Devlet
adamı, İslâm bilgini (D. 1848, İstanbul – Ö. 5 Nisan 1919, Remle / İskenderiye
/ Mısır). II. Abdülhamid dönemi şeyhülislâmlarındandır. Bazı kaynaklarda doğum
tarihi 1849, ölüm tarihi ise 1904 gözükmketedir.Şer’iye Hakimleri Seçim Meclisi
Reisi Kazasker Mehmed Hâlid Efendi’nin oğludur. Aldığı özel eğitim sonucu on
yaşındayken (1858) ilmiye sınıfına dahil oldu ve Rüûs-I Hümâyun defterine
kaydedildi.
İlk görevi
ibtidâ-yı Hariç payesiyle Konyalı Ahmed Efendi Dersiyesi müderrisliğidir.
Şeyhülislam mektupçuluğu (1871), Anadolu Kazaskerliği (ordu kadılığı)
mektupçuluğu (1872), Adliye Nezareti (Adliye Bakanlığı) İstanbul Birinci Ceza
Mahkemesi Muharrerat (yazışma) Şubesi müdürlüğü (1875), Süleymaniye
Müderrisliği (1877) gibi görevlerde bulundu. 1884’te İstanbul Kadısı, 1888’de
Anadolu Kazaskeri ve 1890’da Rumeli Kazaskeri oldu.
1891’de
kırk üç yaşında şeyhülislâmlığa getirildi ve İkinci Abdülhamid zamanında on
sekiz yıla yakın bir süre bu görevi yürüttü. 1908 Meşrutiyet ihtilali
sırasında, hem ihtilalcileri, hem de İkinci Abdülhamid’i memnun edecek hareket
ve teşebbüslerde bulunarak mevkiini korumuştu. İttihad ve Terakkicilerle
anlaşamadığı için 1909’da görevinden istifa etti.
1912’de
tekrar şeyhülislâmlık makamına getirildiyse de Bâbıâli Baskını sonucu 23 Ocak
1913’te şeyhülislâmlıktan ve siyasî hayattan çekildi.
Mısır’a
giderek İskenderiye’ye yerleşti. 1919’da İskenderiye yakınlarındaki Remle
kasabasında öldü. Cenazesi İstanbul’a getirilerek Otlukçuyokuşu’ndaki aile
mezarlığında toprağa verildi. Mezarı sonradan Edirnekapı Mezarlığına
nakledildi.
İdarî ve siyasî kabiliyet itibari
ile dikkate lâyık derecede dirayetli ve zeki idi. Divan şairleri tarzında hayli
düzgün bazı şiirleri de vardır. Anıları Ziyâeddin
Engin tarafından sadeleştirilerek Siyâsî Hâtıralar 1908-1913 (1920,
1978) adıyla yayımlandı.
2017’de
TRT ekranlarına gelen Payitaht Abdülhamid dizisinde Ruhi Zariç karakterini Ruhi
Zariç canlandırdı.
KAYNAKÇA:
İbrahim Alâeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), İhsan Işık /
Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi
(2006, 2007), Ruhi Zariç (diziler.com., 16.03.2018).
