Hacı
Bekir Lokumları markasının kurucusu. Kastamonu'nun Araç ilçesinden İstanbul'a
gelerek 1777 yılında Bahçekapı Semti’nde açtığı küçük şekerci dükkanında,
lokum, akide vb. şekerlemeleri bizzat imal edip satmaya başlayan ve daha sonra
1817-1820 yılları arasında hac görevini yerine getirmesiyle Hacı Bekir olarak
anılacak olan, Şekerci Hacı Bekir Efendi, bugün dört farklı asır ve beş kıtanın
damaklarında dolaşan bir maziye sahiptir.
Türkiye'de
16. yy'da başlayan şekerleme imalatında tatlandırıcı olarak bal ile pekmez, su
bağlayıcı, doku yapıcı olarak da un kullanılmaktaydı. 19. yy başlarında
Avrupa'da kurulan rafinerilerde üretilen şekerin, o günlerin ismiyle
"Kelle şekeri" olarak Türkiye'ye gelmesiyle, Şekerci Hacı Bekir, bu
şekeri havanlarda dövüp eriterek, gül, tarçın, sakız, portakal limon ilavesi
ile farklı tat ve renklerde akideler üretmeye başladı.
Ayrıca
1811'de Alman bilim adamı Kirehhoiff tarafından bulunan nişastayı un yerine
kullanarak, şeker ve nişasta bileşimi ile bugün sofralarımızdaki yeri
doldurulamayan, yabancı dünyanın kıvamını, tadını taklit edemediği lokumu
yarattı, üretim ve terbiyeciliğini gerçekleştirdi. Öyle ki, onun yarattığı Türk
lokum kıvamını taklit çabaları batıda jel şekerlerin icadına vesile oldu.
Bizzat
kendi eliyle yaptığı imalat ve hassas çalışmalarıyla Türk şekerleme ve lokum
çeşitlerini geliştiren Hacı Bekir Efendi, bundan başka, sallama kazanlarda
yapılan badem şekeri, haşlanmış bademlerin soyulup havanlarda dövülerek şeker
ve şeker şerbeti ile yoğrulup, şekillendirilen çeşitli badem ezmeleri ile
günümüze kadar ulaşan efsanevi ilgi ve şöhreti kazandı.
Hacı
Bekir Efendi'nin akide ve lokumlarının ünü Osmanlı Sarayına ulaşınca, modern
Osmanlı'nın kurucusu yenilikçi Padişah II. Mahmud tarafından Nişan-ı Ali
Osmani'nin 1. Rütbe Nişanı ile sarayın Şekercibaşı’lığına layık görüldü ve
sarayın şekerlemeleri Hacı Bekir Efendi imalathanesinden alınmaya başlandı.
İstanbul’da
bunlar olurken İngiltere’de ilginç bir olay yaşandığı söylenir. Hacı Bekir
Efendi’nin İngiliz müşterilerinden bir gezgin, beraberinde götürdüğü lokumları
ülkesinde kendi takmış olduğu ad ile ikram etmekteydi. "Turkish Delight’’
Lokum, o günden bugüne İngilizce konuşulan memleketler ve dünya genelinde
"Turkish Delight", Fransa ve Balkanlar'da ise "Lokoum" olarak
bilinmektedir.
Türk-Osmanlı
toplumu ve tarihinin bir parçası halinde, kültür ve geleneğimize yerleşen Hacı
Bekir, bilhassa zamanın yaşam tarzını belgeleyen roman ve yazılarda da yer
almış, 19. ve 20. yüzyıl başlarındaki İstanbul mozaiğinin parçaları olan
yabancı sanatkarlar tarafından kaleme alınmış, hatta dönemin ünlü
ressamlarından Malta'lı Amadeo Preziosi fırçasıyla resmedilmiştir. Zamanın
yaşamını ve Hacı Bekir Efendi'yi resmeden ve orijinali Paris Louvre Sanat
Müzesi'nde bulunan 43x58 cm boyutlarındaki suluboya tablonun litografik
reprodüksiyonu 214 numara ile Topkapı Sarayı'nda sergilenmektedir.
Hacı
Bekir Efendi'nin vefatını takiben, önce oğlu Mehmed Muhiddin Efendi ve O'nun da
vefatıyla torunu Ali Muhiddin Hacı Bekir işleri devraldı. Aynı prensip, yetenek
ve meslek aşkıyla işi devam ettirmeleriyle sarayın Şekercibaşı’lık ünvanı da
onlarla beraber babadan oğula devam etti.
Mehmed
Muhiddin Efendi, saray tarafından 1873 yılında Avusturya-Macaristan imparatoru
I.Franz Joseph himayesinde Viyana'da düzenlenen fuarda Osmanlı şekerlemelerini
tanıtmakla görevlendirildi ve fuar komisyonu tarafından verilen gümüş madalya
ile döndü. Bu fuarda tüm batılı ülke katılımcılarının birer marka kullandığını
gözlemleyen Mehmed Muhiddin Efendi yurda dönüşünde, kazandığı gümüş madalya ile
Osmanlı'nın ve firmasının ilk markasını oluşturdu.
Daha
sonra 1888 yılında Alman imparatoriçesi ve Prusya kraliçesi Augusta himayesinde
düzenlenen Köln fuarına katılan şekerleme ustası Mehmed Muhiddin Efendi,
2.gümüş madalyasını kazanarak bu madalya’yı da markasına ilave etti. 1893
yılında Amerika Kıtası keşfinin 400. yıldönümü münasebetiyle Chicago kentinde
düzenlenen fuara katılıp, orada ilk lokum üretim ve satışını gerçekleştirirerek
lokumun Amerika Kıtası’na tanıtımını sağlayan Mehmet Muhiddin Efendi,
sonrasında 1897 Brüksel fuarına katılarak, başarılarına altın madalyalar
ekledi.
Mehmed
Muhiddin Efendi’nin vefatı sırasında yaşı küçük olan oğlu Ali Muhiddin, annesi
Reşide Hanım’ın destek ve yardımıyla işleri yürüttü ve atılımlarını gerçekleştirdi.
Ali Muhiddin Bey’in zamanı kurumunun altın çağı oldu. 1906 Fransa - Paris -
Nice fuarlarında altın madalyalar kazanıldı, Osmanlı Şekercibaşı’lık ünvanı Ali
Muhiddin Bey’e de verildi.
Torun
Ali Muhiddin Hacı Bekir dönemiyle beraber Hacı Bekir Müessesesi, devrimizde
görülebilen türden uluslararası girişimlere imza atarak bir dünya firması
halini aldı. Osmanlı'nın son yıllarına gelinirken 1911'de Ali Muhiddin Bey'e
Mısır Sarayı tarafından da Şekercibaşı’lık ünvanı hak görüldü, Mısır'ın büyük
iki kenti Kahire ve İskenderiye'de, gönderilen usta ve personel ile Hacı Bekir
şubeleri kuruldu.
Firma
1918 yılında İstanbul Ticaret - Tarım ve Sanayi Odası’na 154 numara ile
kaydoldu.
1926
yılına gelindiğinde Büyük Atatürk’ün emirleriyle Karadeniz Gemisi'yle düzenlenen,
ülkemiz sanayiini Kuzey Afrika ve Avrupa ülkelerine tanıtmak amaçlı, 90 gün
süren ilk yüzer sergiye o tarihteki sınırlı sanayi ürünleriyle birlikte Hacı
Bekir firması da katıldı.
30’lu
yıllarda yine altın madalyalar alınan Fransa - Nice ve Paris fuarları ile 1937
Selanik fuarına ve 1939 Newyork Dünya Ticaret Fuarı’na iştirak edildi.
1965
Marsilya; 1971, 2002 ve 2004 Paris; 1985, 2001, 2003, 2006, 2008 ve 2009 Köln;
1986 ve 2006 Moskova; 1987, 2005 - 2007 Londra; 1991 Bakü; 2002 ve 2007 Newyork
‘taki Dünya'nın en tanınmış gıda ve şekerleme fuarlarına katılan Hacı Bekir
Firması, tanıtım misyonunu sürdürmektedir
Birçok
yabancı ülkede temsilcilikleri bulunan firma; lokum, akide çeşitleri, muhtelif
ezme ve şekerlemeler ile tahin helvası, acıbadem kurabiyesi, bisküvi, kek,
hamur tatlıları imal edip, perakende ve toptan pazarlama ve ihracat
yapmaktadır.
Üç
neslin ismini taşıyan Ali Muhiddin Hacı Bekir Müessesesi ilerleyiş sürecinde,
İstanbul'daki Bahçekapı Merkez mağazasına ilave olarak Karaköy, Galata, Tepebaşı,
Pangaltı, Çarşıkapı, Beyoğlu, Parmakkapı, Kadıköy satış şubeleri açılmıştır.
Dünyanın
en eski 100 markasından biri olan Şekerci Hacı Bekir, halen Türkiye'nin ilk
firması olarak günümüzde Hacı Bekir Sanayi A.Ş.’nde üretilen mamullerini Ali
Muhiddin Hacı Bekir Ticaret A.Ş. ‘ne ait 4 dükkan, bir franchise işletmesi ve
muhtelif bayiler kanalı ile pazarlamaktadır.
Ailenin
dördüncü ve beşinci nesil üyeleri yönetimindeki firma yaklaşık ikibuçuk yüz
yıldır gelen bilgi birikimine her geçen gün yenilerini de ekleyerek dünyanın en
lezzetli ve kaliteli şekerlemelerini yaratmaya devam etmektedir. Dünyaca ünlü
Amerikan dizisi Law and Order’daki bir replikte herşeyin bir özetini duyar
gibiyiz: “Dünyanın en iyi şekeri, Hacı Bekir. İstanbul’dan getirdim.”
Beşinci
nesli idrak eden Hacı Bekir Firması, işçisi, kalfası ve ustalarıyla Türkiye ve
ilgilenen yabancılar için ağızlarda tat ve lezzetin ifadesi olmaktan ve
nesilden nesile hizmet sunmaktan bahtiyardır.
Farklı
tatların mucitleri, kültürlerin mimarlarıdır... Kendi tarzını bir rahiya
halinde bir milli kültüre harmanlayıp kazandırmış Hacı Bekir Efendi, zenaati
sanata çeviren yaratıcı yeteneğiyle ancak evrimlere sığdırılabilen bir atılımı
kendi kısa mazisine sığdırarak, ardında İstanbul Mutfağı’na bir şeker bahçesi ve
dünya mirası bıraktı. Orta oyunlarının, karagözlerin, manilerin söyleştiği
evvel zaman İstanbul’unun sokaklarından birinde mütevazı dükkanında iş başı
yaptığında, acaba vizyonunun yüzyıllar sonrasına erişeceğini; dünyanın dört
köşesine yayılacağını; mutfak sanatlarında yeni bir çığır açacağını tahmin eder
miydi bilinmez. Ama bizler için köklü Kültür zenginliğimizin dünyadaki
gelişmelere kavuşunca vücut bulan güçlü gelişimini ve neler ortaya
koyabildiğini yegane örneğiyle gösteren, usta Hacı Bekir Efendi’nin ve Hacı
Bekir zadelerin mazisi kıvanç kaynağımızdır.
Şekerlemenin
tarih kokusunu ciğerlerine çekmek ve tabiatın şekere ince insan sanatıyla
aksediş hikayesini damaklarında duymak isteyenlere kapılarımız her zaman açık
olacaktır...
KAYNAK:
Tarihçe (hacibekir.com, 11.08.2018).
