Nihat Erim

Öğretim Üyesi, Devlet Adamı, Hukukçu

Doğum
Ölüm
19 Temmuz, 1980
Eğitim
İstan­bul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Diğer İsimler
İsmail Nihat Erim

Devlet adamı, hukukçu, öğretim üyesi (D.1912, Kandıra / Kocaeli - Ö. 19 Temmuz 1980, İstanbul). Tam adı İsmail Nihat Erim’dir. Galatasaray Lisesi ve İstan­bul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur. Doktorasını Paris Hukuk Fakültesi’nde yaptı. 1939’da Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kamu hukuku doçenti olarak atandı; 1941’de profesörlüğe yükseltildi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki kamu hukuku derslerine ek olarak Siyasal Bilgiler Okulu’nda devletler hukuku dersleri verdi. 1945-50 yılları arasın­da Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) listesinden milletvekili seçilerek TBMM’ye girdi.  Hasan Saka’nın kurduğu ikinci hükümette Bayındırlık Bakanlığı, Şemsettin Günaltay Hükümeti’nde Başbakan Yardımcılığı görevlerinde bulundu.

Nihat Erim, 1950 yılında CHP muhalefete düştükten son­ra, Ulus gazetesinin siyasî müdürü ve başyazarı oldu. Bu arada üniversitedeki görevine döndüyse de kısa bir süre sonra istifa etti (1953). Ulus gazetesinin kapanmasından sonra Yeni Ulus ve Halkçı gazetelerini çıkardı (1953). Kıbrıs ile ilgili Londra görüşmelerine katıldı (1956). Başbakan Adnan Menderes’in isteği üzerine Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’nın hazırlanışında görev aldı. Aynı yıl Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’nun Türkiye üyeliğine seçildi; bu üyeliği 1962’ye kadar devam etti. Zürich ve Londra antlaşmalarından sonra Kıbrıs anayasasının hazırlanmasında Türk heyetine başkanlık etti (1959).

Erim, 1961’de CHP milletvekili olarak yeniden TBMM’ye döndü ve Cumhu­riyet Halk Partisi Grup Başkan Vekili oldu. Merkezi Lahey’de bulunan Devletler Hukuku Enstitüsü’ne üye seçildi (1963). 1964 Seçimlerinde yeniden seçilerek, yeniden CHP Grup Başkan Vekilliğine getirildi. Birleşmiş Millet­ler’deki Kıbrıs görüş­melerinde Türkiye heye­tine danışmanlık yaptı. 1961-70 yılları ara­sında Avrupa Konse­yi’nde Türkiye Parla­mentosu’nu temsil etti ve başkan yardımcılığı yaptı (1969).

CHP içinde Bülent Ecevit’in başlattığı Ortanın Solu hareketine katıldı, daha sonra CHP’den ayrılarak Cumhuriyetçi Güven Partisi’ni kuran Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu’yla birlikte eski partisine muhalefet etti. 12 Mart 1971 askeri muhtırasının ardından, Başbakanlıktan çekilen Süleyman Demirel’in yerine ve partisinden ayrılması koşuluyla hükümeti kurmakla görevlendirildi. Böylece Adalet Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi ve Milli Güven Partisi’nin desteğini alan partilerüstü I. Erim Hükümeti 26 Mart 1971’de kuruldu. Bu arada hükümette yer al­maları için Dünya Bankası’nda çalışan eski plancılardan Atilla Karaosmanoğlu ile NATO Genel Sekreteri’nin birinci yardımcısı olan Osman Olcay yurda çağırıldı. Bu hükümetin üze­rinde en çok konuşulan üyesi olan genç Karaosmanoğlu, yur­da gelir gelmez Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak kabinedeki yerini aldı. Hükümette en önemli görevlerden birini, yani ekonomiyi düzeltme işini üstlenmişti.

İşbaşına gelmiş olan “teknokratlar hükümeti” “Ya reform yaparız ya gideriz” diyerek büyük iddialarla yola çıktı. Hükümet güvenoyu aldıysa ilk günden itibaren özellikle parlamento içinden küçümsenemeyecek bir dirençle karşılaştı. Bu dirence fazla dayanamayan Nihat Erim 26 Ekim 1971’de istifasını sundu. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay istifayı kabul etmedi, hükü­met ikna edildi ve yola devam kararı alındı. Erim başkanlığındaki teknokratlar hükümeti 3 Aralık 1971’e kadar yönetimde kaldı. Aralarında Türkân Akyol, Atilla Karaosmanoğlu, Mehmet Özgüneş, Selahattin Babüroğlu, Osman Olcay’ın da yer aldığı 11 bakanın istifa ge­rekçesini Atilla Sav şöyle açıkladı:Yurdumuzun muhtaç olduğu kalkınma hamlesini ve re­formları Atatürkçü bir görüşle gerçekleştirmek amacıyla ku­rulan hükümette görev almıştık. Bu amaçları gerçekleştirme olanağı kalmadığı inancıyla görevlerimizden çekiliyoruz.”

Bu istifalar üzerine Nihat Erim Hükümeti aynı gün istifa etmek zorunda kaldı. I. Erim hükümeti görevden ayrıldığında enf­lasyon hızla yükseliyordu. İşbaşına geldiklerinde yüzde 11’lerde bulunan enflasyon oranı dokuz ay içinde yüzde 23’elere çıkmıştı. Ardından II. Erim Hükümeti kuruldu ve iktidarda altı ay kaldı. Erim yeniden istifa ettiğinde ülkenin ekonomik durumu yine hiç iyi değildi. Kurulan üçüncü teknokratlar hükümetinin Başbakanı Ferit Melen’in hükümeti de pek bir başarı gösteremedi. Nihat Erim hükümetleri de dahil, 1970’1i yıllara damgasını vuran bütün bu hükümetler başa­rısız oldular.

Nihat Erim; Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan’ın idam edilmesine kadar varacak ve Balyoz Harekâtı olarak bilinen uygulamaları başlatması nedeniyle “Balyoz” lakabıyla anılır oldu. “Gerekirse demokrasilerin üstüne şal örtmeli” sözü nedeniyle de Aziz Nesin tarafından kendisine “Şalcı Nihat” denilmişti.

Prof. Erim, başka eserlerinin yanında Kıbrıs’la ilgili anı ve gözlemlerini “Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs” adıyla 1975’te kitap olarak yayımladı. 19 Temmuz 1980’de İstanbul Dragos’taki evinin yakınında Mahir Çayan ve arkadaşlarının intikamının alınması adına Dev-Sol militanları tarafından suikaste uğrayarak öldürüldü ve Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.

ESERLERİ:

La Positivisme Juridique et le Droit International (1939), XVII. Yüzyıldan Zamanımııza Kadar Tabii Hukuk Nazariyeleri (Natural Theories of Law from 17th Century Until Today, 1940), Amme Hukuk Dersleri (1942), Devletlerarası Amme Hukuku (1944), Devletlerarası Hukuk ve Siyasî Tarih Metinleri - Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları (1953), Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs (anı ve gözlemleri, 1975), Günlükler 1925 – 1979 (2 cilt, 2005).

HAKKINDA: Afşin Oktay - Kemal Bağlum / Biyografiler Ansiklopedisi (1959), Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (c. II, 1968), Meydan-Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedisi (4.cilt, s.319, İstanbul 1981), Ersin Kalkan / Teknokrat Politikacı Çelmesi (29 Temmuz 2001), Sema Dülger / Dünden Bugüne Devletin Zirvesindekiler (İstanbul 2007).

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör