
ÇEVİRİ: Estetik 1 (1978)- Estetik 2 (1988)- Estetik 3
(1992) (George Lukacs’dan), Franz Kafka (Ernst Fischer’den, 1985), Dönüşüm
(Franz Kafka’dan, 1986), Bu Tufandan Sonra / Ingeborg Bachmann’dan Seçme
Yazılar (1990)- Radyo Oyunları / Bir Düş Alışverişi /Ağustos Böcekleri
/Manhattan’ın İyi Tanrısı (1995)-Toplu Şiirler (2004)-Malina
(2004) (Ingeborg Bachman’dan), Parçalanmış Gerçeklik (Manes Sperber’den, 1991),Yarının
Tarihi ve Rotterdam’lı Erasmus (Stefan Zweig’den, 1991), Körleşme (1993)-İnsanın
Taşrası (2004) (Elias Canetti’den), Yaşarken Açılan Miras (Robert
Musil’den, 1993), Pasajlar (Walter Benjamin’den, 1993), Me-Ti
Özdeyişler Kitabı (1994)- Bay Keuner’in Öyküleri (1994) (Bertolt
Brecht’ten), Kader Ağıtları - Vergilius’un Dönüşü (Hermann
Broch’tan, 1996), Yedinci Şafak (Anna Seghers’den, 1997), Yaşamak
Zamanı Ölmek Zamanı (Erich Maria Remarque’den, 1998), Brecht’i Anımsamak
(Hans Mayer’ den, 1998), (1999)-Katherina Blum’un Çiğnenen Onuru (1999)
(Heinrich Boll’den), Urfaust / İlk Faust Metni (Johann Wolfgang von
Goethe’den, 1999), Firavunların Laneti (Philipp Wanderberg’ten, 1999), Niteliksiz
Adam 1 (Robert Musil’den, 1999), Kelebekler Ağlamaz (Willi Heinrich’ten), Güneşten
de Sıcak (J. Mario Simmel’den), Bir Katedral İnşaa Etmek (Anselm
Kiefer, Jannis Kounellis ve Joseph Beuys’ten, 2005).
KAYNAKÇA: Vitrindekiler (Cumhuriyet Kitap, 5.8.1999), İhsan Işık /
Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) –
Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007), TBE
Ansiklopedisi (2001), Oynamak Varken / Ahmet Cemal (Cumhuriyet Kitap,
7.3.2002), Ahmet Cemal vefat etti (sabah.com.tr, 02.08.2017).
