Nevzat Çiçek

PUŞİ VE SARIK ARASINDA SIKIŞAN KÜRT SİYASETİ

NEVZAT ÇİÇEK

Hizbullah’ın tasfiye edilmesi ve Abdullah Öcalan’ın Kenya’da yakalanıp Türkiye’ye teslim edilmesi aynı döneme denk düştü. Bu olayların akabinde bölgedeki siyasal hareketlilikler, suskunluk dönemine girdi. Suskunluk döneminin sonunda ise İslami kesim kabuk değiştirdi ve ‘sivilleşme’ çizgisinde siyaset üretmeye başladı

KÜRTLER, İslami hassasiyetleri yüksek olan bir halktır. Din fenomeni, Kürt siyasetinin şekillenmesinde her zaman belirleyici bir unsur olmuştur. Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Kürt isyanlarının resmi kaynaklar tarafından din faktörüne bağlanması da bu tezi güçlendirmektedir. Oysaki din, toplum açısından tek başına anlam taşıyan bir kimliksel durum olabildiği gibi diğer kimlikleri birbirine bağlayan bir düğüm noktası da olabilmektedir. Mesela eklemlenen kimlik, bazen Kürtlük olmuştur; bazen ise cemaatlerin veya aşiretlerin hegemonik merkez tarafından şekillendirilmeye çalışılan özgül kimliği olmuştur. Hatta bazen dinsel kimliğin kendisi de başka kimlik pozisyonlarına eklemlenebilmektedir. Bugünkü modern seküler algı, bütün bu kimliklerin geçirimliliğini algılayamadığından ve tarihsel olayları klişeler ve şablonlar etrafında açıklamaya çalıştığından dolayı sorunun kendisi sağlıklı bir şekilde analiz edilememiştir. Bölgede yeniden şekillenen siyaset anlayışı da farklı bir gözle bakılmadığı taktirde bu yanlışın kurbanı olacaktır.

Kürt siyaseti sivilleşecek mi?

Hizbullah’ın tasfiye edilmesi ve Abdullah Öcalan’ın Kenya’da yakalanıp Türkiye’ye teslim edilmesi aynı döneme denk düştü. Bu olayların akabinde bölgedeki siyasal hareketlilikler, suskunluk dönemine girdi. Bu suskunluk döneminin sonunda İslami kesim, kabuk değiştirdi ve ‘sivilleşme’ çizgisinde siyaset üretmeye başladı. Bu STK’lara bazıları hálá kuşkuyla bakmakta. Bazı kuşkularda haklılık payı olmasına rağmen, yeni dinamikleri de gözlemlemek mümkün. Mesela bu yapılardan bazıları Lübnan Hizbullah’ından ve Türkiye’de bazı İslami yapılardan esinlenerek sosyal yardımlar yapıyorlar. Belki hastane ya da okul açamıyorlar ama yardım kampanyaları düzenliyorlar ve yoksulluk sorununa eğiliyorlar. Bunun yanında ‘Peygambere Saygı Mitingleri’ gibi Ortadoğu’nun ikinci büyük mitingini organize ediyorlar. Daha önemlisi, silahlı mücadeleyi benimsemeyen ve sivil siyaset üretmeye çalışan bir yapılanmaya giriyorlar. Bu yapılar içerisinde eskiden Hizbullah’la organik bağı olan ama değiştiğini ve hata ettiklerini söyleyen birçok insan bulunmakla birlikte, Kürt medreselerindeki dinsel anlayışı sahiplenen ve bunun politikasını üretmeye çalışan yeni gruplar da var.

Bölgenin hassasiyetleri

Kürt siyasetçilerinin bir kısmı bu yeni yapılanma sonrasında devletin bir karar vermesi gerektiğini savunmaya başladı. Onlara göre radikal Kürt İslami hareketlerinin güçlenmesi devletin de işine gelmezdi. DEP eski milletvekili Hatip Dicle, Neşe Düzel’le yaptığı röportajda bunu dile getirenlerdendi: ‘Kürtler çok dindar bir halktır, bizim tabanımız da çok dindardır. PKK imha edilirse, o taban radikal İslami örgütlere kaymaya çok müsaittir. Kürt halkının talepleri karşılanmadığı zaman doğacak olan şey, çok tehlikeli bir radikal İslami Kürt hareketidir.’ Dicle’nin bir yıl önce dile getirdiği bu tespitlerini bugün DTP Şırnak Milletvekili Hasip Kaplan dile getiriyor. Vakit Gazetesi’ne konuşan Kaplan, laiklik konusunda TSK ile aynı çizgide olduklarını söyleyerek, ortamın dincilere bırakılmamasını istiyor. ‘...Orada AKP dini eğilimleri ağır basan bir yönetim tarzını egemen kılmak ister. Biz olmasak, meydan dincilere kalır. Bu kesinlikle böyle. Diyarbakır’da şeriatçılar nasıl miting yaptılar!.. Bu, yapılmak istenenin nüvesidir. Laikliği kim koruyacak...’ Kaplan, başörtüsünün serbest bırakılmasına da karşı olduğunu söyleyerek ‘AKP türban istismarı yapmaktadır. Dini radikal örgütlenmelere alan açılmamalıdır’. Kaplan aslında bu söylemiyle bölge halkıyla aralarını açan derinliği de tarif ediyor ve 22 Temmuz seçimlerinde AK Parti’nin bölgede bu kadar güçlenmesinin temel nedenini görmezden geliyordu. Oysa bölgede eski siyasi anlayış yerini farklı ve bir o kadar da renkli bir alana bırakmıştı. Bunu sağlayan da bölgede susan silahlardı.

Nokta dergisinde yayınlanan ‘Yeraltında Kürt İslam’ı bitti’ kapak dosyasında Kürtlerde yeni bir toplumsal gerçekliliğin habercisi olarak bölgede aktif çalışmalar içinde yer alan sivil toplum kuruluşlarını incelemiştik. Bölgede bulunan DTP temsilcileri de Kaplan ve Dicle ile benzer görüşler ileri sürmüştü. DTP Diyarbakır İl Başkanı Hilmi Aydoğdu ‘Demokratik Kürt hareketine karşı gerici bir yapı ortaya çıkarabilmektir. Halkın dinsel kimliği kullanılarak bir alternatif yaratılmaya çalışılıyor. Sistem de bunu tercih ediyor. Hem kontrol altında tutacak hem de sisteme karşı hareketler oluştuğunda bir alternatif olarak demokratik kimliklere alternatif olarak bunları kullanacaktır. Sistemden besleniyorlar ve sisteme hizmet ediyorlar’ diyordu. Ak Parti Diyarbakır milletvekili Abdurrahman Kurt ise ‘Bölgenin hassasiyetlerini iyi okumak gerek. Burada İslami hassasiyetler son derece yüksek, İslam’a dayanan geniş bir siyasi taban var. Demokratik süreç geliştikçe, bu kesimler de kendilerini herkes gibi sivil toplum örgütleri çerçevesinde ifade etmeye başladı. Bundan önce ise bu bölgede yeraltı örgütlenmeleri dışında kimseye hayat hakkı tanınmıyordu. Mesele aslında bundan ibaret.’ diyordu. Bütün bu tartışmalarla birlikte 22 Temmuz seçimlerinde ortaya çıkan yeni tablo bölgeyi ve bölgedeki siyaseti yeniden tahlil etmemizi zorunlu kıldı.

Yeni bir siyaset gelişiyor

DTP’nin mecliste temsil edildiği yeni dönemde bu yapıların kendilerinden menkul yapılar olmadığını ve farklı dinamikler tarafından palazlandığını iddia eden kesimler bulunmakta. Ama seçim sonrasında bütün analizlerimizi yenilememizin vaktidir. Son seçimde Kürt bölgesi’nden seçilen Ak Partili milletvekillerinin profili önceki dönemlerden epey farklı. Çoğunlukla seçildikleri il, kendi illeri ve bu yüzden yerel dinamikleri de epeyce iyi biliyorlar. Bu durumun kendisi de bize siyasal tablonun değişim sürecine girdiğini gösteriyor. Yani Kürt bölgesi’nde DTP’nin yeterince destek bulamaması, konjonktürel bir durum mu olduğu yoksa politik tercihlerdeki bir değişikliğin yansıması mı olduğu sorusuna hemencecik cevap vermek mümkün değil. Ancak gelişmelere bakıldığında bölgede yeni bir siyasetin geliştiğini görmek mümkün. Bu yeni siyaseti seküler Kürt milliyetçileri ile dindar Kürtler belirliyor. Bölgenin hassasiyetlerini iyi okuyan dindar Kürtler özellikle AB sürecinde demokratikleşme yönünde adımların atıldığı 2003 -2004 döneminde ardı ardına ortaya çıkan ve hızla gelişen İslami STK’larla bölgenin siyasetine yön vermeye başladı. Ak Parti’nin de bu kesimlerle çok iyi ilişkiler geliştirmesi, örgütlü dindarları kendi yanına çekmesi neticesinde çok ciddi bir seçim başarısı elde etti. Bölgede ilk defa Nakşiler Ak Parti’nin etrafında birleşti ve dolayısıyla bu durum DTP’yi rahatsız etti. Bu rahatsızlık aynı zamanda bir baskı oluşturduğu için DTP’li belediyeleri iftar çadırı kurmaya kadar götürdü. DTP’liler Ak Parti’nin seçim zaferinde, politik ve ekonomik başarılarının yanında, bu gerçekliği çok iyi kavramalı ve buna yönelik bir siyaset yürütmenin yararını kendileri için de anlamalıdır.

KAYNAK: Puşi ve sarık arasında sıkışan Kürt siyaseti (Star gazetesi - nevzatcicek.blogcu.com, 27.11.2017)