Mehmed Rüştü Paşa (Mütercim)

General, Osmanlı Devlet Adamı, Osmanlı Sadrazamı, Vezir, Asker

Doğum
Ölüm

Osmanlı dönemi devlet adamı, asker, general, sadrazam, seraker, müşir, vezir (D. 1811, Ayancık / Sinop – Ö. 1882, İstanbul). Sultan Abdülmecid, Abdülâziz, Beşinci Murad ve İkinci Abdülhamid dönemlerinde beş defa Sadrazamlıkta, beş defa da Seraskerlikte bulunmuş Müşir ve Vezirlerdendir. Sinop’ta kayıkçılık eden Hasan Ağa’nın oğludur. Çocukken ailesiyle birlikte İstanbul’a getirildi. 1825’te Yeniçeri Ocağı kaldırılarak ilk muntazam askerlik teşkilâtı kurulduğu zaman er olarak orduya girdi. Bir süre sonra Mülâzim (Teğmen) oldu, özel hocalardan Fransızca öğrenmeye başladı. Tarabya Karakolunda memur iken Sadrazam Hüsrev Paşa tarafından İkinci Mahmud’a tanıtılarak Namık Faşa ile birlikte Fransızcadan askerî nizamnameleri tercümeye memur edildii. Ona Mütercim lâkabının verilmesi bu dönemindedir.

Kolağası iken Rumeli, Anadolu ve Suriye taraflarında bulundu, sonra yine Seraskerlik dairesine Mütercim sıfatı ile alındı. Miralaylığına kadar orada kaldı. 1843’te Rumeli Ordusuna Mirliva (General), biraz sonra da Dâr-ı Şûraya Aza oldu. 1847’de Müşir, 1851’de ilk defa Serasker oldu. Hassa Ordusu Müşirliğinde, Tanzimat Meclisi Âzalığında ve tekrar Seraskerlikte, Tophane Müşirliğinde bulundu ve 1859’da ilk defa Sadrazamlığa getirildi. Bir yıl kadar sonra azledilerek Meclis Hazain Reisliğine ve biraz sonra dördüncü defa Seraskerliğe tayin edildi ve bu sırada gözlerini tedavi ettirmek üzere Berlin’e. giderek Paris ve sair bazı Avrupa şehirlerini gezdikten sonra dönüşünde ve Abdülâziz’in ilk saltanat yılında Mecalis-i Aliye Reis ve Âzalıklarında bulunduktan sonra 1866’da ikinci defa Sadrazam oldu.

Mehmed Rüştü Paşa, 1867’de Sırbistan meselesi ve Girit ihtilâli gibi güç ve karışık siyasî işlerden sıyrılmak üzere sadrazamalıktan istifa etti ve beşinci defa Seraskerliğe geçirildi. Ondan sonra tekrar Meclislere âza oldu ve 1872’de üçüncü defa Sadrazamlığa getirildi. Fakat dört ay sonra azledildi, 1876’da dördüncü defa Sadrazamlığa geçirildi. Abdülâziz tahttan indirildiği zaman Sadrazamlık görevinde Mütercim Rüştü Paşa bulunuyordu. Sonraları bu konuda eleştirildiği zaman, Hüseyin Avni Paşa tarafından korkutularak buna engel olamadığını söylemiştir. Gerçekte de Abdülâziz’i tahttan indirmekte etkili olan ve bunu planlayan kendisi değildi.

Beşinci Murad’ın cülûsunda yine Sadrazamlığa getirildi. Üç ay sonra İkinci Abdülhamit tahta çıkarılınca görevinde bırakıldı. Fakat o yıl içinde istifa sureti ile makamdan ayrıldı. Yerine Midhat Paşa Sadrazam oldu. Ali Suavi vakasından sonra Sadık Paşa’nın azli üzerine 1878’de beşinci defa Sadrazamlığa getirilmiş ve bir hafta sonra azledilmiştir. İkinci Abdülhamit onu İstanbul’dan çıkarmak istediği için Manisa’daki çiftliğine çekilmiş ve orada ölmüştür.

Tanzimatçılar halk arasında alafranga sayıldığı için, Mütercim Rüştü Paşa muhafazakâr kesimlere karşı onların taraftarı takınır ve şimdi Vefa Lisesi olan konağından akşamlan yatsı namazına fenerler çeken ve seccadelerini taşıyan adamları ile halka gösteriş yaparak Şehzade Camiine gider ve biraz rahatsız olsa kurşuncu nineyi çağırarak sonra etrafındakilere pek iyi geldiğini anlatırmış. Bu hallerinin yapmacıklığına delâlet etmese bile bu kesimleri kandırmakta fayda uman bir kurnaz kişi olduğu kanaati yaygındır.

KAYNAK: İbrahim Alâeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946).

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör