Sadık Rıfat Paşa

Osmanlı devlet adamı (D. 1807, İstanbul – Ö. 1857). Osmanlı Devletinde Masarifat Nazırlığı, Tophane Nazırlığı, Tersane Eminliği yapmış olan Hacı Ali Bey’in oğludur. Temel eğitiminden sonra Saray-ı Hümayundaki Hazine Odasına devam etti. Buraya başladıktan bir yıl sonra II. Mahmud’un emri ile Sadaret Mektubi Kalemi (Başbakanlık Özel Kalemi)’ne çırak yapıldı. Burada gösterdiği başarı nedeniyle, 1823’te Hocaganlık rütbesini aldı ve 1828’de Bakanlar Kurulu başkatipliğinde atandı. Çalışkanlığı nediyle Dahiliye Nazırı (İşişleri Bakanı) Pertev Paşa’nın dikkatini çekti. Bu sırada Osmanlı-Rus Savaşı (1828-29)’ Osmanlı Devletinin yenilgisiyle bitmiş ve Edirne Antlaşması ile bağımsız bir Yunanistan devleti kurulmuştu. Sadık Rıfat,  Yunanistan sınırının çizilmesi ile görevlendirilen elçiler heyetinde zabıt kâtibi, daha sonra da aynı görevle Mısır sorununun çözülmesinde yer aldı.

Sadık Rıfat, Pertev Paşa’nın sürgüne gönderilmesinden sonra,  Hariciye Müsteşarı payesi ile Viyana’ya büyükelçi olarak atanarak İstanbul’dan uzaklaştırıldı. Bu sırada Mısır sorunu yeniden gündeme geldi ve 1833’te imzalanan Kütahya Antlaşması ile istediklerini alamayan Mehmet Ali Paşa, bağımsızlığını ilan edebilmek için 1839 tarihinde yeniden harekete geçmişti. Aynı günlerde İstanbul’a gelen Sadık Rıfat Paşa, Mısır sorununun çözülmesi için Kavalalı Mehmet Ali Paşa’ya gönderilen heyette görevlendirildi. Burada çok gayret göstermesine karşın bir anlaşmaya varamadan İstanbul’a döndü. Tanzimat Fermanı ilan edildiği sırada (3 Kasım 1839) İskenderiye’de bulunan Sadık Rıfat Paşa, Sadaret (Başbakanlık) müsteşarlığına atandı. Tanzimat Fermanında yer alan vaadlerin hayata geçirilmesi ve taşrada uygulanabilmesi için çalışmaya başladı. 1840'ta vezir rütbesi alarak  Hariciye Nazırlığı (Dışişleri Bakanlığı)’na atandı. Zor bir zamana denk düşen bu dokuz aylık görevi sonrasında “idaresizlik” suçlaması ile grevden alındı.

Sadık Rıfat Paşa, 1842 yılında Meclis-i Vala-yi Ahkam-ı Adliye üyeliğine getirildi. İki ay sonra da Viyana’ya ikinci kez büyükelçi olarak atandı. 1843’te de ikinci kez Hariciye Nazırlığına getirildiyse de 1844’te görevinden alındı. 1845’te Meclis-i Vala-yi Ahkam-ı Adliyenin başkanlığına getirildi ve 1847'de Maliye Nazırlığına atandı. İki ay sonra Maliye Nazırlığından alınarak tekrar Hariciye Nazırlığına, kısa bir süre sonra da yeniden Meclis-i Vala-yi Ahkam-ı Adliye başkanlığına getirildiyse dokuz ay sonra bu görevden de alındı. 1849’da yeniden getirildiği Meclis-i Vala-yi Ahkamı Adliye başkanlığından 1851'de alındı. Bu arada Fransa ile Rusya’nın kimi dayatmaları karşısında Keçecizade Fuat Paşa’nın ayrılması üzerine Hariciye Nazırlığına getirildi. İngiltere, Fransa ve Avusturya’nın da işe karışmaları ile Rusya’nın baskıları karşısında direnen Sadrazam Damat Mehmet Ali Paşa ile birlikte görevlerinden alındılar. Arkasından da Kırım Savaşı başladı.

Koca Mustafa Reşit Paşa’nın Hariciye Nazırı olması üzerine Sadık Rıfat Paşa da dördüncü kez Meclis-i Vala-yi Ahkam-ı Adliye başkanlığına atandı. Savaş kararını ve savaş sırasındaki Batılı devletlerin tekliflerini görüşmek üzere yapılan pek çok toplantıya katıldı. Bu arada getirildiği ve üst danışma meclisi olan Meclis-i Ali-yi Tanzimat üyeliğinde iki yıl kaldı. Bu görevi sırasında ayağından ameliyat oldu, ancak ameliyattan sonra durumu daha da kötüleştirerek yaşamını yitirdi. Tanıklıkları, mektupları, hükümete yazdığı mektuplar ve ahlâk üzerine yazdığı yazılar on beş adet küçük kitapçık biçiminde basıldı. Bunların dışındaki diğer eserleri oğlu Rauf Bey tarafından derlenerek Müntahabat-ı Asar-ı Rıfat Paşa adıyla yayımlandı.

 ESERLERİ:

Rusya Muharebesi Tarihi, Gülbüni İnşa, Avrupa Ahvaline Dair (Viyana’da büyükelçi iken), İtalya Seyahatnamesi (Viyana’da büyükelçi iken), Amedçi İken Yazdığı Maruzat, Mustafa Reşit Paşa’ya Yazdığı Mektuplar (Viyana’da büyükelçi iken), Babıali’ye Yazdığı Mektuplar (Viyana’da büyükelçi iken), Babıali’ye Yazdığı Mektuplar (İskenderiye’de Mehmet Ali Paşa ile görüştüğü dönemde), Tanzimat Fermanı ile ilgili Valilere Gönderdiği Siyasi Yazılar, Resmi ve Şahsi Mektupları, Meclis-i Vala-yi Ahkam-ı Adliye Başkanı ve Meclis-i Ali-yi Tanzimat Üyesi İken Yazdığı Mazbatalar, Devlet İşlerinin Düzeltilmesi ve Bazı Islahat Hakkında Muhtelif Zamanlarda Yazdığı Lahiyalar ve Mazbatalar, Bazı Islahata Dair Ara Sıra Kaleme Aldığı Layihalar, Risale-i Ahlak, Zeyil Risale-i Ahlak.

KAYNAK: Türkiye Ansiklopedisi 3 (1974).