Abdülkadir Karahan

Edebiyat Tarihçisi

Doğum
01 Eylül, 1913
Ölüm
28 Temmuz, 2000
Eğitim
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yüksek Öğretmen Okulu
Burç

Edebiyat tarihçisi (D. 1 Eylül 1913, Siverek / Şanlıurfa - Ö. 28 Temmuz 2000, İstanbul). Döneminin ünlü alimlerinden olup, Hac görevini yerine getirirken Hicaz’da vefat etmiş olan Molla Hacı Zülfikar Karahan’ın oğlu; Şanlıurfa Milletvekillerinden Zeynep Karahan Uslu’nun babasıdır. İzmir Öğretmen Okulu ve İzmir Lisesi (1934), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ile Yüksek Öğretmen Okulu’nu (1939) bitirdikten sonra, Samsun ve İzmir liselerinde edebiyat öğretmenliği (1939-47) yaptı. 1945’te doktorasını tamamlayarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine Türk edebiyatı ve metinler şerhi asistanı olarak girdi (1947). Fransa’ da Sorbonnne Üniversitesi Hocaları Hazırlama ve Geliştirme Yüksek Okulu (1959) ile Fonetik Enstitüsünü bitirdi (1950). Dönüşünden sonra aynı fakültede 1952’de doçentliğe, 1973’te profesörlüğe yükseldi, 1983’te emekliye ayrıldı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesindeki hocalığı yıllarında ayrıca İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü, Yüksek Öğretmen Okulu ve Kahire’de Ayn Şems Üniversitesinde Türk edebiyatı dersleri verdi. 27 Mayıs (1960) ihtilalinden sonra üniversiteden uzaklaştırılan 147’liler arasında yer almıştı.

“Dicle’de Akşam Güneşi” adlı ilk şiiri, 1931 yılında Diyarbakır’da öğrenci iken Servet-i Fünûn dergisinde yer almıştı. Edebiyata şiirle giren Karahan’ın eski ve yeni Türk edebiyatı konularındaki inceleme yazıları Ege Işıldağı (İzmir, 1934), Gençlik, İnkılapçı Gençlik (1938-39), 19 Mayıs (Samsun, 1940-41), Fikirler ve Yeni Asır (İzmir, 1942-47), Tasvir, Yeni Sabah, Milliyet, Hürriyet, Tercüman, Güneş, Türkiye, Middle East ve New Middle East, Türkiyat, Türk Dili ve Edebiyatı, Yeşilay, Ülkü, Çağrı, Türk Düşüncesi, Türk Dili, Pakistan Postası (1947-2000) gazete ve dergileri ile birçok yabancı bilim dergisinde yayımlandı. 1992 yılında Şanlıurfa Özel İdaresine bağışladığı 7000 kitabı ve 150 çeşit süreli yayınla bu ilde adına “Abdülkerim Karahan Kütüphanesi” kuruldu.

ESERLERİ:

ŞİİR: Güneşin Doğduğu Yurt (1934).

ARAŞTIRMA-İNCELEME: Fuzulî’ nin Mektupları (1948), Fuzulî, Muhiti, Hayatı ve Şahsiyeti (doktora tezi, 1949), Nabî (1953, genişletilmiş bas., 1987), Nef’i (1954, genişletilmiş bas., 1986), İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadis (1954), Fatih, Şair Avnî (1954), Fuzulî, Poete En Trois Langues (Fuzulî’nin üç dilde şiirleri, 1959), Tercümanü’l-Ümem (inceleme, 1962), Öğretim Mesleği Dünya Kongresi (1965), Kanuni Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden Figanî ve Divançesi (1966), Nef’i Divanından Seçmeler (1971), Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki Ahnâme Yazmalarından Seçmeler (1971), Dr. Muhammed İkbal ve Eserlerinden Seçme Bilgiler (1974, Doğudan Gelen Ses İkbal adıyla. 2001), M. Ali Cinnah’a Armağan (1977), Kırk Hadis (1977; dört dilde ve tezhibli bas., 1986), Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri (1980), Kırk Altın Küpe (1987), Şirazlı Hafız ve Şiirlerinden Seçmeler (inceleme-antoloji, 1988), Eski Türk Edebiyatı (1988), Şanlıurfa ve GAP Sempozyumu (1988), Türk Kültürü ve Edebiyatı (1988), Urfalı Mehmed Şevket ve Şiirleri (1991), Les Poets Classiques A L’e Popoque de Soliman le Magnifique (1991).

ÇEVİRİ: Osmanlı Devleti Tarihi (Hammer’den özet, 1966).

KAYNAKÇA: TDE Ansiklopedisi (c. 5), Seyit Kemal Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (2. bas. 1982), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Mehmet Nuri Yardım / Klâsik Edebiyatımızın Yıldızı Kaydı (Türk Edebiyatı dergisi, sayı: 323, Eylül 2000), Doğudan Gelen Ses İkbal (Kitap Rehberi, Aralık 2001), Hasan Aksoy / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 24, 2001), TBE Ansiklopedisi (2001).

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör