Bilim
adamı, öğretim üyesi. (D. Bulgaristan / Filibe (Plovdiv), 1881 – Ö. İstanbul,
17 Ekim 1970). Kadı Ali Rıza’nın oğludur. Bazı kaynaklarda adı Zühtü Mustafa
olarak geçer. Onun doğduğu yer Rumeli’nin en büyük şehirlerden birisi, Türk
kültürünün oluşum ve gelişiminde önemli bir merkezdi... Mustafa Zühtü, ilk ve
ortaokul öğrenimini Filibe’de yaptı; Bulgarca öğrendi, Bulgar kültürünü tanıdı.
Sonraki öğrenimini ise Edirne İdadisi (Lise)’nde sürdürdü ve Mekteb-i Mülkiye
Şahane (İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi)’de okudu, yeni
görüşleri benimsedi, o zamanın devrimci güçleriyle ilişki kurdu. Rusça,
Fransızca ve Almanca öğrendi. 1902 yılında Yüksek Mülkiye’yi bitirdi. Görüşleri
büsbütün değişti, ama Müslüman Türk kültürü ile bağlarını koparmadı, yeni
görüşler açısından bir sentezini yaptı.
Sultan
Abdülhamit'in baskısından kurtulmak için önce Rusya’ya gitti, uzun süre Rus
İmparatorluğu’nun başkenti St. Petersburg’ta kaldı. Rus İmparatorluğu içindeki
Müslüman Türk ülkelerini gezip dolaştı. Sonra Kazan’a gitti, büyük düşünür ve
Türkçü siyaset adamı Yusuf Akçura ile tanıştı. Fesi şapka ile değiştirdi,
Avrupai elbise giydi. 1904’te Rusya’dan ayrılarak Almanya’ya gitti ve Berlin
Üniversitesi’nde ekonomi öğrenimi gördü. O zamanın en yeni düşünce sistemleri,
siyasi, ekonomik, hukuk ve kültür akımları üstüne bilgilerini zenginleştirdi.
Bu sürede Türkiye’de
Meşrutiyet ilân edilmişti (1908). Mustafa Zühtü, memleketindeki durumu büyük
bir ilgi ve özenle izledi. Almanya’da Yusuf Akçura’nın aracılığı ile onun baldızı
Fahire Hanımla evlendi. Türkiye’ye döndükten sonra, bilimsel araştırmalarını da
sürdürerek yüksek okullarda dersler okuttu; profesörlüğe kadar yükseldi.
İstanbul Darülfünun Hukuk Mektebi (İÜ Hukuk Fakültesi)’nde, Yüksek Maliye
Mektebinde, Ticaret Mekteb-i Aliye’sinde okutmanlık yaptı. Türk Ocakları’nda ve
daha başka kurumlarda konferanslar verdi.
1925 yılında İstanbul Darülfünun’u ve Maliye
Yüksek Mektebi kapatılınca işsiz kaldı. Sonra Ulumu Aliye-i Ticariye
Mektebi’nde uygulamalı iktisat ve Ticaret Akademisi’nde işletme ve sigorta
dersleri okuttu. Yine 1925 yılında Banka ve Sigorta İşletmeciliği Şubesi’nin
oluşturulmasında elinden geleni esirgemedi. İstanbul’da Maliye Mektebi,
Zonguldak’ta Maden Mektebi onun sayesinde kuruldu. Prof. Dr, Mustafa Zühtü
İnhan, 1949 yılında emekliye ayrıldıysa da sigortacılık alanındaki
çalışmalarını sürdürdü… 17 Ekim 1970 tarihinde öldü ve İstanbul’da toprağa
verildi.
Usul-ü Maliye
(İstanbul 1912), Kavaid-i Teklifiye (İstanbul 1912), İlm-i
İktisat (Prof. Alni Zade ve Hasan Hamit ile), İşletme İktisadı
(İstanbul 1939), Sigortacılık Tekniği (İstanbul 1942).
KAYNAKÇA:
Büyük Larousse - Sözlük ve Ansiklopedisi (Cilt II, İstanbul, Tarihsiz), Prof.
Dr. İbrahim Tatarlı / Prof. Dr. Mustafa Zühtü İnhan (Bulgaristanlı Türk Bilim
Adamları dizi yazısı. Ümit
dergisi, Sayı 20, Sofya 1998), Niyazi Hüseyin Bahtiyar / Balkanlar’da Türk
Ünlüleri (ikinci kitap, 2002), Zühtü Mustafa İnhan (geni.com, 15.07.2017), İhsan Işık / Resimli ve Metin
Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2017).