Devlet adamı ve Divan şairi (D. ? – Ö. 22 Haziran 1877, Yanya / Yunanistan). Çalışma hayatına Zabtiye Meclisi özel kaleminde başladı. Rumeli Beylerbeyliği pâyesiyle Tırhala mutasarrıfı, 1858’de vezirlik pâyesiyle Yanya valisi oldu. Girit, Selanik, yeniden Yanya valiliklerinde bulundu. 1864’te Akdeniz Cezayiri ve Bursa valisi, 1869’da Zabtiye Müşiri (mareşali) oldu. 1871’de rütbesi alınarak Kıbrıs’a sürüldü. Mithat Paşa’nın vezirliği döneminde affedildi (1872). Konya, Bursa Prizren valiliklerine ve 1874’te ikinci defa Zaptiye Nazırlığına tayin edildi. 1876’da üçüncü defa Yanya valisi oldu. Bir yıl sonra vefat ettiği Yanya’da toprağa verildi.
Hüseyin Hüsnî
Paşa; Ziya Paşa ve Namık Kemal tarafından yakışmaz hicivlerle karşılanıp
kendisiyle alay edildi. Ziya Paşa’nın, Zafernâme’yi Hüsnî Paşa’ya şerh
ettirerek eserine çok kıymetli tehzil (alaysama) gücü vermesi Paşa’nın
cehaletle meşhur olmasından değil, Âli Paşa’nın yardımcılarından ve Jön Türkler
ile onların yakınları hakkında sert davranmasındandır. Vakanüvis Lütfi Efendi, Tarih’inin
1875 olaylarına, onun kitabette yetişmiş olmasına rağmen, Türkçe şiirde de
güçlü olduğunu, bu sebeple takdim ettiği “senet tarihine” caize olduğu gibi
Muhacirin İdaresi işlerinin de Zabtiye Nezaretine verildiğini yazmaktadır.
ESERLERİ:
Divan-ı Eş’âr
(Buharalı Naci tarafından hicri 1292 yılında Talik yazı ile yazılmıştır.
Arapça, Farsça şiirleri de vardır. Sabık Arnavutluk sefiri kitap dostu
Âli’dedir), Manzume-i Hüsn-i Eser (Yüz beyitlik eserin sonunda elli üç
beyitlik bir na’t vardır, tsz.), Nefs-i Emmare redifli uzun kasidesi
(Ta’lik yazıyla levha şeklinde basıldı. İ. M. K. İnal’daki nüshası Mütâkere
sırasında İngiliz ve Fransızların yazarın evinin işgalinde kayboldu), Tercüme-i
Ahd-i Aziz (Hz. Ali, Mâlik İbnü’l Hart’ı Mısır’a vali tayin ettiğinde
yazdığı vasiyetnamenin Selanik valisi iken yaptığı Türkçeye tercümesi,
basılmadı. Arnavutluk sefiri Âli’dedir.).
KAYNAKÇA: Nail Paşa /
İzâhu’l-Meknûn fı’z-Zeyl alâ Keşfî’z-Zünûn an Esâmi ‘l-Kütüb ve ‘l-Fünûn
(yayımlayan: Kilisli Rifat - Şerafeddin Yaltkaya, 2 cilt, 1945-47),
Meydan-Larousse Büyük Lugat ve Ansiklopedi (c. 6, 1969-73), V. Recai
Velibeyoğlu / ÖBBŞKA (c. 2, 1975), İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk
Şairleri (c. II, 2000), Mehmed Süreyya / Sicill-i Osmânî (Tezkire-i Meşâhir-i
Osmaniyye, c. 2, 1308-1315), Türk Ansiklopedisi (c. 30, 1943-86), TDE
Ansiklopedisi (c. 4, 1976), Nail Tuman / Tuhfe-i Nailî (c. 1, 1999), TDOE - TDE
Ansiklopedisi (c. 5, 2004).
