Romancı
(D. 1 Haziran 1909, Fatih / İstanbul - Ö. 12 Ocak 1984). 1914-18 yılları
arasında Akdeniz bölgesinin pek çok bölgesini, babasının görevi nedeniyle
gezdi. Ortaokulu Çanakkale‘de (1924) tamamladı. İstanbul Erkek Lisesi (1928)
mezunu. İstanbul Yüksek Ticaret Okulunda bir süre okuduktan sonra Adliye
muhabiri olarak gazeteciliğe başladı (1930). Milliyet, Son Dakika,
Cumhuriyet, Vakit, Haber, Bugün (Adana), Yeni İstanbul gibi
gazetelerde ve Anadolu Ajansında çalıştı.
İlk
öyküleri, Servet-i Fünûn’un devamı olan Uyanış dergisinde
yayımlandı (1930). Aynı yıl öykü kitabı basıldı, ardından roman alanına geçti
ve öyküye hiç dönmedi. 1939‘da basılan Afrodit Buhurdanında Bir Kadın
romanı döneminde “bestseller” oldu. Bu kitapta, yarım bir proje olarak gördüğü
Cumhuriyet yönetiminin yarattığı bozukluklara, ahlak değerlerindeki çöküşe
şiddetli şekilde eleştiriler yöneltti. Despot adlı romanı Cumhuriyet
gazetesinde tefrika edilirken hakkında koğuşturma açıldı, aklandı (1957).
Romanlarında toplumsal hayatın acı gerçeklerini, coşkulu ve etkili bir
anlatımla dile getirdi. Eserleri 2002 yılından itibaren Evrensel Basım Yayın
tarafından yeniden yayımlanmaya başlandı.
“Reşit
Enis‘in anlatımı için ‘toplumcu gerçekçi’den çok ‘naturalist’ demek uygundur.
Yazar, roman boyunca hastanelerin, sendikaların, atölyelerin fabrikaların,
gecekondu mahallelerinin görünüş ve öykülerini anlatmakla yetinmez. İstanbul ve
Ankara‘ya yakıştırılmış kimi anekdotları da aktarır. Arada, işçi kadın ve
kızların, yoksul genç kızların yaşadıklarını da... Onların sömürülen
cinselliklerini de. (...) Sarı İt,
yazarının gazeteciliğinin olanaklarını iyi kullanan bir romandır. İşçi
semtleri, işçi konuşmaları, fabrikalar, atölyeler, grevler, polis
engellemeleri, işçi sınıfından olmayan, iyi bir gözlemcinin fark edeceği
ayrıntılarla aktarılır. Bu ayrıntılar, saptamalar, kimi zaman işçi sınıfının
çıkarlarını, ancak sınıfın koruyacağı en kötü örgütün örgütsüzlükten iyi olduğu
ilkelerinden sapar. Ancak, romanın aktardıkları bu tür eksiklerden daha
önemlidir. İlaç endüstrisi, bu daldaki çalışma grev koşulları, grevin
durdurulması için ilaçla ilgili yapılan duygu sömürüleri günümüzde de
güncelliğini korumaktadır.” (Sennur Sezer)
ESERLERİ:
Hikâye: Kılıcımı Sürüyorum (1930).
Roman: Kanun Namına
(1932), Gong Vurdu (1933), Gece Konuştu (1935), Afrodit Buhurdanında
Bir Kadın (1939), Toprak Kokusu (1944), Ekmek Kavgamız (1947),
Ağlama Duvarı (1949), Yol Geçen Hanı (1952), Despot
(1957), Sarı İt (1968).
KAYNAKÇA: Feridun Andaç / Edebiyatımızın Yol Haritası (2000), İhsan
Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish
Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür
Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007), Sennur Sezer / Reşat Enis‘in
tüm yapıtları yayımlanıyor (Cumhuriyet Kitap, 31.10.2002), Mehmet Nuri Yardım /
Yazar Olacak Çocuklar (2004), Attilâ
İlhan / "Gündemde Sanat Var" (TRT 2, 19.09.2005).
