Ressam ve yazar (D. 23
Mart 1913, İstanbul - Ö. 7 Aralık 1993, Paris / Fransa). İstanbul Robert
Kolej’deki lise öğrenimini yarıda bırakarak gittiği (1934) Sovyet Sosyalist
Cumhuriyetler Birliği (SSCB)’nde sinema öğrenimi gördü. Paris’e giderek ressam
ve dekoratör olarak film çalışmalarına katıldı. Döndüğünde D Grubu ressamları
arasına girdi.
1941’de siyasî görüşleri
nedeniyle sıkıyönetim kararıyla İstanbul’dan uzaklaştırıldı. Bir süre Adana’da Türk
Sözü gazetesinde yazı işleri müdürlüğü yaptı. 1951’de Paris’e yerleşti.
Yazı ve desenleri 1931’den itibaren Fikret Adil’in yönettiği Artist dergisinde
başlayarak çeşitli dergilerde, öyküleri Servet-i Fünûn, Ses, Yeni Yol ve
Küllük dergilerinde yayımlandı. Öykü, piyes, senaryo, deneme ve
eleştiri yazıları yazdı; karikatür, afiş, dekor, belgesel film, seramik ve
heykel yaptı. Nâzım Hikmet'in Jokond
ile Si-Ya-U'sunu Fransızcaya çevirdi. Aralarında Pertev Naili
Boratav’ın Türk Masalları, Nâzım Hikmet’in Kuvayı Milliye ve
Yaşar Kemal’in Deniz Küstü gibi yapıtlarının da bulunduğu kitapları
resimledi. 1938-93 yılları arasında yazdığı yazıları, ölümünden sonra Kültür
Sanat ve Politika Üstüne Yazılar (2000) adıyla kitap olarak yayımlandı.
Paris’te öldü, cenazesi İstanbul’a getirilerek Rumelihisarı’ndaki aile mezarlığında
toprağa verildi.
Dino, çizgi ve desenlerin ön
plana çıktığı resimlerinde işçi ve köylü tiplerini özgün bir üslupla işledi.
Başlangıçta Picasso'nun etkisi altında kalmışken yapılarında giderek yerel ve
kendisine özgü bir senteze ulaştı. Geleneksel kültürden yararlanan, çevreyi
ve halkı konu edinen bir sanat anlayışını savunmak amacıyla birkaç
arkadaşıyla birlikte Liman Grubu'nun kurucuları arasında yer aldı. Resimleri
başta Paris ve İstanbul olmak üzere dünyanın birçok kentinde sergilendi.
“Öykülerde dikkati
çeken bir özellik de, şiirle ve resimle kurulabilecek bağlantılar. Genç yazarın
‘ressam tabiatı’ çıkıyor orta yere, görüyoruz. Bunu sağlayan, imgenin kullanımı
olsa gerek diye düşündüm. İmgeler görsel çağrışımlarıyla resme, dilsel ifadelendirilişleriyle
şiire kol atıyorlar. Denizin, motörün, gecenin canlı; balıkların, kedilerin,
arıların, sineklerin insan kisvesinde oldukları bu öykülerde kıpır kıpır bir
ritm var. Kısa cümlelerle soluklanan kişi ve atmosfer betimlemeleri, olanca
doğallıklarıyla gerçeklik veriyorlar bu gerçeküstü çağrışımlı öykülere,
inandırıcılık kazandırıyorlar.” (Füsun Akatlı)
“Ölüm konusunda nasıl kötümser değilse, tüm
kitap boyunca da aynı iyimser bakış açısı var sanatçının. Hastalıklar ve ölüm
ana temalar olarak belirse de aslında bu kitap, sanat ve sevgi üzerine yazılmış
günlükler. Abidin Dino’nun ölümünden bir gün önce defterine yazdığı son sözler
‘Ölüm mü? Ne buluş!’ onun yaşamı ve ölümü algılayışını çok iyi yansıtıyor” (Asuman
Kafaoğlu)
ESERLERİ:
OYUN: Kel (1944), Kel-Verese
(1947).
DENEME: Ölüm mü? Ne
Buluş! (2004), Eller (orijinali Fransızca, 2005).
SENARYO: Çingeneler (1950).
MONOGRAFİ: Fikret
Mualla (1980), Kısa Hayat Öyküm (haz. Ferit Edgü, 1996), Nâzım
Üstüne (haz. Ferit Edgü, 2006).
ÖYKÜ: Yeditepe Öyküleri
(yay. haz. Ferid Edgü,1934-40 yılları arasında dergilerde yayımlanmış beş
öyküsü ve yayımlanmamış üç kısa film öyküsü, 2002).
ANLATI: Pera Palas (Fransızcadan
çev.: Samih Rıfat, 1994), Sinan (haz. Ferit Edgü, 1999), Kızılbaş
Günlerim (2001), Ne Güzel Çocukluktu (haz.: Ferit Edgü, 2002),
KATALOG: El (1984),
Abidin Londra’da Dünya Kupası Maçlarını Filme Alırken (2002), Yüzler (Orjinali
Fransızca, Yaşar Kemal’le, 1994), El & Yüz (Abidin Dino ve Arif Dino
seçkisi, 2003).
HAKKINDA: Türkiye Ansiklopedisi (c. 2, 1974),
Büyük Larousse (c. 6, s. 3193, 1986),
AnaBritannica (c. 7, s. 292-293, 1987), Şükran Kurdakul / Şairler ve
Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), A’dan Z’ye Abidin Dino / Zeynep Avcı
(2000), TBE Ansiklopedisi (2001), Füsun Akatlı / Ressamın Öyküleri - Yeditepe
Öyküleri (Radikal Kitap, 13.12.2002), Güzin Dino / Abidin Dino’ya Mektuplar
(1952-1973) (2004), Asuman Kafaoğlu / Cumhuriyet Kitap (3.2.2005).