Tenekeci Mahmut Güzelgöz

Müzisyen, Türk Halk Müziği Sanatçısı (D. 17 Şubat 1919, Şanlıurfa – Ö. 7 Mart 1988, Şanlıurfa). Gazeteci-yazar ve Sağlık Bakanlığı Basın Müşaviri Osman Güzelgöz, oğludur. Baba adı İbrahim, anne adı İslim’dir. Esas mesleği tenekecilik olduğundan Tenekeci Mahmut diye anılmıştır. Kütüphane memurluğu da yapmış olan Güzelgöz, Urfa folklor tarihinde müzisyen olarak önemli bir yere sahiptir. Urfa repertuarında icra edilen türküleri, hoyratları, gazelleri okumuş ve aynı zamanda Urfa ile ilgili hikaye, masal, mani, gazel, atasözleri ve benzeri folklorik bilgilerde söz sahibi olmuştur. Urfa adına birçok türküyü TRT repertuarına kazandırmıştır. Ayrıca MİFAD tarafından Urfa’da yapılan derleme çalışmalarında kendisinden kaynak kişi olarak faydalanılmıştır.

Mahmut Güzelgöz, uzunca bir müddet Şanlıurfa Halk Kütüphanesi ve Şanlıurfa Müzesi'nde çalışıp emekli oldu. Evli ve 12 çocuk babasıdır.

Şanlıurfa'nın ünlü müzik ustalarından Mukim Tahir, Damburacı Derviş, Hacı Nuri Hafız ve Cuan Mehmet ile birlikte musiki meclislerine katıldı. Ayrıca mevlithanlık yaptı. Halkevi, Musiki Cemiyeti ve Halk Kütüphanesi'nde açılan kurslarda birçok talebe yetiştirdi. Usta gazelhan Kazancı Bedih Yoluk başta olmak üzere Mehmet Özbek, Abdullah Balak, Vefik Ataç, Lütfü Emiroğlu, Mahmut Coşkunses, Mehmet Delioğlu, Bakır Karadağlı, Halil Sezgin gibi birçok sanatçı kendisinden yararlandı. İbrahim Tatlıses, Mahmut Tuncer, Zekeriya Ünlü, İzzet Altınmeşe ve Selahattin Alpay gibi birçok ses sanatçısı da ondan istifade etti ve derledikleri türküleri plaklara ve kasetlere okudu.

Mahmut Güzelgöz, halk kültürünün kaynak kişisi yönü ile bir hazine idi. Muzaffer Sarısözen ve Mehmet Özbek'in kendisinden derlediği "Alaydım elin elime", "Bahçıya kuzu girdi", "Daracık sokakta yare kavuştum", "El zanneder ben deliyem", "Fırat kenarının ince dumanı" "Kalanın ardında ekerler küncü" gibi birçok türkü ile Abuzer Akbıyık ve Osman Güzelgöz tarafından derlenen "Abdonun odası takalı camlı", "Çekin çadırımı kuru yazıya", "Çorabı çektim dizime", "Eminem oturmuş daşın üstüne", "Kala yeri", "Maraş

Maraş Derler", "Yaz gelende yaylaları gezmeli" adlı uzun havalar Şanlıurfa adına TRT repertuarına alındı.

1960 yılında Prof. Dr. İlhan Başgöz ve gazeteci Fikret Otyam, Tenekeci Mahmut Usta'dan türküler derledi. Bu derleme bantları Amerika'da İndiana Üniversitesi arşivine alındı. 1976 yılında Kültür Bakanlığı'ndan Yaşar Doruk, kendisinden 325 türkü ve uzun hava derledi ve derlenen ezgilerin bir bölümü "Şanlıurfa'dan Derlenen Türküler ve Uzun Havalar" adlı kitapta yayınlandı. 1976 yılında Kültür Bakanlığı'ndan araştırmacı Güner Sernikli kendisinden 5 adet hikaye derledi ve MİFAD arşivine aldı.

1980 yılında oğlu Osman Güzelgöz, Cihat Kürkçüoğlu ve Bakır Karadağlı'nın sazları eşliğinde makam sıralarına göre türkü ve uzun havaları derledi. Abuzer Akbıyık ve Sabri Kürkçüoğlu, kendisi ile yıllar süren derleme çalışmaları yaptı, elde ettikleri bilgileri kitap, dergi ve gazetelerde yayınladı. Güzelgöz, Şanlıurfa ile ilgili birçok radyo ve televizyon programına kaynak kişi ve okuyucu olarak katıldı.

1984 yılında Kültür Bakanlığı'nca Ankara'da düzenlenen "Kaynaktan Radyoya Televizyona" programında kendisine "Halk Kültürüne Hizmet Ödülü" verildi. 4 Mart 1992 tarihinde Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı (ŞURKAV) tarafından "Tenekeci Mahmut Güzelgöz'ü Anma Gecesi" düzenlendi. Hayatı ve yaptığı çalışmalar Abuzer Akbıyık tarafından kitap haline getirilerek, "Şanlıurfa Folklorunun Kaynak Kişisi Tenekeci Mahmut Güzelgöz" adıyla 1992 yılında ŞURKAV tarafından yayınlandı. 1997 yılında Osman Güzelgöz'ün mahalli bantlardan derleyerek hazırladığı Tenekeci Mahmut Güzelgöz'ün okuduğu eserler, Kalan Müzik firması tarafından CD ve kaset olarak yayımlandı. 1959 yılında İlhan Başgöz'ün kendisinden yaptığı derlemeler ve Urfa Faslı Örneğinden oluşan özel bir arşiv çalışması yine Kalan Müzik tarafından yayımlandı. Şanlıurfa'da 2 sokak, 1 park ve 1 okula "Tenekeci Mahmut Güzelgöz" ismi verildi.

Abuzer Akbıyık ve Sabri Kürkçüoğlu, Tenekeci Mahmut Güzelgöz’den yıllar süren çalışmalarla derlemeler yapmış ve bu derlemelerini ”Folklor ve Şanlıurfa”, “Şanlıurfa Hoyrat ve Manileri” ve “Şanlıurfa Halk Müziği”, “Notalarıyla Türkülerimiz ve Hikayeleri” adlı kitaplarında, çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlamışlardır. Hayatı ve yaptığı çalışmaları Abuzer Akbıyık tarafından kitap haline getirilmiş, bu kitap, “Şanlıurfa Folklorunun Kaynak Kişisi Tenekeci Mahmut Güzelgöz” adıyla ŞURKAV tarafından yayınlanmıştır.

 Tenekeci Mahmut Güzelgöz, Şanlıurfa ile ilgili birçok radyo ve televizyon programına katılmıştır. 1984 yılında Kültür Bakanlığı’nca hazırlanan “Kaynaktan Radyoya Televizyona” programı bunlardan biridir. Ankara’da yapılan bu programda Türkiye’den çağrılan üç folklor ustası arasında yer almış ve kendisine  Kültür ve Turizm Bakanı tarafından “Halk Kültürüne Hizmet Ödülü” verilmiştir.

Vali Ziyaeddin Akbulut zamanında Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat Ve Araştırma Vakfı (ŞURKAV) tarafından 4 Mart 1992 Tarihinde Şanlıurfa’da  DSİ salonunda “Tenekeci Mahmut Güzelgöz’ü Anma Gecesi düzenlemiştir. Gecede merhumun hayatını Abuzer Akbıyık anlatmış, Sanat kişiliğinden Mehmet Özbek bahsetmiş, çeşitli anekdotlar dile getirilmiş ve Şanlıurfa Devlet Türk Halk Müziği Korosu, koro ve solo olarak türkülerinden oluşan bir konser vermiştir.

1960 Yılında Tenekeci Mahmut’tan yapılan derlemeler, Prof. Dr. İlhan Başgöz ve Abuzer Akbıyık tarafından Kitap ve CD olarak hazırlandı. Albüm, Kalan Müzik yayınları arasında çıktı. Kültür ve Turizm Bakanlığının katkılarıyla Data Prodüksiyon tarafından “Urfalı Tenekeci Mahmut” belgesel filmi çekildi.

Mahmut Usta’nın adının bir okula verilmesi konusunda  29 Kasım 2005 tarihinde Abuzer Akbıyık Valiliğe başvurmuş, Şanlıurfa Valisi Şemsettin Uzun başkanlığındaki Milli Eğitim Müdürlüğü komisyonu kararıyla Şanlıurfa’nın Sırrın Mahallesi’nde açılan bir ilköğretim okuluna "Tenekeci Mahmut Güzelgöz”  ismi verilmiştir.

Tenekeci Mahmut Güzelgöz, 7 Mart 1988'de memleketi Şanlıurfa’da vefat etmiştir.

Güzelgöz'ün oğlu gazeteci-yazar ve Sağlık Bakanlığı Basın Müşaviri Osman Güzelgöz, Babasını şöyle anlattı:

"Babam Şanlıurfa kültürünün, özellikle de folklor ve musikisinin canlı bir hafızasıydı. Kaynak kişi olarak kültürümüzün bugünlere taşınmasında çok önemli katkıları olduğunu herkes biliyor ve takdir ediyor. Urfa türkülerinin bizim kuşağa aktarılmasında önemli rol oynadı. Urfa türkülerinin TRT ve Kültür Bakanlığı arşivlerine girmesine vesile oldu. Babam Tenekeci Mahmut Güzelgöz, aynı zamanda usta bir icracı ve iyi bir öğretmendi. Birçok gecede gazel, hoyrat, şarkı, türkü ve ilahi okudu. Böylece Urfa müzik arşivine yüzlerce doküman bıraktı. Gerek musiki cemiyetlerinde gerek sıra gecelerinde birçok talebe yetiştirdi. Değerli sanatçılar Kazancı Bedih, Mehmet Özbek, Abdullah Balak, Mahmut Coşkunses, Mehmet Delioğlu, Mahmut Tuncer, Zekeriya Ünlü, Halil Sezgin, Bakır Karadağlı bunlardan sadece birkaçıdır. Başta İstanbul Şanlıurfa Dayanışma Derneğimiz olmak üzere, kültürümüze ve kültür emekçilerimize değer verenlere, gecenin düzenlenmesine emeği geçen herkese teşekkür ediyorum."

KAYNAKÇA: Tenekeci Mahmut Güzelgöz Kimdir? Urfapress.net, 17 Mayıs 2011), Mahmut Güzelgöz (Tenekeci Mahmut) Hayatı (urfadahaber.com, 08 Aralık 2016),  Urfalı Tenekeci Mahmut Güzelgöz (abuzerakbiyik.blogcu.com, 23.01.2018), Tenekeci Mahmut Güzelgöz Ortaokulu (tmguzelgozorta.meb.k12.tr, 23.01.2018).