Oyun
yazarı, yönetmen (D. 1930, Tekirdağ – Ö. 8 Temmuz 2012, İstanbul). Tam adı Güngör Dilmen Kalyoncu olup ilk yazılarında
Güngör Kalyoncu imzasını da kullandı. Biga
İlkokulu, İstanbul İngiliz Erkek
Ortaokulu (High School), Çapa
Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Klasik
Filoloji Bölümü (1960) mezunu.
Erzurum,
Ankara ve İstanbul'da çeşitli
geçici işlerde çalıştı, tercümanlık
yaptı. Yükseköğrenimini tamamladıktan sonra, önce Tel-Aviv'e, ardından Atina'ya
giderek tiyatro alanında incelemeler yaptı. Kazandığı bir bursla ABD'nin Yale ve Washington üniversitelerinde tiyatro
öğrenimi gördü (1961-64).
Döndüğünde
İstanbul Şehir Tiyatroları'nda dramaturg ve başrejisör yardımcısı olarak
göreve başladı. 1967-68 yıllarında İstanbul Radyosu tiyatro şubesi metinler
servis şefi olarak görev yaptıktan sonra yeniden Şehir Tiyatroları'na döndü. 1971’de
İngiltere Durham Üniversitesi Doğu Araştırmaları Okulu’nda Türkçe okutmanlığı,
1976-80 yılları arasında İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrosu'nda dramaturgluk
ve Araştırma İnceleme Bölümü başkanlığı yaptı. Eskişehir Anadolu
Üniversitesinde öğretim görevlisi (1982-83) olarak çalıştı.
Güngör
Dilmen, 8 Temmuz 2012 günü İstanbul’da hayatını kaybetti.
İlk
sahne yapıtı olan Midas'ın Kulakları ile
Sinema-Tiyatro dergisinin bir perdelik oyun yarışmasında birincilik alan
(1959) Dilmen, drama sanatının kaynaklarından, efsanelerden tarihsel
olaylardan aldığı malzemeyi yerel motiflerle kaynaştırarak yazdığı oyunlarında
insan ikilemini somut, evrensel, çağdaş boyutları içinde vermeyi denedi. Ben Anadolu adlı tek kişili oyununda, Kybele'den
günümüze Anadolu kültürlerinde kadının toplumsal-tarihsel yerini ele aldı.
Dede
Korkut masallarından yola çıkarak yazdığı Deli Dumrul'da
insanın özündeki zaafları, çelişkileri vurguladı. Canlı Maymun
Lokantası'nda insan beyni yiyen Amerikalı petrol kralıyla
beynini satan Çinli şairin kişiliğinde gelişmişlik-gelişmemişlik, madde-duygu
çatışmasını gündeme getirdi.
Ödülleri:
Güngör
Dilmen, Canlı Maymun Lokantası ile 1963 Halkevleri Genel Merkezi Şinasi Efendi Tiyatro Ödülünü, Kurban ile 1966-67 İlhan İskender Armağanı, Anzavur ile 1969-70 Yunus Nadi Senaryo Yarışması
birincilik (O. Arayıcı ile paylaştı) ödülünü, Midas'ın
Kördüğümü ile 1975 TDK
Oyun Ödülünü, Deli Dumrul ile 1980 Muhsin Ertuğrul Oyun Ödülünü, Ben, Anadolu:
Söylenceden Gerçeğe
ile 1984 Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası Tiyatro Oyunu Yarışması birincilik
ödülünü, 1986 Ulvi Uraz Tiyatro Ödülünü, Aşkımız Aksaray'ın En Büyük Yangını ile 1988 Türkiye İş Bankası Tiyatro Büyük Ödülünü, İsmet Küntay Tiyatro Ödülünü, Troya İçinde Vurdular Beni ile
Kültür Bakanlığı Ödülünü
aldı.
ESERLERİ (Oyun):
Avcı
Karkap (1960), Ayak Parmakları
(1960), Midas’ın Kulakları (oyn. 1959, bas. 1965), Canlı Maymun
Lokantası (1965), Küp Hamit (1967), Kurban (1967, Midas’ın
Kulakları - Midas’ın Altınları - Midas’ın Kördüğümü (üçü bir arada, 1979), Akad’ın
Yayı (1967), İttihad ve Terakki (1968), Midas’ın Altınları
(1970), Bağdat Hatun (1972), Midas’ın Kördüğümü (1975), Ak
Tanrılar (1975), Deli Dumrul (1979, Akad’ın Yayı ile
birlikte, 1982), Hasan Sabbah (1983), Devlet ve İnsan (1990), Toplu
Oyunları (2002), Montezuma, Anzavur, Ben Anadolu: Söylenceden Gerçeğe.
KAYNAKÇA:
Mustafa N. Özön - Baha Dürder / Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi (1967), Metin And
/ Meşrutiyet Dönemi Türk Tiyatrosu 1908-1928 (1971), Türkiye
Ansiklopedisi (c. 3, s. 858-859, 1974), Atilla Özkırımlı / Türk Edebiyatı
Ansiklopedisi (c. 2, s. 379-380, 1982), Yurt Ansiklopedisi (c. 8, 1982-83),
Büyük Larousse (c. 5, s. 3178, 1986), Ana Britannica (c. 7, s. 277, 1987), Niyazi
Akı / Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi I (1989), Metin And / Türk Tiyatro Tarihi
(1992), TBE Ansiklopedisi (s. 338-339, 2001), İhsan
Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) - Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas.
2007) - Ünlü Sanatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 5, 2013) -
Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), 2012 yılında aramızdan
ayrılan ustalar (mynet.com, 16.11.2012), Türkiye Yazarlar Birliği / Türkiye
Kültür Sanat Yıllığı (2013).