Yirmi Dokuzuncu Osmanlı Padişahı (D. 1779, İstanbul – Ö. 1808, İstanbul). Birinci Abdülhamid’in oğludur. Kabakçı isyanı üzerine tahtından indirilen amcasının oğlu Üçüncü Selim’in yerine 1807’de saltanata geçirilmişti. Yirmi sekiz yaşında idi. Saltanatı ancak on dört buçuk ay sürmüştür. İhtilâlciler, Üçüncü Selim’in başladığı yenilikleri ve ıslahat hareketleri ile yeni askerî teşkilâtı kökünden yıkmak istedikleri için Dördüncü Mustafa da bütün bu emellere hizmet etmiş ve Nizam-ı Cedit taraftarı olan adamların öldürülmesine müsait bulunmuştu. Bu sırada ordu Rusya hududunda ve Tuna boylarında muharebe ile meşgul oluyor, Osmanlıları Ruslar aleyhine saldırtmak isteyen Napolyon bu ihtilâl üzerine Osmanlı İmparatorluğunu taksim etmek fikrine yanaşmış bulunuyordu. Bağdat, Şam ve Trablus Valileri de âdeta müstakil bir hale gelmiş bulunuyorlar, İstanbul’da Ocaklının bıyıklarını balta kesmiyordu.
Ruslarla mütareke için giden ve Üçüncü Selime taraftar olan Refik, Tahsin, Ramiz, Behiç Efendiler Rusçukta Alemdar Mustafa Paşa ile gizlice karar verdiler ve Dördüncü Mustafa’yı indirip yerine Üçüncü Selim’i tekrar çıkarmak için tertibat aldılar. Alemdar maksadını sezdirmeksizin askeri ile birlikte önce Edirne’ye, sonra İstanbul’a geldi. Günün birinde Babıâli’ye giderek Sadrazam Çelebi Mustafa Paşadan “Mührü Hümayun” u aldı, Üçüncü Selim’i tekrar tahta geçirmek üzere sarayı kuşattı. Dördüncü Mustafa kurenasını toplayarak kurtuluş çaresi ararken ona Üçüncü Selim ile Şehzade Mahmud’u öldürmekten başka çare olmadığını söylediler. Çünkü bu suretle Osmanlı Hanedanından başka erkek kalmamış olacak ve kendisini saltanatta bırakmak lâzım gelecekti.
Alemdar, saray kapılarını kırdırmakla meşgul iken Sultan Mustafa’nın adamları Üçüncü Selim’i öldürdüler. Fakat İkinci Mahmud, ağalarının, bilhassa Cevrî Kalfa’nın yardımı ile dama çıkıp aşarak canını kurtardı. Alemdar Mustafa Paşa saraya girince Dördüncü Mustafa tahttan indirilerek (Haziran 1808) odasına kapatıldı ve İkinci Mahmud tahta çıkarıldı.
Beş ay kadar sonra Yeniçeriler Alemdar Mustafa
Paşa’yı Babıâli’de bastırıp ortadan kaldırınca İkinci Mahmut, Mustafa’nın
tekrar tahta çıkarılacağından korkarak (1808 Kasım) onu boğdurtmuştur.
KAYNAK: İbrahim Alâeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946).
