Veled Çelebi İzbudak

Dil Araştırmacısı, Şair

Doğum
Ölüm
04 Mayıs, 1953
Eğitim
Sultan Veled Medresesi
Diğer İsimler
Bahaî, Mehmet Bahaettin Veled Çelebi İzbudak

 Şair, dilci (D. 1869, Konya – Ö. 4 Mayıs 1953, Ankara). Tam adı Mehmet Bahaettin Veled Çelebi İzbudak’tır. Şiirlerinde Bahaî mahlasını kullandı. Baba tarafından Mevlâna Celalettin-i Rumi’nin on sekizinci göbekten torunudur. Rüştiyeyi (ortaokulu) bitirdikten sonra, Sultan Veled Medresesine devam etti. Özel dersler alarak Farsça ve Arapça öğrendi, tefsir ve hadis okuyarak dinî bilgisini artırdı. 1885’te Konya Vilayeti Mektubi Kalemine girdi, bir yıl sonra da valinin takdirini kazanarak, vilayet gazetesi Konya’nın başyazarlığına getirildi. Aynı yıl içinde Vilayet Mekteb-i Rüştiyesinde hat ve Farsça dersleri verdi. 1889’da gittiği İstanbul’da Hoca Raik Efendi’den hadis dersleri aldı, aynı yıl Matbuat-ı Dahiliye Kaleminde göreve başladı. Öte yandan Kaptanpaşa Mektebinde Arapça, Farsça dersleri verdi.

II. Meşrutiyet’in 1908’de ilanından sonra Galatasaray Sultanîsinde (Lisesinde) Farsça ve Darülfünûnda (Üniversitede) İran edebiyatı tarihi dersleri verdi. Galata Mevlevîhanesi şeyhliğini kısa bir süre vekaleten yürüttükten sonra 1910’da Konya Mevlâna Dergâhı postnişinliğine getirildi. Birinci Dünya Savaşı’nda kurduğu Mücahidan-ı Mevleviye Alayı’yla Şam’da bulunan Cemal Paşa komutasındaki 4. Orduya katıldı. Şam’da üç yıl kaldıktan sonra 1919’da VI. Mehmet’in (Vahdettin) iradesiyle postnişinlikten alınarak Şürayı Devlet üyeliğine getirildi. Aynı yıl Maarif Nezaretinin Tetkikat-ı Lisaniye Encümeninde bir süre çalıştı. Millî Mücadele’ye katılmak üzere Ankara’ya geçti. Ankara hükümeti tarafından Ankara Lisesi öğretmenliğine ve Ziya Gökalp’in de üyesi olduğu Telif ve Tercüme Encümeni üyeliğine atandı. 1924-43 yılları arasında Kastamonu ve Yozgat milletvekillikleri yaptı.

Veled Çelebi, Tercüman-ı Hakikat, İkdam, Mektep, Hazine-i Fünûn, Resimli Gazete gibi gazete ve dergilerde yazı ve şiirler yayımlamıştır. Türkçülük akımının önde gelen düşünürlerindendir. II. Meşrutiyet yıllarında Yusuf Akçura ve Necip Asım’la birlikte Türk dili üzerindeki çalışmalarını yoğunlaştırdı, daha sonra dil devrimini destekleyerek ölümüne kadar TDK’da çalıştı. En önemli eseri, sekiz cilt olarak hazırladığı ve henüz yayımlanmamış olan Türk Dili Lügatı, bu alanda yazılmış pek çok kaynağın titizlikle taranması sonucu oluşturulmuştur. Eski ve yeni harflerle sekiz kez basılmış, yurtiçinde ve ylurtdışında pek çok yayına kaynaklık etmiş Letaif-i Hoca Nasreddin adlı kitabı sözlü ve yazılı kaynaklardan derlenmiş kırk dörde yakın fıkra içermektedir.

ESERLERİ:

Araştırma-İnceleme: Beda-yiü’l-Efkâr (1894), Leylâ ile Mecnun (1895), Muvazene (1895), Birbirimizi Kırmayalım (1895), Letaif-i Hoca Nasreddin (1909), Darülfünun Dersleri (1912), Vasiyetname-i Şerife Şerhi, Hayrü’l-Kelam (1914), Ferhengname-i Sadi Tercümesi yahut Muhtasar Bostan Tercümesi (yay. haz., Kilisli Rifat ile, 1924), Divan-ı Türki-i Sultan Veled (1925), Kuran-ı Kerim Elifbası (Ahmet Edip ile, 1925), El-İdrak Haşiyesi (1926), Atalar Sözü (1936), Oğuz Ata, Orhun Abideleri (1937).

Dil-Sözlük: Türk Lügatı (12 cilt), Arapça Gramer (1908), Türk Diline Medhal (1922), Türkçeden Türkçeye Lügat (1926).

Anı: Hatıralarım (1946).

Çevİrİ: Mesnevi (6 cilt, Mev-lâna’dan, 1942-1946).

HAKKINDA: Mehmet Zeki / Türkiye Teracimi Ahval Ansiklopedisi (c. II, 1929), İbnülemin Mahmut Kemal / Son Asrın Türk Şairleri (1970), Nevin Korucuoğlu / Veled Çelebi İzbudak (1994), Necat Birinci / İzbudak Veled (TDE Ansiklopedisi, c. V, s. 41-42, 1982), Nihad Sami Banarlı / Resimli Türk Edebiyatı Tarihi (1971-1979), Feyzi Halıcı / Parlamenter Şairler (1990), Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü 1920-1991 (1994), M. Duman / Veled Çelebi’nin Letaif-i Hoca Nasreddin Adlı Eseri (Nasreddin Hoca’ya Armağan, haz. M. Sabri Koz, 1996), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi (1999), TBE Ansiklopedisi (2001), Mustafa Kara / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 23, 2001), Mehmet Atilla Maraş / Şair Milletvekilleri 1 - 22. Dönem 1920-2005 (2005).

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör