Müslüm Üzülmez

DÜNYANIN HARİTASI YENİDEN ÇİZİLİRKEN

Uzun bir süredir Ortadoğu yanıyor. Emperyal güçler, bölge devletleri, Müslüman Sünnî ve Şiî mezhep şeyhleri, İslamî şeriatçı örgütler ve daha birçok oluşum bu yangını sürekli harlıyor. Savaş uçakları bombalarıyla, tank ve toplar mermileriyle, canlı intihar bombacıları patlayıcılarıyla güzelim kentleri, kasabaları, köyleri, bağları, bahçeleri yakıp yıkıyor. Tarihî mekânlar onarılmaz biçimde harabeye dönüyor. Acı, gözyaşı, açlık, hastalık, ölüm, göç dalga dalga yayılıyor.

Ortadoğu sanki bir satranç tahtası. Siyasi, askeri ve diplomatik operasyonlar hız kesmeden sürüyor. İttifakların sürekli değişiyor. Kürtler uluslararası bir statü elde etmenin, karşı olanlar ise bu arayışı durdurmanın peşinde. Sıcak gelişmelerin yaşandığı böylesi bir zamanda Müslüm Üzülmez’in Dünyanın Haritası Yeniden Çizilirken kitabı okuyucularına merhaba deyip kitapçı raflarında yerini aldı.

Kitapta yer alan yazılar değişik zamanlarda yazılmış politika, bilim ve kültürle ilgili yazılardan oluşuyor. Yazar, tarihsel zeminden kopmadan Dünya’da ve özellikle de Ortadoğu’da olup bitenleri anlamaya ve gidişatın ipuçlarını yakalamaya çalışıyor. Önsöz’de M. Şehmus Güzel’in belirttiği gibi:

«…Müslüm Üzülmez yeni kitabıyla bu konuda önemli bir adım atıyor ve bize de bu adımı onunla birlikte atmamızı öneriyor. Zorlamıyor, ısrar etmiyor, öneriyor sadece. Üzülmez günümüzü ve yeni çağı, sorunları, önerileri ve değişimleriyle, içli dışlı binbir derdiyle, izliyor, yakalıyor, gelecek günler için ipuçları sunuyor. Bu arada pek çok soru soruyor, hepsini yanıtlamıyor, yanıtlama faslına okuyucunun da bizzat katılmasını ve onun da fikrini söylemesini arzuluyor. Böylece yapıtı karşılıklı etkileşimi kolaylaştıran bir havaya bürünüyor. Çok ta iyi oluyor. Çünkü böylece okuyucu pasif televizyon seyircisi durumundan çıkıyor eylemsel/aktif aktör konumuna giriyor. İyi kitabın görevi de, birincil görevi de mutlaka budur diyorum. Okuyucuyu etkinleştirmek, düşünsel eyleme katılımını sağlamak.

Bu çalışmada siyasi tarih var. Bu kaçınılmaz, çünkü yazarın yaklaşımı “her şeyin kökeni tarih” biçiminde. Evet her şeyin kökeni tarih ve her şeyin kökeninde kendi tarihi var. Yazar, tarihin toplumsal yüzünü ve yönünü de asla ihmal etmiyor. Bu sayede tarih olayların dizimi olmaktan çıkıyor ve olaylar bütünlüğüyle, siyasi, ekonomik, toplumsal cepheleri ve kültürel zenginlikleriyle sunuluyor. Yazar tarihi hem dinliyor, hem de tarihin dinlenilmesinin son derece yararlı olacağını belirtiyor. Hem dinliyor, hem izliyor, hem de onları, tarihi ve günlük olayları, bütün derinlikleri ve değişik boyutlarıyla konuşturuyor.

Bu kitapta siyaset bilimi var. Günlük siyaset es geçilmeden.

Jeo-stratejik analizler var. Bölgemizdeki gelişmelerin ve devletlerarası ilişkilerin, sorunların derinlemesine irdelenmesiyle birlikte.

Yazar, tarihin kültür tarihi boyutunu da ihmal etmiyor ve birçok gelişmenin altında, yanında, kenarında mutlaka kültürel meselelerin önemini vurgulamak olanağı buluyor.

Yazar değişik yerlerde zihniyet meselesini de devreye sokuyor. Böylece siyaset felsefesine doğru ilerliyoruz.

Bütün bunları tek tek her bölümde bulmak mümkün olduğu gibi, her sayfada da okumak olası.

Yazar her şeyi açıklamıyor, kendisini ille açıklamak zorunda bırakmıyor, biraz önce vurguladığım gibi her sorunun yanıtını da vermiyor. Kimi kez yazar bizzat kendisi yeni sorular soruyor. Örneğin yazarın sorduğu şöyle bir soruya nasıl yanıt verirsiniz?: “Evrensel insani yasaların yürürlükte olduğu bir ülkede mi, yoksa her şeyin güçlünün iki dudağı arasında olduğu bir ülkede mi yaşamak daha iyi? Ne dersiniz?” İşte okuyucuyu düşünmeye ve düşünsel eyleme yönlendiren bir soru.

(…) 21. Yüzyılın bu ilk yıllarında insanlık tarihinde yeni bir döneme girdiğimiz kesin. Bu yeni dönemde sınırlar ve haritalar da yeniden çizilecek mi? Yazarın kitabında neredeyse başından sonuna kadar araştırdığı konulardan biri de budur: Sınırlar yeniden çizilecek, haritalar yeniden kotarılacak mı? Ezilenlerin, cografyaları paramparça edilirken fikirleri sorulmayanların sınırları ve haritaları çizmesi mümkün olacak mı? “Adil olduğu” veya “olacağı” iddia edilen tanrının veya tanrıların sınırları çizdiğini şimdiye kadar kimse duymadı, görmedi, elle dokunamadı, deneyemedi. Hakim dev(let)lerin, zulüm makinalarının, ezenlerin, eğemen sınıfların çizdiği sınırların ve haritaların adaletsiz olduğunu artık herkes biliyor: Görüldü, duyuldu, dokunuldu, denendi çünkü. Artık sınırları birbirlerinden kız alıp verenler, birbiriyle konuşmasını bilenler, uzlaşmayı ilke edinenler çizmeli. Değil mi? Herkes derdini anlatmalı ve çaresini birlikte kotarmalılar. Kendi “aidiyet”leri içinde hapsolmayanların, kendi kendilerine bayılmamışların ortak ürünü olmalı sınırların ve haritaların çizimi. Değil mi?

Müslüm Üzülmez, özgürlük için direnmek gerektiğini birçok kez vurguluyor. Ama bu bilgili bir direnme olmalıdır. Madem ki “Özgürlük her mevsim ve her iklimde açan çiçek değildir; ama, ihtiyaç duyulduktan, köleliğe tepkiler başladıktan sonra solan güle hiç benzemez; sürekli canlı kalır. İnsanlar ve toplumlar; ihtiyaç duymaları, köleliğe tepkileri sonucu, göreceli olarak, özgürlüğe koşarlar”, kavuşurlar.

Üzülmez, benzetmelerle, kimi şeyleri hem daha vurucu kılıyor hem akılda daha kolay kalmasını sağlıyor. “Bu ülkenin devrimcileri birer kartaldır” dediği anda anlatılana ve konuya ilgimiz daha artıyor. Kaçınılmaz bir biçimde.

(…) “Mezopotamya, ateş ve kanın yurdu; Ortadoğu ‘kendi halkını yiyenlerin toprağı’dır.”

Bu cografyaya göz diken dış saldırganları ve onların bölgemiz halklarına yönelik kurnazlıklarını es geçmeyen yazar, olan-bitenleri tarihi dersleriyle birlikte yeri geldikçe aktarıyor. “Kendi halklarını yiyenlerin toprağı”nda halkların üstlerindeki “ölü toprağını” attıklarını, yerlerinden doğrulduklarını ise yaşanan tarih bize gösteriyor. Müslüm Üzülmez bunları da yazıyor. Ve “Silahlar doğuya, petrol batıya akıyor” diyor.

Yazar, bölgedeki son on yıldaki gelişmeler üzerine Kürt halkının öneminin arttığını vurguluyor, şu cümlelerle: “Bu gelişmelerde, Ortadoğu’da artık ‘kilit taşı’ Kürtlerdir. Bu süreç, Irak’ın işgaliyle başladı. Şimdi Kürtlerin ve ABD’nin çıkarları örtüşüyor. Eğer Kürtler bu süreçte akıllı bir politika geliştirip yürütebilirlerse, bu konjonktürel durumdan kazançlı çıkabilirler.”

(…) Yazar, yaptığı jeo-stratejik incelemelerini, irdelemelerini, sonuç çıkarmalarını ispat edici özellikler de taşıyan, Ralph Peters’in Armed Forces Journal’ın (Silahlı Kuvvetler Dergisi’nin) Haziran 2006 sayısında yayınlanan yazısını “stratejik derinliği” olduğu için Nurettin Değirmenci’nin çevrisiyle, zamanında Türkiye’de epey tartışılan haritasıyla birlikte ve yorumsuz olarak sunuyor.  …»

Dahası var. Kitapta politik yazıların peşi sıra: Bilgi ve Tanımsız Kavramlarla Düşünme, Sonsuzluk Teknolojileri, Yapay Hayatın Eli Kulağında, Bioekonomik Gelişmeler ve Değerlerimizin Zorlu Sınavı gibi bilim ve biyoteknoloji ağırlıklı; Cennet Cennet Dedikleri, Valentine ve Hazreti Süleyman’ın Aşkı, İçkinin Kökeni İçmenin Adabı, Amerikan Soğanı ve Soğanın Marifetleri, Şarap ve Edebiyat, Aşık İhsanî: Ağalı Dünyaya Başkaldıran Ozan gibi kültürel ve sosyal yaşama dair yazılar da yerlerini alıyorlar.

Müslüm Üzülmez’in Dünyanın Haritası Yeniden Çizilirken adlı kitabının Dünya’daki gelişmeleri ve Ortadoğu’da yaşananları anlamamıza, yeniden düşünmemize ve en önemlisi de derinlikli sorular sormamıza vesile olacağını düşünüyoruz.

Künyesi:

Müslüm Üzülmez, Dünyanın Haritası Yeniden Çizilirken, Asmaaltı Yayınları, İstanbul 2016, 260 sf.

İletişim:

Müslüm Üzülmez

[email protected]

www.uzulmez.info/muslum

Tel: 0537 401 92 21

HARİTA (METOD DEFTERİ)

M. ŞEHMUS GÜZEL

İyi çizilmiş bir harita bir bakışta birçok şeyi şıp diye anlamamıza yardımcı olabilir. İyi çizilmiş bir haritanın hele “altındakilere” ulaşabilirsek haritanın üstündekilerinin ve komşularının stratejisini ve jeo stratejisini anlayabiliriz. Bir harita, iyi çizilmiş bir harita, yinelemekte yarar var, cografya ve tarih dersleri verir, aynı zamanda derli toplu toplumsal meseleler, kimlikler, “aidiyetler” yumağıdır da. Anlatır anlamak isteyene. “Kimliğiniz?” diye sorulması bir rastlantı değildir bir haritada bir noktadan öbürüne geçmek üzereyken. Evet kimliğiniz? Kimliğimiz?

Haritaları iyi çizmek, iyi okumak, yerinde ve haklı renklerle donatmak gerekiyor. Denizler mavi, dağlar kahverengi, vadiler yeşil olmalı, her şey iyi ve güzel çizilmeli. Peki ya insanlar hangi renkte çizilecek? İnsanların git-gel, gel-git cografyalarında bizzat çizdikleri haritaları ne olacak? Teyzemi ziyarete gitmek için ille pasaport mu çıkartmalıyım? İlle vize mi almalıyım? Amcamoğlu bize ne zaman ziyarete gelecek, hain mayınlara basmadan, bir ayağını, bir bacağını yitirmeden, hani topal kalmadan? Ne zaman?

Kötü çizilmiş haritalar sevimsizdir. Kötü çizilmiş haritalar adil değildir. Kötü çizilmiş haritalar haklı değildir. Kötü çizilmiş haritalar derttir. Dert kaynağıdır. Kötü çizilmiş haritalar kavgaya, atışmalara, hatta savaşa yol açar. Kötü çizilmiş haritalar başa beladır. İşte yıllardır gün be gün görüyoruz: Savaş, haritaları süsleyen o güzelim köyleri, kasabaları, kentleri, iki gözüm pırlanta bağları, anılar, meyveler, çocuk çığlıkları ve ana gülümselerimi dolu bahçeleri yakıp yıkıyor. Tarihî mekânları onarılmaz biçimde harabeye dönüştürüyor. Taş taş üstünde bırakılmıyor. Acı, gözyaşı, açlık, hastalık, ölüm, göç dalga dalga yayılıyor. Sınırlar aşılıyor, haritalar yeniden çiziliyor evet. Öncekiler çünkü haksız, yersiz, adaletsiz.

Acı, dram, yalnızlık, açlık ve yokluğun deliler gibi dolaştığı ve görülmemiş trajedilerin yaşandığı, dünyayı henüz tanımaya fırsat bulamamış bebelerin plajlarda ölülerinin sergilendiği bölgemizde, böylesi zorlu ve amansız bir zaman diliminde Müslüm Üzülmez’in Dünyanın Haritası Yeniden Çizilirken isimli kitabı gelişmelerin kimini anlamamız için yardıma koşuyor; iyi, adil, haklı, beğenilen, çok renkli ve çok sesli bir harita çizilmesinde izlenebilecek yollar konusunda yol gösterici olabilecek özellikler taşıyor.

Siyasetle, bilimle ve kültürle ilgili yazıları kapsayan kitabında yazar, tarihsel zeminden kopmadan Dünya’da ve özellikle de Ortadoğu’da olup bitenleri anlamaya ve olup bitenlerin ipuçlarını yakalamaya çalışıyor.

Kitabın “Önsözü”nü yazmak işini, dostum Müslüm Üzülmez’in önerisi üzerine, üstlendim, önsözü yazmadan önce kitapta yer alacak bölümleri tek tek okudum, birçok not aldım, sonra oturup bilgisayarımın başına ve yazdım, yazdım. Burada önsözden birkaç satırı aktarmak istiyorum, kitabı okumak arzusunu aktarabilmek umuduyla:

«…Müslüm Üzülmez yeni kitabıyla bu konuda önemli bir adım atıyor ve bize de bu adımı onunla birlikte atmamızı öneriyor. Zorlamıyor, ısrar etmiyor, öneriyor sadece. Üzülmez günümüzü ve yeni çağı, sorunları, önerileri ve değişimleriyle, içli dışlı binbir derdiyle, izliyor, yakalıyor, gelecek günler için ipuçları sunuyor. Bu arada pek çok soru soruyor, hepsini yanıtlamıyor, yanıtlama faslına okuyucunun da bizzat katılmasını ve okuyucunun da fikrini söylemesini arzuluyor. Böylece yapıtı karşılıklı etkileşimi kolaylaştıran bir havaya bürünüyor. Çok ta iyi oluyor. Çünkü böylece okuyucu pasif durumundan çıkıyor eylemsel/aktif aktör konumuna giriyor. İyi kitabın görevi de, birincil görevi de, mutlaka budur diyorum. Okuyucuyu etkinleştirmek, düşünsel eyleme katılımını sağlamak.

Bu çalışmada siyasi tarih var. Bu kaçınılmaz, çünkü yazarın yaklaşımı “her şeyin kökeni tarih” biçiminde. Evet her şeyin kökeni tarih ve her şeyin kökeninde kendi tarihi var. Yazar, tarihin toplumsal yüzünü ve yönünü de asla ihmal etmiyor. Bu sayede tarih olayların dizimi olmaktan çıkıyor ve olaylar bütünlüğüyle, siyasi, ekonomik, toplumsal cepheleri ve kültürel zenginlikleriyle sunuluyor. Yazar tarihi hem dinliyor, hem de tarihin dinlenilmesinin son derece yararlı olacağını belirtiyor. Hem dinliyor, hem izliyor, hem de onları, tarihi ve günlük olayları, bütün derinlikleri ve değişik boyutlarıyla konuşturuyor.

Bu kitapta siyaset bilimi var. Günlük siyaset es geçilmeden.

Jeo-stratejik analizler var. Bölgemizdeki gelişmelerin ve devletlerarası ilişkilerin, sorunların derinlemesine irdelenmesiyle birlikte.

Yazar, tarihin kültür tarihi boyutunu ihmal etmiyor ve birçok gelişmenin altında, yanında, kenarında mutlaka kültürel meselelerin önemini vurgulamak olanağı buluyor.

Yazar değişik yerlerde zihniyet meselesini de devreye sokuyor. Böylece siyaset felsefesine doğru ilerliyoruz.

Bütün bunları tek tek her bölümde bulmak mümkün olduğu gibi, her sayfada da okumak olası.

Yazar her şeyi açıklamıyor, kendisini ille açıklamak zorunda bırakmıyor, biraz önce vurguladığım gibi her sorunun yanıtını da vermiyor. Kimi kez yazar bizzat kendisi yeni sorular soruyor. Örneğin yazarın sorduğu şöyle bir soruya nasıl yanıt verirsiniz?: “Evrensel insani yasaların yürürlükte olduğu bir ülkede mi, yoksa her şeyin güçlünün iki dudağı arasında olduğu bir ülkede mi yaşamak daha iyi? Ne dersiniz?” İşte okuyucuyu düşünmeye ve düşünsel eyleme yönlendiren bir soru.

(…) 21. Yüzyılın bu ilk yıllarında insanlık tarihinde yeni bir döneme girdiğimiz kesin. Bu yeni dönemde sınırlar ve haritalar da yeniden çizilecek mi? Yazarın kitabında neredeyse başından sonuna kadar araştırdığı konulardan biri de budur: Sınırlar yeniden çizilecek, haritalar yeniden kotarılacak mı? Ezilenlerin, cografyaları paramparça edilirken fikirleri sorulmayanların sınırları ve haritaları çizmesi mümkün olacak mı? (…) Hakim dev(let)lerin, zulüm makinalarının, ezenlerin, eğemen sınıfların çizdiği sınırların ve haritaların adaletsiz olduğunu artık herkes biliyor: Görüldü, duyuldu, dokunuldu, denendi çünkü. Artık sınırları birbirlerinden kız alıp verenler, birbiriyle konuşmasını bilenler, uzlaşmayı ilke edinenler çizmeli. Değil mi? Herkes derdini anlatmalı ve çaresini birlikte kotarmalılar. Kendi “aidiyet”leri içinde hapsolmayanların, kendi kendilerine bayılmamışların ortak ürünü olmalı sınırların ve haritaların çizimi. Değil mi?

Müslüm Üzülmez, özgürlük için direnmek gerektiğini birçok kez vurguluyor. Ama bu bilgili bir direnme olmalıdır. Madem ki “Özgürlük her mevsim ve her iklimde açan çiçek değildir; ama, ihtiyaç duyulduktan, köleliğe tepkiler başladıktan sonra solan güle hiç benzemez; sürekli canlı kalır. İnsanlar ve toplumlar; ihtiyaç duymaları, köleliğe tepkileri sonucu, göreceli olarak, özgürlüğe koşarlar”, kavuşurlar.

Üzülmez, benzetmelerle, kimi şeyleri hem daha vurucu kılıyor hem akılda daha kolay kalmasını sağlıyor. “Bu ülkenin devrimcileri birer kartaldır” dediği anda anlatılana ve konuya ilgimiz daha artıyor. Kaçınılmaz bir biçimde.

(…) “Mezopotamya, ateş ve kanın yurdu; Ortadoğu ‘kendi halkını yiyenlerin toprağı’dır.”

Bu cografyaya göz diken dış saldırganları ve onların bölgemiz halklarına yönelik kurnazlıklarını es geçmeyen yazar, olan-bitenleri tarihi dersleriyle birlikte yeri geldikçe aktarıyor. “Kendi halklarını yiyenlerin toprağı”nda halkların üstlerindeki “ölü toprağını” attıklarını, yerlerinden doğrulduklarını ise yaşanan tarih bize gösteriyor. Müslüm Üzülmez bunları da yazıyor. Ve “Silahlar doğuya, petrol batıya akıyor” diyor.

Yazar, bölgedeki son on yıldaki gelişmeler üzerine Kürt halkının öneminin arttığını vurguluyor, şu cümlelerle: “Bu gelişmelerde, Ortadoğu’da artık ‘kilit taşı’ Kürtlerdir. Bu süreç, Irak’ın işgaliyle başladı. Şimdi Kürtlerin ve ABD’nin çıkarları örtüşüyor. Eğer Kürtler bu süreçte akıllı bir politika geliştirip yürütebilirlerse, bu konjonktürel durumdan kazançlı çıkabilirler.”

(…) Yazar, yaptığı jeo-stratejik incelemelerini, irdelemelerini, sonuç çıkarmalarını ispat edici özellikler de taşıyan, Ralph Peters’in Armed Forces Journal’ın (Silahlı Kuvvetler Dergisi’nin) Haziran 2006 sayısında yayınlanan yazısını “stratejik derinliği” olduğu için Nurettin Değirmenci’nin çevrisiyle, zamanında Türkiye’de epey tartışılan haritasıyla birlikte ve yorumsuz olarak sunuyor.»

Dahası var. Kitapta politik yazıların peşi sıra: Bilgi ve Tanımsız Kavramlarla Düşünme, Sonsuzluk Teknolojileri, Yapay Hayatın Eli Kulağında, Bioekonomik Gelişmeler ve Değerlerimizin Zorlu Sınavı gibi bilim ve biyoteknoloji ağırlıklı; Cennet Cennet Dedikleri, Valentine ve Hazreti Süleyman’ın Aşkı, İçkinin Kökeni İçmenin Adabı, Amerikan Soğanı ve Soğanın Marifetleri, Şarap ve Edebiyat, Aşık İhsanî: Ağalı Dünyaya Başkaldıran Ozan gibi kültürel ve sosyal yaşama dair yazılar da yer alıyor.

Müslüm Üzülmez solcudur. Bunu saklamıyor. Ancak yirminci yüzılın sonundaki, yirmibirinci yüzyılın başlarındaki ve bugünkü Türkiye’de sol takımın yaptıklarının tümünü onaylamadığı gibi, solun iktidarı alma konusunda önerdiklerini de kayıtsız şartsız “tutmuyor” ve bu bağlamda bu konularda neredeyse umutsuz bir aşamada olduğunu sezdirmekten te çekinmiyor. Bu belki biraz abartılı görülebilir. Veya sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer dedirtebilir. Ama dedirtmesin. Çünkü yazar bu alanlarda ileri sürdüklerini örnekleriyle değişik yerlerde bizzat veriyor. Çünkü o birçok şeyi, birçok siyasi, birçok toplumsal-siyasi olayı içinden ve içinde yaşamıştır. Birçok insanı, siyasi partiyi ve yöneticilerini uzun zaman dilimleri içinde yakından ve uzaktan gözlemlemek olanağı bulmuştur. Evet Müslüm Üzülmez 1960’ların sonundan bu yana ülke siyasetini yakından, içinden izleyen, belli zaman dilimlerinde siyasette aktif olarak görev de alan iyi bir gözlemcidir. Bu açıdan bakınca yazdıklarını, bizimle paylaştıklarını okuyucularıyla dertleşmesi gibi de algılayabiliriz. O veya bu, her bakımdan okunmasında yarar olan sayfalardır bunlar. Dahası yazar gelecekten tümüyle ümidini de kesmiş değil. Nitekim bunu şu satırlarında okumamız, görmemiz ve saptamamız mümkün:

“Bir mücadelede yenmek de var yenilmek de. Bilinmeli ki; yenilenler teslim olmadıkça, yenilmiş sayılmazlar. Burada yenilmek ile teslim olmayı birbirine karıştırma yanlışlığına düşmemeliyiz. Yenilmek ayrı şeydir, teslim olmak ise ayrı bir şey.”

Künye: Müslüm Üzülmez, Dünyanın Haritası Yeniden Çizilirken, Asmaaltı Yayınları, İstanbul 2016, 260 sayfa.

KAYNAK: M. Şehmus Güzel / Harita (metod defteri)  (insanokur.org, 2 Ekim 2016).

10 BİN YILLIK TARİHİ YAZDI

Hürriyet, 25.05.2009

İnsanlık tarihinin en eski yerleşim birimlerinden biri olan Diyarbakır Ergani'deki Hilar'ın 10 bin yıllık tarihi kitap oldu. Asıl mesleği kimya mühendisliği olan Müslüm Üzülmez'in kaleme aldığı 10 Bin Yıllık Tarihin Tanığı Hilar adlı kitap, Arkeoloji ve Sanat Yayınları tarafından okura sunuluyor.

Üzülmez bu çalışmanın ortaya çıkış fikrini "Ben, kadim bir yerleşim yeri olan Hilar'ın tarihini yazmaya çalışarak, ulusal ve uluslararası alanda önemi olan bu kültürel varlığımızın tanıtımının sağlanmasında, belgelendirilmesinde ve gelecek nesillere aktarılmasında bir katkım olsun istedim" diyerek açıklıyor.

Kendisi de Ergani doğumlu olan Üzülmez, Hilar dahil olmak üzere Türkiye'deki kültür varlıklarının bir envanterinin de çıkarılmamış olduğunu belirterek "kentlerin, yerleşim yerlerinin kitaplarla buluştuğunda yeniden yaşam bulacağına, yarınlara kendini taşıyacağına" inandığını belirtiyor.

Üzülmez, çalışmasında bugüne kadar konuyla ilgili olarak hazırlanan kitaplardan, raporlardan ve çeşitli metinlerden yararlanmış. Bunun yanı sıra Hilar Köyü'nde yaşayanlarla, Ergani ve Diyarbakır'daki Hilarlılarla da görüşmüş.

http://www.hurriyet.com.tr/kultursanat/11721359.asp?gid=62

'BİR UZUN YÜRÜYÜŞTÜR YAŞAMAK!'

Celal Başlangıç-Radikal Gazetesi-5 Şubat 2007

Müslüm Üzülmez Ergani üzerine yazdığı kapsamlı kitapla 'İsyankâr ruhunun anavatanına' gönül borcunu ödemiş. Doğup büyüdüğü kente borcunu 'Çayönü'nden Ergani'ye Uzun Bir Yürüyüş' adlı kapsamlı bir kitap yazarak ödemeye çalışmış. Kimya mühendisi Üzülmez'in Ergani'de başlayan yaşam yolculuğu da işkencelerle, cezaevleriyle yoğrularak uzun bir yürüyüşe dönüşmüş.

'Çevre Bilgisi' dersi öğretmeni olarak girdi binadan içeri. Merdivenleri çıkmaya başladı. Herkes selam veriyor, saygı gösteriyordu. Oysa çok değil, 12–13 yıl önce bu merdivenlerden gözleri bağlı çıkarılıyor, işkencecilerine teslim ediliyor, 'işi bitince' de yine gözleri bağlı olarak polislerin arasında aynı merdivenlerden indirilerek alt kattaki hücrelere götürülüyordu.

Burası Gayrettepe'deki polis merkeziydi. İlk kez 1982'de gizli Türkiye Komünist Partisi üyesi olarak yakalandığında getirilmişti. 12 Eylül olduğunda Diyarbakır'da sendikacıdır Müslüm Üzülmez. TKP operasyonu başlayınca sağa sola koşturur, herkesi arar, birçok kişiye operasyon haberini ulaştırıp tutuklanmalarını önler.

"Aynı gün evimi boşalttım. Eşimi, çocuklarımı ve eşyaları Ergani'ye babamlara gönderdim. Ben sağda solda tanıdıklarda kalmaya başladım. Polisle nefes nefese yarışıyoruz. Hep bir gün polisten öndeyim. Ben bir evde misafir kalıyorum, o evden ben ayrılınca polis geliyor. Ergani'de babamlardan çıkıyorum, polis evi basıyor. Yakalandığımda, Diyarbakır'daki polisler sordu 'Bizden hep öndeydin, sana kim haber veriyordu?' diye, bunun için fazladan çok dayak yedim."

Sonunda nefesi tükenir. Diyarbakır'da barınamaz olunca İstanbul'a kaçar. Askerlik arkadaşı bir dişçinin muayenehanesinde, şarapçılarla köprü altında, mavi trenle geceleri İstanbul-Ankara gidip gelerek geçirir günlerini. Hayat giderek zorlaşır. Yatacak yeri yoktur, parası yoktur. Diğer aranan partili arkadaşlarıyla da irtibatı kopmuştur. Bir gün elleri cebinde kara kara düşünerek Saraçhane'den Aksaray'a, oradan Yenikapı'ya doğru yürümeye başlar. Tam Gar Gazinosu'nun önüne gelmiştir ki, birden partili bir arkadaşını karşısında görür. "Merhaba" dediği anda sırtına bir silah dayanır:

"Kıpırdama, ananı s.keriz. Kenan Evren'e bağlı çalışıyoruz. Kimseye hesap vermeyiz."

'Kuş kafese girdi'

Ayakları bir anda kesilir yerden. Kendisini o zaman Siyasi Şube olarak kullanılan Gayrettepe'de bulur, "Kuş kafese girdi" anonsuyla. Tam üç hafta işkenceli sorgudan geçirilir. İşte 1982'de 'devlet düşmanı bir suçlu' olarak gözleri bağlı inip çıktığı, işkenceye götürüldüğü merdivenlerden 1995–1999 yıllarında 'Çevre Bilgisi' öğretmeni olarak inip çıkmaya başlar. Çünkü oradaki şube Vatan Caddesi'ne taşınmış, Gayyrettepe'deki bina da Trafik Denetim Şube Müdürlüğü olmuştur. Müslüm Üzülmez de İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nde görevli kimya mühendisi olarak şoförlere verilen 'Taşıt Kullanım Belgesi' için düzenlenen kursta saygı gören devlet memuru bir kurs öğretmenidir.

Müslüm, annesinin dediğine göre, bir yandan harmanların savrulduğu, bir yandan da bulgurun dövüldüğü bir zamanda ve de yağmur yağdığı bir gün doğmuştur. Bu anlatımdan çıkartır sonbaharda dünyaya geldiğini. Sekiz kardeşin en büyüğüdür. Liseye kadar Ergani'de okur. "Okula gittiğim yıllar, Ergani'de her taraf yeşildi. İnsanlar harıl harıl bağ, bahçe ve tarlada çalışırdı. Yoksul ama mutluydular. Şimdi kısmen yoksulluktan kurtuldular, verdikleri savaşı kazandılar ama kaşları çatık, yüzleri gülmüyor ya da bana öyle geliyor."

Parti kararıyla sendikacı

Üniversite yılları Ankara'da 70'lerin kavgalı-dövüşlü, gözaltlı, tutuklamalı çalkantılarıyla geçer. Ankara'da kimya mühendisliğini bitirip Diyarbakır Belediyesi'nde Temizlik İşleri Müdürü olarak işe başladığında TKP üyesidir. Sonra Tekel'e girer. Parti kararıyla DİSK'e bağlı BAYSEN'de profesyonel sendikacı olarak çalışmaya başlar. 12 Eylül'le birlikte sendikası kapatılır. Artık işsizdir, aranmaktadır. İstanbul'da yakalanıp üç hafta işkenceden geçirildikten sonra Diyarbakır'a götürülür. Tam 70 gün sürer sorgusu.

"6 Kasım 1982' günü anayasa oylaması, yapıldığında, Diyarbakır'da askeri kışla içerisinde, yasa tanımazların elinde sorguda ve işkencedeydim. Nöbetçi erlerin konuşmalarından oylama yapıldığını anladım. Şans eseri ben işkenceden bir-iki ufak arızanın dışında sağ salim kurtuldum. Ama Türkiye 12 Eylül Anayasası'nın işkencesinden bir türlü kurtulamadı daha."

İki yıl Diyarbakır Cezaevi'nde cehennemi yaşar Müslüm. TKP üyeliğinden beş yıl hapis cezası alır. Askeri Yargıtay cezayı az bulur, kararı bozar. Sonunda altı yıl sekiz aya mahkûm olur. Ancak bu arada 141–142 kaldırılınca cezası düşer.

Cezaevi sonrası yine işsizlik, parasızlık, evsizlik, geçim derdi vardır. İstanbul'da bir yandan polis takibi, bir yandan dağılan TKP'yi yeniden canlandırma faaliyeti içinde bulur kendini. Sonunda 1990 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne kimya mühendisi olarak girer. Bugün de aynı yerde, Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü'nde görevini sürdürmektedir.

Ergani'nin 770 sayfalık öyküsü

Bir yandan da kitap yazmaya verir kendini. Uzmanlığıyla ilgili teknik kitaplar yazar, şiirlerini yayımlar. Son kitabında ise doğup büyüdüğü yeri tarihsel köklerinden bugüne uzanan bir perspektifte yazar Müslüm Üzülmez: 'Çayönü'nden Ergani'ye Uzun Bir Yürüyüş'. Öykülerle, anılarla, fotoğraflarla, tarihte yaşanmış acılarla bezenmiş tam 770 sayfalık bir kitap olmuş Müslüm'ün çalışması. Neler yok ki içinde Ergani'ye ilişkin. Ergani'nin yazılı olmayan tarihi, 10 bin yıl öncesine uzanan Çatalhöyük'ün (Çayönü'nün olmalı. –M.Üzülmez) öyküsü, Huriler, Mittaniler, Asurlular, Urartular, İkitler, Medler, Persler, Mekadonlar, Selevkos dönemi, Partlar Dönemi, Romalılar ve Bizanslılardan Emevilere, Abbasilere, Selçuklulara, Osmanlılara uzanan bir tarih. Ergani'den Ermenilerin 'techir'i, Cumhuriyet döneminde yaşanan siyasi olaylar. Gezginlerin gözüyle Ergani. Tarihi ve Kutsal mekânlar ve insanlar, yazarlar, şairler, sanatkârlar, çizerler, aydınlar. Sonra Ergani'nin renkli yüzleri; 1960'lı, 70'li yıllarda Doğu ve Güneydoğu'nun tek kadın muhtarı Sakine Demir, kocasının yattığı cezaevinin kadın gardiyanı Pembe Keçeci gibi toplam 50'ye yakın Ergani insanıyla tanışmamızı sağlıyor Müslüm Üzülmez.

Yaşamı bir kez ıskalayınca...

Bu kitabı yazma nedenini anlatırken Kavafis'in 'Yaşamı bir kentte ıskalarsan hepsinde ıskalarsın' sözünden yola çıkıyor:

"Ben Diyarbakır'da yaşamı bir kere ıskaladım, o nedenledir ki İstanbul'da hep ıskalamaktayım. Belki bu nedenledir, Doğu, Diyarbakır ve hele de Ergani halen rüyalarımı süsler. Ben ve benim kuşağım için Erganili, Diyarbakırlı ya da Doğulu olmak bambaşka bir şeydi. Bizim için Doğu, bir toprak parçası ve coğrafi bir yer olmanın ötesinde, geri kalmışlık, cahillik, yoksulluk, jandarma dipçiği, ağa baskısı ve bir başkaldırıydı. Devrimci duygu ve düşüncelerin kilitlendiği düğüm noktası, daha doğrusu isyankâr ruhlarımızın anavatanıydı, bu bir.

Ergani kendi öyküsünü bilmeli

İkincisi, her bir toplumun tarihi, aynı zamanda onun yaşam öyküsüdür ilkesinden hareketle her ilin, her ilçenin ve hatta her köyün bir öyküsünün de olduğuna inanmaktayım. Erganililer kendi yaşam öykülerini bilmelidirler diye düşünüyorum."

Müslüm Üzülmez gözünü açtığı, havasını soluduğu, suyunu içtiği, sokaklarında oyunlar oynadığı, kavgalar ettiği, ilk aşkını yaşadığı, hepsinden önemlisi, 'isyankâr ruhunun anavatanı'na bir kitap yazarak gönül borcunu ödemiş!

ERGANİ TARİHİNİN SAKLI SAYFASI: ERMENİLER

AZİZ TEKİN

Müslüm Üzülmez, Ergani’de Ermenilerden kalan yerlerin ayrıntılı haritasını çıkarıp, Osmanlı döneminden günümüze kadar bu yerlerin değişimini ve dönüşümünü anlatıyor.

Nereye Gittiler Bu Ergani Ermenileri?

Artık susmanın çok iyi olduğunu düşünüyorum.

Zira kelimeler insanın duyduğu şeylerin hepsini anlatmaya yetmiyor.

Yetersiz artık kelimeler…

Andrei Tarkovsky’nin Ayna filminden

Uzun bir sessizlik döneminden sonra üzerinde tortulanmış tabuları yıkarak kendisine konuşma alanı açan Ermeniler ve sorunları, son yıllarda yerel tarih çalışmalarıyla, insana insanlığını daha içten hatırlatan hikayelerle görünür olmasını sürdürüyor.

Ağırlıklı yerel tarih, sözlü tarih çalışmaları olan bu eserler büyük bir boşluğu doldurmaktadırlar. Bu çalışmalar insanların zihninde hapishane duvarları gibi olan resmi tarih kalıplarını yıkmakta daha maharetli ve olayın insani boyutunu daha iyi hissettirmektedir. Sıradan insanın gündelik hayatını önümüze sunarken tarihin de daha da sivilleşmesini sağlıyorlar.

İsmail Beşikci Vakfı Yayınları’ndan çıkan yazar Müslüm Üzülmez’in “Ergani Tarihinin Saklı Sayfası: Ermeniler” adlı kitabı bu türden bir çalışma. Müslüm Üzülmez tarihsel bir kronoloji izleyerek Meryema Dağı’nın eteğine kurulmuş Ergani/Erxanî/Arğıni’de Ermeni ulusunun izini sürüyor. Sadece izini sürmekle kalmayıp günümüzdeki durumunu da ortaya çıkarıyor. Ergani sancağını; Asurlar, Persler, Ermeniler, Medler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Rumlar, Kürtler, Türkmenler, Moğollar, Selçuklular, Osmanlılar arasında el değiştirmesine kısa kısa değiniyor, bu el değiştirmelerle birlikte değişen yer adlarının haritasını çıkarıyor.

1846 tarihine kadar Diyarbakır Eyaleti’ne bağlı olan Ergani Sancağı Osmanlı Devleti’nin hakimiyetindeydi. 1846’da sancakta bulunan madenin etkisiyle ismi değiştirilerek Erganimaden olur.

Üzülmez, önemli tarihi kitaplara referans gösteriyor, diğer çalışmalardan alıntılar yapıyor ama en önemlisi de hala hayatta olan yaşlı kişilerden 1915 ve sonrası hakkında görüşler alıp bütün bu bilgileri iç içe harmanlıyor.

Osmanlı Devleti tarafından yapılan her yönetim değişikliğinde yereldeki insanların –kitapta Ergani’de oturanlar- sıkıntılarının, düzenle ilişkilerinin nasıl değiştiğini rahatlıkla görebiliyoruz. Osmanlı’nın yereldeki yöneticilerinin değişimi Ermeni Katliamı’na giden yolda ayak sesleri gibi. 18 Temmuz 1913-11 Kasım 1914 tarihleri arasında Erganimaden mutasarrıflığını yapmakta olan Ermeni Mihran Boyacıyan ve Dikran Mardirosyan’ın görevden alınması (s. 25) katliamın işaret fişeğiydi. Bunun yanında Üzülmez şehir salnamalerini inceleyerek 1915 öncesi Ergani de görev almış Ermenilerin isim ve görevlerini ortaya çıkarıyor.

Bu resmi görevlerin yanı sıra yazar, kişisel tanıklıklarından yolla çıkarak Ermenilerin 1915 öncesi Kürdistan’da ki durumlarına, sosyal hayat içindeki yerlerine, komşuluklarına, şakalarına, şehirleşme şekillerine genişçe değiniyor. Ermenilerin çökertilmesinden sonra birçok mesleğin nasıl sahipsiz kaldığını, birçoğunun da nasıl ortadan kalktığını ya olayları bizzat yaşamış ya da tanıklarından dinlemiş kişilerin anlatımıyla bize aktarıyor. Bir elin parmakları kadar azalan Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin bile nasıl isimlerinin önüne getirilen “dönme”, “gavur”, “fille” gibi kelimelerle ötekileştirildiklerinin ve hayatlarının çekilmez hale getirdiklerini örneklerle bize açıklıyor.(s. 27)

Felaketin boyutunu beklide en iyi anlatan katliamın gerçekleştiği yerde azalan insanların sayısı; 1914’te 1800 hane sayısı olan sancak merkezi Maden’in 1938’de nasıl 530 haneye kadar gerilediğini kitapta açıkça görüyoruz. (s. 36) Katliamda sadece Ermeniler etkilenmiyor, Diyarbakır vilayeti sınırları içerisinde oturan – ve elbette diğer yerlerde dahil- Nasturiler, Keldaniler ve Süryaniler de zarar görüyor. Bir çok ailenin ev ve dükkanları yağmalanıyor, çocuk ve kadınlarına el konuluyor ve değerli eşyaların hepsi talan ediliyor. (s. 34)

Katliamdan esnasında ve sonrasında birçok kadın ve çocuğun evlatlık verildiği, evlatlık alındığı, bazılarına el konulduğu yazar bizzat gördüklerinden yola çıkarak anlatıyor. Kadınlar evlenilmek ya da ev işlerinde hizmetçi olarak kullanılmak için alıkonuldular. Bazı ailelerin mal ve mülklerine konmak için kadınlarla evlenildi. (s. 57)

Yazar kitabın birkaç bölümünü katliamdan arta kalan insanların hikayelerine ayırmış. Onların “ölümün beyaz yüzünü gördükten sonra nasıl eskisi gibi olmadıklarını” bu insanların hikayeleri üzerinden anlatıyor. Haço Usta, Parisli Ahmet, Gavur Papo…

Ergani’deki Ermeni mallarının kaderini de araştıran yazar, bu mallarla “milli sermaye”nin nasıl oluşturulduğunu, 1915’te el konulan zenginliklerle yetinmeyen devletin Varlık Vergisi’yle nasıl geride kalan Ermenilerin de bütün biriktirdiklerini yuttuğunu ayrıntısıyla açıklıyor. (s. 84)

Yazar Müslüm Üzülmez, Ergani’de Ermenilerden kalan yerlerin ayrıntılı haritasını çıkarıp, Osmanlı döneminden günümüze kadar bu yerlerin değişimini ve dönüşümünü anlatıyor. Kendisi de Erganili olan ve orada büyüyen Üzülmez, bu Ermeni yapılarının nasıl çocuk oyun alanları, hayvan ağılları olduğunu ve devlet tarafından teşvik edilmiş ‘hazine avcıları’ tarafından talan edildiğini bize ayrıntıyla aktarıyor. (s. 123-161)

Şayet yazarın sözleriyle yazının sonunu bağlayacaksak “susmanın değil konuşmanın, yazmanın zamanı.” (AT/EA)

Kitabın Künyesi: Müslüm Üzülmez, Ergani Tarihinin Saklı Sayfası: Ermeniler,

İsmail Beşikci Vakfı Yayınları, 255 Sayfa, Nisan 2016

Aziz Tekin

Marmara Üniversitesi Gazetecilik Bölümü'nden mezun. Arel Üniversitesi Medya ve Kültürel Çalışmalar bölümünde yüksek lisansına devam ediyor.

Aziz Tekin

İstanbul - BİA Haber Merkezi

14 Mayıs 2016, Cumartesi 00:00

http://bianet.org/biamag/diger/174765-ergani-tarihinin-sakli-sayfasi-ermeniler

MÜSLÜM ÜZÜLMEZ ve ŞİİRLERİ

Misbah Hiciri -GAP Gündemi (Yerel Gazete, Şanlıurfa)--10 Eylül 2008

Şiir kitapları kitapçılardaki raflarda yerini aldıktan sonra halkın malıdır, artık şairin malı olmaktan çıkmıştır. Şair sadece o duyguları okuyucuyla bölüşen kişidir. Yıllar sonrada olsa okuduğum şiirlerin duyguyla yoğrulmuş olması, zaman ve mekân içindeki imgelerle titrer içimde. "Niçin bu kadar eski şiir kitaplarıyla ilgili yazma gereği duydunuz" derseniz benim cevabım çok kısa "çünkü onu yeni tanıdım."

Tesadüfler umulmadık bir yerde yıllarca birbirini arayan dost gibi buluşturuyor insanı. "Arayan ya mevlasını ya belasını bulur" derler ya! İşte şiirde bizi şiir okyanusunda bizimle birlikte okyanusu avuçlayan insanlarla buluşturuyor. İster "felek" buluşturdu ister "kader" kavuşturdu deyin. Bana göre yaşamın gereği şiirin realitesidir.

Önce sizlere Müslüm Üzülmez'i birkaç satırla da olsa tanıtayım. İnternete isim yazıp girerseniz yeterince bilgi elde edersiniz. Ben yine kitaptaki öz geçmişine bağlı kalarak kısaca aktarayım. 1950 yıllarında Diyarbakır'ın Ergani ilçesinde dünyaya "merhaba" demiş. Ancak ben bu yaz ağustos ayında İstanbul'da tanışma fırsatı buldum. Kimya mühendisi olan şair, araştırmacı ve yazar Müslüm Üzülmez, şu an çevre uygulama alanında teknik eleman olarak İstanbul Belediyesinde çalışmaktadır.

Teknik bir eleman olduğu için ben onun yayınlanmış teknik kitaplarından değil ilk şiir kitabı "DOLUDİZGİN YAŞAMAK" ve İkinci şiir kitabı "GELİNCİK YURDUNDA BAHAR" isimli kitabından bahsetmek istiyorum. Üçüncü bir kitabı var ki "Çayönü'nden Ergani'ye Uzun Bir Yürüyüş" isimli devasa bir kitap. O kitabı sizlerle başka bir yazımda buluşturacağım.

Şiirlerini okuyunca Müslüm Üzülmez'in nasıl derin acılar çektiğini, nasıl üzüldüğünü mısra mısra şiirlerine yansıtmış. Cezaevleri, sıkıyönetimler onun mekânı olmuş. Suçlu ve suçsuzluğu ayırt edilmeden derdest edilmiş. Açıkçası o bir potansiyel suçlu olarak çektiği kadar çekmiş. Tüm çektiklerine rağmen yüreğindeki sevda, dostluk, barış, hak arama, özgürlük aşkı hiç mi hiç bitmemiş. Öyle yürek dolu bir sevdası var ki dağ, ova sınır tanımıyor. 1982 de yazılan şiiri bu günkü gibi taze. Sevdasını kırmak isteyenlere bir cevap olun bu "Sevdan" şiirinden kısa bir bölüm aktarıyorum..."ama sevdan/yediveren gülücesine/Eğe'de, Çukurova'da, Harran'da yeşermekte/Karacadağ'ın zozanında/kızıl karanfilcesine açmakta" deyip sürdürmekte.

Şiirlerinde bir Nazım gerçeğini yaşatırken bir Ahmet Arif kadar yürekli, dağ çiçekleri kokuyor şiirleri. Bir Nihat Behram kadar cezaevi anıları ile yüklü. İşte o fırtınalı yaşamın izdüşümlerini kalemden dökerek şiirleştirmiş. Kabaran duygular, özlenen düşler, mutlu hayaller ve kurtuluş ümidi hep onun şiirinde aradığı tarzdadır.

İkinci şiir kitabı "Gelincik Yurdunda Bahar" 1996 Ekiminde yayınlamış. Fakat o yine özgürlük sevdasından mutluluk arayışından hiçbir şey kaybetmemiş. Onunla tanıştığımız zaman saçlarının kar yığını dönüşmesi yüzünden yılların çeliğin keskin ağzıyla açılmış gibi derin çizgiler onu görüntüsüyle, fizikiyle belki yıpratmış sayılır. Ancak yüreği hala eskisi kadar erkekçe...

Ancak yaşamın koşulları ona hayli bilgi beceri kazandırmış olacak ki derin felsefe içeren düşünceleri onun ufkunun ne kadar fesih olduğunu gösteriyor. Gözlerindeki fer hiç sönmeyecek emek ve isteklerinin mutluluk ve güzellikleri tüm insanlar arasında paylaştıracak bir ruh hali içindeydi. Mum misali o erimişte olsa çevresini aydınlattığı gerçeği okunuyordu duruşunda.

Şiirlerinde olduğu gibi yaşamında da toplumsal olayları aydınlatıcı davranışları ile sosyal yaşama renk katma uğraşındadır. Onun yüreği şiir, dili şiir çünkü o şairdir. Toplumsal yaşamı zihinsel ve şiirsel olarak biçimlendirmesini bilen bir şair... Şiirinde devamlı bir döngü var. Çarpışan duygularla durulmayan karanlığı aydınlığa çıkarma çabası. Bir şair bana göre her türlü konuda yazabilmeli, bunun için en iyi örnek şahsiyet Nazım'dır. Bunu en iyi örnek almış bir şairdir desem yanılmam.

Şiirlerinde sınıfsal kavganın derinliği insanın yüreğine oturuyor. Bir şairi toplumsal yapan onun yaşamı ve gözlemleridir. Kitaplarındaki her mısra devrime inandığı yıllardır. Yüreğinden gelen mısralardır. Bu gün şiirlerinde olduğu gibi daha farklı düşünmekte, ufkunun fazlasıyla geniş tutmaya neden olmaktadır.

"Sen Yoksun" şiirinde aslında bir varlığı belirtiyor. Ama onun yasaklılığını suya hasret insanların dudaklarına damla damla suyun düşmesi misalidir. Şiirin ikinci bölümü: "Tarih sana hep oyun etmiş/ devletler/ siviller/ özel timler/ nice siyasi oluşumlar. / ve kendi içinden çıkan hainlerin/ -Ne çok hainlerin varmış-./ durmadan. /seni vurmuş ha vurmuş. /Yani gelen vurmuş giden vurmuş. /yinede seni tüketememişler./ Meğer sen neymişsin?/ Benim asırlar boyu /diline kilit vurulmuş /kimliksiz Kürdüm."

MÜSLÜM ÜZÜLMEZ ve ŞİİRLERİ

Misbah Hiciri -GAP Gündemi (Yerel Gazete, Şanlıurfa)--10 Eylül 2008

Şiir kitapları kitapçılardaki raflarda yerini aldıktan sonra halkın malıdır, artık şairin malı olmaktan çıkmıştır. Şair sadece o duyguları okuyucuyla bölüşen kişidir. Yıllar sonrada olsa okuduğum şiirlerin duyguyla yoğrulmuş olması, zaman ve mekân içindeki imgelerle titrer içimde. "Niçin bu kadar eski şiir kitaplarıyla ilgili yazma gereği duydunuz" derseniz benim cevabım çok kısa "çünkü onu yeni tanıdım."

Tesadüfler umulmadık bir yerde yıllarca birbirini arayan dost gibi buluşturuyor insanı. "Arayan ya mevlasını ya belasını bulur" derler ya! İşte şiirde bizi şiir okyanusunda bizimle birlikte okyanusu avuçlayan insanlarla buluşturuyor. İster "felek" buluşturdu ister "kader" kavuşturdu deyin. Bana göre yaşamın gereği şiirin realitesidir.

Önce sizlere Müslüm Üzülmez'i birkaç satırla da olsa tanıtayım. İnternete isim yazıp girerseniz yeterince bilgi elde edersiniz. Ben yine kitaptaki öz geçmişine bağlı kalarak kısaca aktarayım. 1950 yıllarında Diyarbakır'ın Ergani ilçesinde dünyaya "merhaba" demiş. Ancak ben bu yaz ağustos ayında İstanbul'da tanışma fırsatı buldum. Kimya mühendisi olan şair, araştırmacı ve yazar Müslüm Üzülmez, şu an çevre uygulama alanında teknik eleman olarak İstanbul Belediyesinde çalışmaktadır.

Teknik bir eleman olduğu için ben onun yayınlanmış teknik kitaplarından değil ilk şiir kitabı "DOLUDİZGİN YAŞAMAK" ve İkinci şiir kitabı "GELİNCİK YURDUNDA BAHAR" isimli kitabından bahsetmek istiyorum. Üçüncü bir kitabı var ki "Çayönü'nden Ergani'ye Uzun Bir Yürüyüş" isimli devasa bir kitap. O kitabı sizlerle başka bir yazımda buluşturacağım.

Şiirlerini okuyunca Müslüm Üzülmez'in nasıl derin acılar çektiğini, nasıl üzüldüğünü mısra mısra şiirlerine yansıtmış. Cezaevleri, sıkıyönetimler onun mekânı olmuş. Suçlu ve suçsuzluğu ayırt edilmeden derdest edilmiş. Açıkçası o bir potansiyel suçlu olarak çektiği kadar çekmiş. Tüm çektiklerine rağmen yüreğindeki sevda, dostluk, barış, hak arama, özgürlük aşkı hiç mi hiç bitmemiş. Öyle yürek dolu bir sevdası var ki dağ, ova sınır tanımıyor. 1982 de yazılan şiiri bu günkü gibi taze. Sevdasını kırmak isteyenlere bir cevap olun bu "Sevdan" şiirinden kısa bir bölüm aktarıyorum..."ama sevdan/yediveren gülücesine/Eğe'de, Çukurova'da, Harran'da yeşermekte/Karacadağ'ın zozanında/kızıl karanfilcesine açmakta" deyip sürdürmekte.

Şiirlerinde bir Nazım gerçeğini yaşatırken bir Ahmet Arif kadar yürekli, dağ çiçekleri kokuyor şiirleri. Bir Nihat Behram kadar cezaevi anıları ile yüklü. İşte o fırtınalı yaşamın izdüşümlerini kalemden dökerek şiirleştirmiş. Kabaran duygular, özlenen düşler, mutlu hayaller ve kurtuluş ümidi hep onun şiirinde aradığı tarzdadır.

İkinci şiir kitabı "Gelincik Yurdunda Bahar" 1996 Ekiminde yayınlamış. Fakat o yine özgürlük sevdasından mutluluk arayışından hiçbir şey kaybetmemiş. Onunla tanıştığımız zaman saçlarının kar yığını dönüşmesi yüzünden yılların çeliğin keskin ağzıyla açılmış gibi derin çizgiler onu görüntüsüyle, fizikiyle belki yıpratmış sayılır. Ancak yüreği hala eskisi kadar erkekçe...

Ancak yaşamın koşulları ona hayli bilgi beceri kazandırmış olacak ki derin felsefe içeren düşünceleri onun ufkunun ne kadar fesih olduğunu gösteriyor. Gözlerindeki fer hiç sönmeyecek emek ve isteklerinin mutluluk ve güzellikleri tüm insanlar arasında paylaştıracak bir ruh hali içindeydi. Mum misali o erimişte olsa çevresini aydınlattığı gerçeği okunuyordu duruşunda.

Şiirlerinde olduğu gibi yaşamında da toplumsal olayları aydınlatıcı davranışları ile sosyal yaşama renk katma uğraşındadır. Onun yüreği şiir, dili şiir çünkü o şairdir. Toplumsal yaşamı zihinsel ve şiirsel olarak biçimlendirmesini bilen bir şair... Şiirinde devamlı bir döngü var. Çarpışan duygularla durulmayan karanlığı aydınlığa çıkarma çabası. Bir şair bana göre her türlü konuda yazabilmeli, bunun için en iyi örnek şahsiyet Nazım'dır. Bunu en iyi örnek almış bir şairdir desem yanılmam.

Şiirlerinde sınıfsal kavganın derinliği insanın yüreğine oturuyor. Bir şairi toplumsal yapan onun yaşamı ve gözlemleridir. Kitaplarındaki her mısra devrime inandığı yıllardır. Yüreğinden gelen mısralardır. Bu gün şiirlerinde olduğu gibi daha farklı düşünmekte, ufkunun fazlasıyla geniş tutmaya neden olmaktadır.

"Sen Yoksun" şiirinde aslında bir varlığı belirtiyor. Ama onun yasaklılığını suya hasret insanların dudaklarına damla damla suyun düşmesi misalidir. Şiirin ikinci bölümü: "Tarih sana hep oyun etmiş/ devletler/ siviller/ özel timler/ nice siyasi oluşumlar. / ve kendi içinden çıkan hainlerin/ -Ne çok hainlerin varmış-./ durmadan. /seni vurmuş ha vurmuş. /Yani gelen vurmuş giden vurmuş. /yinede seni tüketememişler./ Meğer sen neymişsin?/ Benim asırlar boyu /diline kilit vurulmuş /kimliksiz Kürdüm."

YOLDAŞ KOÇERO / MÜSLÜM ÜZÜLMEZ

Hürriyet Gazetesi -11 Temmuz 2011

Müslüm Üzülmez’in Yoldaş Koçero isimli kitabı, TÜSTAV ( Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı) İktisadi İşletmesi Sarı Defter dizisi 20. Kitabı olarak Temmuz 2011’de yayımlandı.

“Düne takılıp kalmadım / Dünü de hiç unutmadım” diye başlayan bu kitabında Üzülmez bizleri, 1965 yıllarında Ergani’de başlayan ve 1990 yılların da TBKP (Türkiye Birleşik Komünist Partisi) ye kadar süren politik mücadelesi içinde bir yolculuğa çıkarıyor.

Kitabın Sunu bölümünde; “Koçero, TKP (Türkiye Komünist Partisi) de benim parti ismimdir. Ve Koçero isminin kitaba denk düştüğünü düşünerek hayat hikâyeme Yoldaş Koçero ismini verdim.

Kitapta kendimi, tanıdığım insanları, mekânları ve yaşadıklarımı fazla politik mevzulara dalmadan, kırmadan, dökmeden, üstünü örtmeden, kimseyi övmeden ve yermeden kendi algılarıma göre mümkün olduğunca tarafsız kalmaya çalışarak yerel ölçekte komünistleri ve mücadelelerini anlatmaya çalıştım. Yazılanlara bir anlamda tarih denemesi demek doğrumudur? Bilemiyorum” diyor.

Kitapta bölüm başlarında, gerek Müslüm Üzülmez’in ve gerekse başka şairlerin dizelerine rastlıyoruz. Türkiye sosyal hareketinin en hareketli olduğu bu zaman diliminde Türk ve Kürt sosyalist hareketinin önde gelen liderleri, bu mücadele içinde yaşamını yitiren kavga arkadaşlarını görmek mümkün. Diyarbakır’da politik faaliyetini sürdüren birçok devrimcinin olduğu gibi Müslüm Üzülmez’in yolu da Diyarbakır 5. No’lu Cezaevi’nden geçer. 12 Eylül 1980 sonrasının en karanlık günlerinde cezaevinde yaşanan barbarlığı Müslüm Üzülmez;

“… Diyarbakır 5 Nolu zindan içinde zindandı. İşkence mühendisleri iyi bir eğitim almışlardı ve işlerini çok iyi biliyorlardı. Zorlamayla yapılan her şeyin insan ruhuna acı verdiğini ustalarından iyi öğrenmişlerdi. Fiziksel işkenceye eşdeğer oranda ruhlarımıza da işkence yapıyorlardı. Bedensel ve ruhsal acının bin bir çeşidi üzerimizde deneniyordu. Uygulamalar bir saat değil, bir gün değil, bir hafta değil, bir ay değil, gece gündüz sürekli, her an ve her yerde yapılıyordu. Cezaevinde duyulan her ses ve görülen her görüntü insan ruhunun derinliklerinde birikerek insanları ya teslimiyete ya da kinle, nefretle ve biraz da bilinçli olarak direnmeye hazırlıyordu. Kişiliği, inancı ve güveni zayıf olanlar çok çabuk pes ediyordu.” diye özetliyor.

Yoldaş Koçero, bir solukta okuyabileceğimiz bir kitap.

ST. PETERSBURG İZLENİMLERİ VE DİCLE VAKİTLİ GECELERDE YAZILANLAR

Yeni yayımlanan “St. Petersburg İzlenimleri Ve Dicle Vakitli Gecelerde Yazılanlar” kitabında; “Güneş, yaşam iksiri olan altunî ışığını evrene sunarken ayrımcı davranmaz; dağlara, denizlere, ülkelere, kentlere, canlı cansız tüm varlıklara cömertçe sunar ışığını, yaşama kaynaklık eder. Bizler, güneş ışınlarının hayat verdiği değişik coğrafyaları gezip toplumları gözlemleyerek muazzam bilgiler ediniriz ve bu bilgileri paylaşınca da bilgi dağarcığımızı, birikimimizi katmerleştirerek zenginleştiririz” diyor Müslüm Üzülmez.

Üzülmez söylediğini yerine getiriyor yayımlanan kitabında. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) dağıldıktan sonra Rusya’nın St. Petersburg (Leningrad) kentine gidişlerini ve bu gezilerde tuttuğu notları edindiği bilgilerle harmanlayıp zenginleştirerek kaleme almış olduğu izlenimlere yer vermiş ağırlıklı olarak. Leningrad’daki Kürdoloji çalışmaları ve Abidin Dino’nun Leningrad Film Stüdyoları’ndaki yaptığı çalışmalar da bu geziler dâhilinde anlatılmış. Devamında ise değişik zamanlarda ama çoğunlukla doğup büyüdüğü coğrafyadaki mekânlara, sergi ve toplantılara, tanıdığı insanlara ve okuduğu bazı kitaplara dair yazdığı yazıları gönlünden gelen sese kulak vererek kitabına eklemiş. Bu nedenle oluşturulan seçkinin ismini “St. Petersburg İzlenimleri Ve Dicle Vakitli Gecelerde Yazılanlar” bırakmış.

Kitapta yer alan yazılar; Mekânlar, Sergi ve Toplantılar, İnsanlar, Kitaplar başlıkları altında dört kısımda toplanmış. Mekânlar kısmında St. Petersburg, Finlandiya, Çüngüş ve Ergani gezilerine dair izlenimlerini; Sergi ve Toplantılar kısmında “Her Dil Tarihin Arşividir” Sergisini, “Ali Emîrî Efendi ve Dünyası” Sergisini, Prof. Dr. Halet Çambel ve Prof. Dr. Nimet Özgüç’ün Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca verilen 2010 Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nü Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün elinden alışlarını; İnsanlar kısmında Prof. Dr. Halet Çambel, Av. Erdinç Uzunoğlu, Nadir Akyıldız, Hüsnü Güzel, Şerif Bayram, Amed Spor Kaptanı Şehmus Özer gibi tanıdığı ve sevdiği insanların vefatları nedeniyle duygularını; Kitaplar kısmında ise Diyarbakır Türküsü (Mehmet Mercan), Ana Esas Duruşa Geç (Kamil Sümbül), Kemal Yamak Kenan Evren ve Ben (Süleyman Güney), Medreseden 5 Nolu’ya Nuri Yoldaş (Arzu Demir), ‘E TİPİ HİLTON’ Diyarbakır Zindanı (İsa Tekin), JAR (Kemal Varol), AMED Erdnîgarî-Dîrok-Çand (Amed Tîgrîs-Yildiz Çakar), Efsaneler ve Gerçekler (Misbah Hicri), “Puç Oldum!” (Vedat Çetin), Yüz Yıllık Ah! Toplumsal Hafızanın İzinde 1915 Diyarbekir (Adnan Çelik-Namık Kemal Dinç), Tarih Nasıl Yazılır (Paul Veyne), Barış Yüzleşme Müzakere (İsmail Beşikci) gibi okuduğu ve bir kısmının da yazımına katkı sunduğu kitaplarla ilgili düşüncelerini anlatmış. Örneğin Petersburg/Leningrad izlenimlerinde; “Petro, bataklık üzerine bu kenti kurdururken önceleri ahşap malzeme kullanılmış, ancak çıkan yangınlar nedeniyle Rusya’nın başka yerlerinde taş bina yapılması yasaklanmış, ne kadar taş ustası varsa hepsi buraya getirtilmiştir. Kente gelen her gemi ve taşıma aracının taş getirmesi zorunlu kılınmış ve savaş esirleri köle gibi çalıştırılarak kan ve gözyaşı karışımıyla taştan bir kent yaratılmıştır. ‘St.Petersburg, inşa edilişi sırasında etin taşla cayır cayır imtihan edildiği şehir olmuştur.’ 1712 tarihinde Rusya’nın başkentini Moskova’dan St. Petersburg’a taşımış olan da yine Çar Petro’dur. St. Petersburg bu tarihten itibaren Çarlık Rusya’sına 200 yıl başkentlik yapmıştır. Yani tarih ve politikayla hep iç içe olmuştur.”; Diyarbakır Cezaevi ile ilgili yazılmış bir kitap hakkında ise; “Diyarbakır’ı hep sevmişimdir, rüyalarımı süsler. Anılarımda renkli, güzel bir yeri vardır. Diyarbakır Cezaevi ise tam tersine rüyalarımı zehirler, ‘hatırladıkça hançerlenir yüreğim’. Bu nedenle, cezaevinde yaşadıklarımı, gördüklerimi, duyduklarımı unutmadım, unutmayacağım!” diye yazmaktadır.

Kısacası Üzülmez, “St. Petersburg İzlenimleri Ve Dicle Vakitli Gecelerde Yazılanlar” kitabında mekânlar, insanlar ve kitaplar, anlamak isteyenlere çok şey anlatır diyor.

Künyesi:

Müslüm Üzülmez, St. Petersburg İzlenimleri Ve Dicle Vakitli Gecelerde Yazılanlar, Asmaaltı Yayınevi, Ekim 2017-İstanbul, 340 sayfa.

İletişim:

e-posta.................: [email protected]

Tel.......................: 0 (537) 401 92 21

Adres…………..: Merkez Mah. 9. Sok. No:19/2  Bağcılar/İstanbul

1 Kasım 2017 tarihinde

http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kitap/857598/St._Petersburg_izlenimleri.html

yayınlandı.