Necip Fazıl Kısakürek

Şair ve Yazar, Düşünür

Doğum
26 Mayıs, 1905
Ölüm
25 Mayıs, 1983
Eğitim
Bahriye Mektebi (Askeri Deniz Lisesi)
Burç
Diğer İsimler
NFK, Ne-Fe-Ka, Adıdeğmez, Nüktedan, Mürid, Ahmed Abdülhak, Neslihan Kısakürek...

Düşünür, şair ve yazar (D. 26 Mayıs 1905, İstanbul – Ö. 25 Mayıs 1983, İstanbul). Yazılarında kendi imzasının dışında Ne-Fe-Ka, Hi-Ab-Ko, Ha-A-Ka, Adıdeğmez, Nüktedan, Mürid, Ahmed Abdülhak, Bankacı, Be-De, Neslihan Kısakürek, Prof. Ş.Ü., Tanrı Kulu, Dedektif x 1, Ozan, Ozanbaşı, Hikmet Sahibi Abdi’nin Kölesi takma imzalarını da kullandı. Dulkadiroğullarına mensup Kısakürekler soyundandır.

Çocukluğu, mahkeme başkanlığından emekli büyük babasının İstanbul Çemberlitaş’taki konağında geçti. İlköğrenimine İstanbul Büyükdere’de bir mahalle mektebinde başladı. Sırasıyla Fransız Papaz Mektebi ve Kumkapı’daki Amerikan Kolejinde, Rehber-i İttihat Mektebinde, Büyük Reşit Paşa Numûne Mektebinde ve ailenin seferberlik sebebiyle gittiği Gebze’nin Aydınlı köyündeki ilkokulda okudu ve Heybeliada Numûne Mektebini (1916) bitirdi.

Edebiyat ve kültür zevkini 1920 yılında bitirdiği Bahriye Mektebinde (Askerî Deniz Lisesi) aldı. Lisedeki öğretmenleri arasında dönemin ünlülerinden Yahya Kemal (Beyatlı), Ahmet Hamdi (Akseki), İbrahim Aşkî Efendi, Hamdullah Suphi (Tanrıöver) vardı. 1921 yılında Darulfünun Edebiyat Medresesi Felsefe Şubesine (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü) girdi. Buradaki öğrenimini tamamlamadan 1924 yılında fakülteden ayrıldı.

Aynı yıl, devlet bursuyla yurtdışına gönderilen öğrenciler arasında Fransa’ya gitti. 1924-25 yıllarında Sorbonne Üniversitesi Felsefe Bölümünde okudu. Paris’te geçen bohem hayatı sebebiyle bu okulu da bitiremeden geri döndü. 1928-39 yıllarından Hollanda Bankası, Osmanlı Bankası ve İş Bankasında müfettiş ve muhasebe müdürü olarak çalıştı. 10 Ekim1938’de bankacılıktan istifa etti ve Haber gazetesinde çalışmaya başladı. Kısa bir süre sonra Son Telgraf gazetesine geçti.

Zamanın Millî Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından Ankara Devlet Konservatuarına ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesine öğretmen olarak (1939-44) tayin edildi. Daha sonra yine Hasan Ali Yücel tarafından İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisinin Yüksek Mimari Bölümüne atandı. Robert Kolejin son sınıflarında edebiyat öğretmenliği yaptı.

Sonraki yıllarında fikir ve sanat çalışmaları dışında başka bir işle meşgul olmadı. 1941 yılında evlendiği Neslihan Kısakürek’ten Mehmet (1943), Ömer (1946), Ayşe (1948), Osman (1950) ve Zeynep (1953) adlarında beş çocuğu dünyaya geldi. Erenköy’deki evinde vefat etti. Eyüp’teki mezarlıkta toprağa verildi.

Necip Fazıl, 1931-33 yıllarında askerlik görevini İstanbul’da yaptı. 1936 yılında, on yedi sayı süren haftalık edebiyat dergisi Ağaç’ı çıkardı. Ağaç, dönemin kalburüstü edebiyatçılarının toplandığı etkili bir dergiydi. İkinci Dünya Savaşı’nın koşulları gereği 1942’de kırk beş günlüğüne tekrar askere alındı ve Erzurum’a gönderildi. Askerdeyken yazdığı bir yazı sebebiyle mahkûm oldu.

Bu, Necip Fazıl’ın hayatında önemli bir yer tutan mahkeme ve hapisliklerin ilk mahkûmiyetiydi. Cezasını İstanbul Sultanahmet Cezaevinde çekti. 17 Eylül 1943’te, adı kendisiyle özdeşleşen Büyük Doğu dergisini çıkarmaya başladı.

Bu derginin otuzuncu sayısında yayımladığı “Allah’a itaat etmeyene itaat edilmez” anlamındaki bir hadis sebebiyle dergisi takibata uğradı ve Bakanlar Kurulu kararıyla Mayıs 1944’te kapatıldı. Ardından İstanbul Güzel Sanatlar Akademisindeki görevine son verildi ve ikinci askerliğini tamamlamak üzere Eğridir’e gönderildi. 2 Kasım 1945’ten 5 Haziran 1978’e kadar günlük, haftalık ve aylık olarak on altı devre çıkan Büyük Doğu’nun yayınını yaklaşık otuz altı yıl sürdürdü. 

Necip Fazıl, Büyük Doğu’yla Türk düşünce ve siyasi hayatına doğrudan etki etti. Büyük Doğu, Batılılaşma sürecini bir sömürgeleşme dönemi olarak değerlendirdi ve kurtuluşun öz değerlerimizde yattığını, İslâmiyet’in milletimizin biricik varlık sebebi olduğu düşüncesini savundu. Büyük Doğu, 13 Aralık 1946’da Sıkı Yönetimce ikinci kez kapatıldı. Kısa bir süre sonra, zaten kapatılmış olan dergide tefrika edilen Sır adlı bir tiyatro eserinden dolayı mahkemeye çıkarıldı. 2 Kasım 1945’ten itibaren siyasi suçlamalar sebebiyle mahkeme kapılarını aşındırmak hayatının rutinlerinden biri oldu.

18 Nisan 1947’de Büyük Doğu’yu üçüncü defa çıkarmaya başladı. Dergi 6 Haziran 1947’de, Rıza Tevfik’in Abdülhamit’in Ruhaniyetinden İstimdat adlı şiirinin yayımından dolayı mahkeme kararıyla tekrar kapatıldı. Necip Fazıl yargı sürecinde bir ay üç gün tutuklu kaldı ve beraat etti.

1947 yılında bunlar olurken Sabır Taşı adlı tiyatro eseriyle CHP Sanat Ödülünü kazandı. Ancak seçici kurulun verdiği ödülü parti genel idare kurulu iptal etti. Necip Fazıl, 1947 yılında Büyük Doğu’nun kapatılması üzerine üç sayı süren Borazan adlı bir mizah dergisi çıkardı. Dergisi kapanan ve işsiz kalan Necip Fazıl, 1948 yılını ev eşyalarını satarak geçirdi. 1949 yılında eşi, üç çocuğu ve kayınvalidesiyle birlikte küçük bir otel odasına taşındı.

28 Haziran 1949’da Büyük Doğu Cemiyetini kurdu. Şubat 1950’de cemiyet ilk şubesini Kayseri’de açtı. Büyük Doğu Cemiyetinin Kayseri Şubesinin açılışından İstanbul’a döner dönmez tutuklandı. 1947 yılındaki beraat kararını temyiz bozmuş ve karar işleme konmuştu. 21 Nisan 1950’de yeniden hapse girdi. Demokrat Partinin seçimleri kazanması (14 Mayıs 1950) üzerine çıkarılan af yasasıyla 15 Temmuz 1950’de hapisten çıktı. Aynı yıl Büyük Doğu Cemiyetinin Tavşanlı, Kütahya, Afyon, Soma, Malatya, Diyarbakır şubelerini açtı. Büyük Doğu’nun 54. sayısındaki bir yazısından dolayı tekrar tutuklandı. Hapishaneden çıktıktan sonra 26 Mayıs 1951’de cemiyeti kapattı.

Necip Fazıl Kısakürek, 22 Kasım 1952’de Vatan gazetesinin sahibi Ahmet Emin Yalman’a düzenlenen suikastla ilişkilendirildi. Azmettirici olarak bu davada yargılandı. 11 Aralık 1952’de, Yalman suikastı sebebiyle yayımladığı Müdafaalarım adlı eserinde 1943’ten itibaren başına gelenleri geniş bir biçimde anlattı. 12 Aralık 1952’de başlayan yargı süreci 16 Aralık 1953’te beraatle bitti. 1951, 1952 ve 1956’da Büyük Doğu’yu günlük gazete olarak çıkardı. 1957’de sekiz ay dört gün hapis yattı.

1959’da aleyhine birçok dava açıldı. Açılan davaların aleyhte sonuçlanması durumunda Necip Fazıl’ın yüz bir yıl hapishanede kalması gerekiyordu. Niğde Cezaevine gönderileceği sırada 27 Mayıs 1960 askeri darbesi oldu. Darbenin ilk radyo duyurularından birinde zaten çıkmayan Büyük Doğu’nun kapatıldığı ilân edildi. 6 Haziran 1960 gecesi evinden alınarak dört buçuk ay Balmumcu Garnizonunda tutuldu. Darbe sonrası ilân edilen genel affa rağmen, 5816 sayılı kanun sadece kendisi aleyhine istisna edildiği için, Toptaşı Cezaevine (15.10.1960) nakledildi ve bir buçuk yıl daha hapis yattı. 18 Aralık 1961’de tahliye edildi. Büyük Doğu’nun çıkmadığı sürelerde günlük fıkra ve çeşitli yazılarını Yeni İstiklâl, Son Posta, Babıalide Sabah, Bugün, Millî Gazete, Hergün ve Tercüman gazetelerin-de yayımladı.

Necip Fazıl 1963 yılında konferanslar serisine başlayarak Salihli, İzmir, Erzurum, Van, İzmit, Bursa’da verdiği konferansları 1964 yılında Konya, Adana, Kahramanmaraş ve Tarsus konferansları izledi. 1964 yılında Büyük Doğu’yu on birinci kez çıkarmaya başladı. Bu dönemin ilk sayısında Adnan Menderes için yazdığı Zeybeğin Ölümü başlıklı şiirinden dolayı takibata uğradı. 1965’te Büyük Doğu Fikir Kulübünü kurarak konferanslarına devam etti ve Adıyaman, Kahramanmaraş, Burdur, Gaziantep, Nizip, Kilis, Kayseri, Akhisar, Ankara, Kırıkkale, Eskişehir’de konferanslar verdi. Ankara’da Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde verdiği konferanstan dolayı, din esasına dayalı cemiyet kurmak suçlamasıyla yargılandı. Büyük Doğu’nun 1965 ve 1967 evrelerinde de birçok defa yargılandı. 1967’de İdeolocya Örgüsü, 1968’de de Vahdettin adlı eserlerinden dolayı yargılandı. Bilirkişi raporu doğrultusunda beraat etmesine rağmen, karar temyizde bozuldu. Teknik olarak bu davadan alacağı ceza 1974 affına uğraması gerekirken, eserin 1976’daki üçüncü baskısından dolayı tekrar takibata uğradı ve bir buçuk yıl hapse mahkûm edildi. 25 Mayıs 1983’te vefat ettiğinde üzerinde çekilmemiş bir buçuk yıllık hapis cezası bulunuyordu. 

Edebiyat Çalışmaları

 

Necip Fazıl, şiir yazmaya on yedi yaşında iken, annesinin arzusuyla başladı ve ilk şiirleri Yeni Mecmua’da yayımlandı (1922). Millî Mecmua ve Yeni Hayat dergilerinde çıkan şiirleriyle kendinden söz ettirdikten sonra, Paris dönüşü yayımladığı Örümcek Ağı (1925) ve Kaldırımlar (1928) adlı şiir kitapları onu çok genç yaşta çağdaşı şairlerin en önüne çıkararak edebiyat çevrelerinde büyük bir hayranlık ve heyecan uyandırdı.

Henüz otuz yaşına basmadan çıkardığı yeni şiir kitabı Ben ve Ötesi (1932) ile en az öncekiler kadar takdir toplamayı sürdürdü. Bu kitapla ilgili olarak Ziya Osman Saba, “Necip Fazıl, belki en büyük Türk şairi değildir fakat, Türk Edebiyatının en kuvvetli şiir kitabı herhalde Ben ve Ötesi’dir.” değerlendirmesini yaptı.

Çok yönlü bir sanatçı olan Necip Fazıl, başta şiir olmak üzere Türk düşünce hayatının birçok alanında eser verdi. Bir entelektüel olduğu kadar bir ideolog, bir aksiyonerdir. Yazdığı şiir kadar, çıkardığı dergi ve gazetelerle, kurduğu cemiyet ve kulüplerle, verdiği siyasi mücadeleyle Türk şiiri ve düşünce hayatının önde gelenlerinden biri oldu. 1925-32 yılları arasında yazdığı şiirlerle şiirimizde bir “Necip Fazıl havzası” oluşturdu. 

Necip Fazıl, hece şiiri bağlamında kendinden öncesini içermekle birlikte, bu şiire yepyeni bir aşama kazandırdı. Şiirimize kazandırdığı aşama, “Han Duvarları”ndan “Otel Odaları”na, “Çoban Çeşmesi”nden “Kaldırımlar”a, şeklinde formüle edilebilir.

Bu formül hem hece şiirine kazandırdığı ivmeyi hem de şiirimize getirdiği modern durumu gösterir. Şiirleri, özellikle yayın sırasına göre okunduğunda ve kendisinden önceki hece şiiriyle karşılaştırıldığında, tespit edilmesi gereken ilk husus, modern unsurun şiirimize Necip Fazıl’la geldiğidir. İkinci olarak, şiirde konuşan öznenin varlık sancısını dindirebileceği hakikat aranışıdır.

Bu olguyu, tutunacak bir daldan yoksun, hayatta yapayalnız kalmış modern insanın bu acıdan çıkış için çırpınışı olarak tanımlamak da mümkündür. Onun şiirine biçimsel açıdan baktığımızda ise, özellikle “Çile” şiirine kadar, Necip Fazıl’ın şiirinde bağıran, katı bir kafiye anlayışı göremeyiz. Bu yönüyle de doğrudan vezne (biçime) bir katkı sağlamıştır. Kafiye daha çok son dönem şiirlerinde baskın olarak kendini gösterir. Böylece biçim ve öz açılarından şiirimize katkısı ortaya çıkar.

Tarihsel süreç göz önüne alınarak Necip Fazıl şiiri bir bütün olarak değerlendirildiğinde bu şiirin temel unsurunun bir hakikat arayışı olduğu görülmektedir. Bu arayış bir maneviyat arayışı niteliğindedir. Necip Fazıl’ın şiiri bu temel unsur sebebiyle, şehir insanı ve şehir hayatıyla zamanına göre ileri derecede bir bağ kurdu. Bu duygudan çıkış için öne atılan özne, ölüm meselesi üzerinden maneviyat arayışı dediğimiz hususu gerçekleştirdi. İlk şiirlerinden “Çile”ye kadar getirebileceğimiz bu arayışın en önemli özelliği; arayışın verili bilgilerle, önceden kabul edilmiş doğrularla ilerletilmesi yerine; sezgilerle, öznenin kendi insanî deneyimleriyle ilerletilmesidir.

Necip Fazıl, anonim (klişe) olanın yerine bireysel (özel dünya) olanı koydu. Bu durum hem şiirde üslûp meselesinden, hem de bir şairin şiirinde en çok bahsettiği bir konunun onun kişiliği dolayımında bir özelliği olmasından farklı bir sorundur. Kişilik dediğimiz husus, konuşan öznenin bir insan teki olarak onu diğer insanlardan ayırt etmemizi sağlayan kişisel özelliklerinin somut olarak belirginleşmesidir. 

Necip Fazıl’ın şiirinde dönüm noktası kabul edilebilecek iki büyük atılım vardır. Bunlardan ilki, 1927’de yayımlanan “Kaldırımlar”, “Otel Odaları” ve “Sayıklama”dır. Bu şiirler getirdikleri üç sonuç itibariyle ayrı bir önem arz eder. Birincisi, bu şiirlerle birlikte, onun şiirindeki modern unsur, bütüne karakterini veren asıl unsur oldu. İkincisi, Necip Fazıl anonimden, klişeden ayrışmasını tamamladı, kendi özel dünyasını kurdu. Üçüncüsü, kendi şiiri içinde bir süreç tamamlandı, buna koşut olarak ortaya çıkan bütünlüklü yapısıyla dönemin şiirinden de bütünüyle ayrıştı. Necip Fazıl şiirinde modern yaşantı çeşitli unsurlarıyla parça parça şiire girmek yerine, şiirde işleyen zihnin doğal sonucu, tezahürü olarak vardır. Fakat bu üç şiirden itibaren modern zihin (çağdaş gerçeklik) şiirin asıl unsuru oldu. Dördüncüsü, Türk şiiri, gerçek anlamda ilk defa modernizme adım atmış oldu. İkinci büyük atılım “Çile” şiiridir. “Çile”, onun bu şiire kadar oluşmuş poetikasının özellikleriyle, “Çile”den sonra yazdığı şiirlerin özelliklerini kendinde toplayan bir şiirdir. Bu itibarla bu şiir onun şiirinde merkezî bir öneme sahiptir. 

Şiirleri Büyük Doğu dışında; Yeni Mecmua (1923), Millî Mecmua (1924), Anadolu Mecmuası (1924-25), Hayat Mecmuası (1928-29), Yeni Hayat, Varlık (1933), Ağaç (1936), Borazan (1947), Akbaba (1928), Türk Tiyatro (1935), Gündüz (1937), Türk Edebiyatı (1982); Cumhuriyet (1928), Hakimiyet-i Milliye (1932), Haber (1939), Son Telgraf (1939-43), Türk Sesi (1954), Son Posta (1962), Yeni İstiklâl (1963), Babıalide Sabah (1966-67), Bugün (1966-69), Ufuk (1970), Dünyada ve Türkiye’de Sabah (1972-73), (1976-77), (1979-80-81), Yeni İstanbul (1975-80), Millî Gazete (1974-76), Her Gün (1977), Tercüman (1975-76-78-82), Ortadoğu (1979) dergi ve gazetelerinde yayımlandı. 

Necip Fazıl’ın bir diğer önemli yönü de oyun yazarlığıdır. Hemen tümünde üstün bir ahlak felsefesinin savunulduğu tiyatro eserlerini birbiri ardına edebiyatımıza kazandırması, şöhretinin zirvesinde olduğu 1930’ların ilk yarısına rastlar.

Tohum, Para, Bir Adam Yaratmak gibi piyesleri İstanbul Şehir Tiyatrolarında haftalarca kapalı gişe oynar, büyük bir ilgi görür. Bu eserlerden Bir Adam Yaratmak, Türk tiyatrosunun en güçlü oyunlarındandır.

Necip Fazıl’ın şairliği ve oyun yazarlığı kadar önemli bir yönü de, çıkardığı dergilerle düşünce hayatımıza kattığı zenginlik ve bu dergilerde çıkan yazılarla sürdürdüğü mücadeledir.

1975 yılında MTTB’de düzenlenen törenle 40. Sanat Yılı kutlanan Necip Fazıl, 1980’de Kültür Bakanlığı Büyük Ödülünü, İman ve İslâm Atlası adlı eseriyle fikir dalında Millî Kültür Vakfı Armağanını (1981), Türkiye Yazarlar Birliği Üstün Hizmet Ödülünü (1982) aldı. Türk Edebiyatı Vakfınca 1980’de verilen beratla Sultanü’ş-Şuârâ (Şairlerin Sultanı) unvanını kazandı. Doğumunun yüzüncü yılı olan 2005 yılı, Kültür Bakanlığı tarafından Necip Fazıl Yılı olarak ilân edildilerek adına birçok etkinlik düzenlendi.

 

Necip Fazıl İçin Ne Dediler?

 

Şiirimize yeni bir ürperme getirmiştir. Gelecek nesiller bu ürpermenin kudretini duyacak ve Kaldırımlar şairine tapınacaklardır. Tıpkı Baudelaire gibi Necip Fazıl’ın da tesiri günden güne artacak ve isminin etrafında kopan velvele gittikçe çoğalacaktır.” (Cahit Sıtkı Tarancı)

 

***

 

Necip Fazıl belki en büyük Türk şairi değildir; fakat Türk edebiyatının en kuvvetli şiir kitabı herhâlde Ben ve Ötesi’dir. Ayak Sesleri’ni, Kaldırımlar’ı, Otel Odaları’nı, Tabut’u, Noktürnler’i ihtiva eden bu kitap insanı âdeta sarsıyor. (…) En büyük Garp şairlerinin kitaplarını açınız, orada (…) mısraları kadar derin mısralara, pek ender, belki de hiç tesadüf edemeyeceksiniz.” (Ziya Osman Saba)

 

***

 

Her şiiri hayatından bir parçadır. Bunun için şiirleri masa başında değil, yaşarken, kaldırımlarda, otel odalarında, kâğıtsız ve kalemsiz; çünkü evvelâ beyninin siyah tahtasına yazılmış, sonra kâğıda geçirilmiştir. Her bir mısrası bir şiir mecmuasıdır.” (Peyami Safa)

Ben, kendi hesabıma aşağıdaki altı mısraı, Türkçede ritmin zaferlerinden biri tanır ve severim: Kim bilir neredesiniz? / Geçen dakikalarım, / Kim bilir neredesiniz? / Yıldızların, korkarım, / Düştüğü yerdesiniz, / Geçen dakikalarım.” (Ahmet Hamdi Tanpınar)

 

***

 

Necip Fazıl Kısakürek, ilk Cumhuriyet nesli şairleri arasında en trajik veya daha uygun bir deyimle, en patetik olanıdır. Bu bakımdan o, şiirlerinde bunalımlarını anlatan son kuşak şairlerine yaklaşır. (…) Kaldırımlar’da gayri muayyen bir büyük şehirde tek başına kendi trajedisini yaşayan bir insanın ruh hâli bahis konusudur. Türk edebiyatında ilk defa Necip Fazıl bu duyguyu dile getirmiştir.” (Mehmet Kaplan)

 

***

 

Cumhuriyetten sonra da, şiirimize, Necip Fazıl’la, şehir insanı, aydın insan, eşyanın ötesini kurcalayan, gerçeğin peşindeki insan, insan mistisizmi girer. Han otelle, bahçe odayla yer değiştirmiş, ‘atılmış elbiseler boğazlanmış bir adamşiirine geçilmiştir.” (Sezai Karakoç)

 

 

ESERLERİ:

 

Şiir:

 

Örümcek Ağı (1925), Kaldırımlar (1928), Ben ve Ötesi (1932), 101 Hadis (1951), Sonsuzluk Kervanı (1955), Çile (1962), Şiirlerim (1969), Esselâm (1973).

 

Oyun:

 

Tohum (1935), Bir Adam Yaratmak (oyn. İstanbul Şehir Tiyatroları, 1937, bas. 1938, Yücel Çakmaklı tarafında TV filmi olarak çekildi, gösterildi, 1978), Künye (1940), Sabırtaşı (1940), Para (1942), Nâm-ı Diğer Parmaksız Salih (1949, sinemaya uyarlandı, 1950), Reis Bey (1964, Mesut Uçakan tarafından sinemaya uyarlandı, İstanbul Sinema Şenliğinde gösterildi, 1989), Ahşap Konak (1964), Siyah Pelerinli Adam (1964), Ulu Hakan Abdulhamid Han (1965), Yunus Emre (1969), Kanlı Sarık (1970), Mukaddes Emanet (1971), İbrahim Edhem (1978), Bütün Eserleri (3 cilt, İbrahim Edhem dışında tüm oyunları, Kültür Bakanlığı Yay., 1976).

Kumandan ve Sır adlı oyunları Büyük Doğu’da tefrika edildi, tamamlanmadı.

 

Hikâye:

 

Bir Kaç Hikâye Bir Kaç Tahlil (1933), Ruh Burkuntularından Hikâyeler (1965), Hikâyelerim (1973).

 

Roman:

 

Aynadaki Yalan (1970), Kafa Kağıdı (1983).

 

Senaryo:

 

Vatan Şairi Namık Kemal (1944), Senaryo Romanları (altı senaryo, 1972, bazıları değişik adlarla sinemaya uyarlandı), Battal Gazi (Büyük Doğu’da tefrika edildi), Yangın Var (filmi çekildi, senaryosu yayımlandı).

 

Monografi:

 

Eseri ve Tesiriyle Namık Kemal (1940), Ulu Hakan Abdulhamid Han (1965), Vatan Haini Değil Büyük Vatan Dostu Vahidüddin (1968), Benim Gözümde Menderes (1970).

 

Düşünce-İnceleme:

 

Çerçeve (1940), Maskenizi Yırtıyorum (1953), At’a Senfoni (1958), İdeolocya Örgüsü (1959), Büyük Doğu’ya Doğru (1959), Tarih Boyunca Büyük Mazlumlar (1966), Türkiye’nin Manzarası (1968), Binbir Çerçeve I-V (101 çerçeve başlıklı beş kitap, 1968-69), Çepeçevre Anadolu ve Gençlik (1969), Çepeçevre Sosyalizm, Komünizm ve İnsanlık (1969), Son Devrin Din Mazlumları (1969), Yeniçeri (1970), Tarihimizde Moskof (1973), Cumhuriyetin 50. Yılında Türkiye’nin Manzarası (1973), İhtilal (1976), Rapor 1-13 (1976-80).

 

Din-Tasavvuf:

 

Halkadan Pırıltılar (1948), Çöle İnen Nur (1950), Altın Zincir (1959), Altun Halka (1960), O ki O Yüzden Varız (1961), İlim Beldesinin Kapısı Hz. Ali (1964), Hulefâ-i Râşidîn Menkıbelerine Ait Bir Pırıltı Binbir Işık (1965), Peygamber Halkası (1968), Tanrı Kulundan Dinlediklerim (1968), Nur Harmanı (1970), Başbuğ Velilerden 33 (1974), Veliler Ordusunda 333 (1976), Doğru Yolun Sapık Kolları (1978), İman ve İslâm Atlası (1981), Batı Tefekkürü ve İslâm Tasavvufu (1982).

 

Hitabe-Konferans:

 

Abdülhak Hamid ve Dolayısıyla (1937), Müdafaa (1946), Her Cephesiyle Komünizma (1961), Türkiye’de Komünizma ve Köy Entitüleri (1962), İman ve Aksiyon (1964), İki Hitabe (Ayasofya-Mehmetçik, 1966), Müdafaalarım (1969), Hitabe (26 hitabe, 1975), Sahte Kahramanlar (3 konferans, 1976), Yolumuz, Halimiz, Çaremiz (1977).

 

Anı: Cinnet Mustatili (hapishane anıları, 1955, Yılanlı Kuyudan adıyla, 1970), Büyük Kapı (1965, O ve Ben adıyla, 1974), Hac (1973), Babıali (1975).

 

Deneme: İstanbul’a Hasret (der. Mehmet Kısakürek, 2005).

 

Çeviri-Sadeleştirme: Mektubat (İmam-ı Rabbâni’den), El-Mevahibü’l-Ledünniye (İmam-ı Kastalani’den, 1967), Reşahat ayn el-Hayat (Safi Mevlâna Ali Bin Hüseyn’den, 1971), Rabıta-i Şerife (Esseyyid Abdülhakim Arvasi’den, 1974), Tasavvuf Bahçeleri (Abdülhakim Arvasi’den, 1983).

Eserlerinin yeni basımları, vefatından sonra Büyük Doğu Yayınevince yapıldı.

 

KAYNAKÇA: Cahit Sıtkı Tarancı / Şiirimizin Bir Zirvesi: Necip Fazıl (Akademi, 15.4.1931), Hüseyin Cahit Yalçın / Matbuat Hayatı-Necip Fazıl Bey (Fikir Hareketleri c.1 sayı: 14, 1934), Sezai Karakoç / Sonsuzluk Kervanı (Şiir Sanatı, Şubat 1955) - Sütun (1975), Cemil Meriç / Kırkambar (1980) - Kültürden İrfana (1986), Mehmet Kaplan / Şiir Tahlilleri II (8. baskı 1999), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) - Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Muzaffer Uyguner / Necip Fazıl Kısakürek (1994), Oktay Akbal / Şairlere Ölüm Yok (1994), Ahmet Kabaklı / Sultan-üş Şuara Necip Fazıl (1995), Hece Dergisi Necip Fazıl Özel Sayısı (Ocak 2005), Ali Haydar Haksal / Necip Fazıl Kısakürek: Büyük Doğu Irmağı (2007).

BİR ADAM YARATMAK’tan

Dokuzuncu Sahne

 

HUSREV — Mansur!

MANSUR —  Efendim!

HUSREV — Sen benim eserimi oynadın değil mi? Ölüm korkusu piyesini!

MANSUR —  Evet Husrev.

HUSREV — Onu oynarken yaşadın mı?

MANSUR — Öyle yaşadım ki sahnede olduğumu unutuyordum.

HUSREV — Halbuki piyesimdeki adam kendisini asar. Babasının asıldığı ağaca asar. Madem ki yaşadın, ne arıyorsun karşımda?

(Mansur birden parmaklarını ağzına götürüp ısırır. Sonra başını eğer. Cevap vermez.)

HUSREV —  Mansur! Ben de biliyorum. Deliyim. Al­dırma lâflarıma!

MANSUR —  (Hemen başını kaldırarak) Husrev! Sen hiçbir an deli olmadın. Olmayacaksın.

HUSREV — Deli olmasam hiç başıma gelenler için kabahati annemde bulur muydum? Kabahat bende.

MANSUR — Niçin sende olsun Husrev?

HUSREV —  A! Bilmiyor musun?

MANSUR — Bilmiyorum.

HUSREV — (Tavırları tamamiyle delice. Kendisine mahsus işaretlerle.) Çünkü bir adam yaratmağa kalkıştım. Bir adam yaratmak. (Müzik cümleleri noktalıyor. Husrev çıldırıyor.) Bir adam yaratmak... Ona bir kafa, bir çift göz, bir burun, bir ağız uydurmak. Ona göre bir beyin yapmak ve göğsünün içine bir kalb takmak. Saat gibi işlesin, kanı­nı vücudunda döndüren bir kalb. Bir kalb, anlıyor mu­sun? Güya duyan, acılarına, sevinçlerine yataklık eden yer de orası. Bir kalb. Bitti mi? Biter mi? Bu adama bir de kader çizmek lâzım. Bu adam yaşıyacak, gezecek, to­zacak, başından bir şeyler geçecek. Bu adamın meselâ bîr babası olacak. O baba bir incir dalına asılmış buluna­cak. Sonra o da. Eeee? (Haykırır) Ben Allah mıyım?

MANSUR —  (Sağ eli koltukta. Sol elini Husreve uza­tarak.) Husrev, bırak!

HUSREV —  Bırakmam Mansur! Ötesi var. Biz bu dünyada her şey, en sefil nebattan tut, en uzak yıldızdan tut, en kudretli insana kadar bütün mevcutlar, bilerek bilmiyerek Allahtan gelen cazibenin kasırgası içindeyiz. Sonbaharda yapraklar nasıl boranın çektiği istikamete çullanırsa, hepimiz, her şey, Allaha doğru gidiyoruz.

MANSUR. —  (İki eliyle koltuğunun arkalıklarına dayanarak) Husrev!

HUSREV — Deliyim dedim ya, bırak beni halime!

MANSUR — (Müthiş bir hayretle elini çenesine götürür. Koltuğa düşer) Bıraktım.

HUSREV —  (Mansura adım adım yaklaşır. Tavırları büsbütün deli.) Biz bu dünyada her şey, Allahın birer meczubuyuz. O, Allah, kemallerin kemali. O noktaya tutkun, bilerek bilmiyerek ondan onu istiyoruz. Bu yolu açan, bu ateşi bizde yakan da o, biz değiliz. Biz Allahın muradı nisbetinde kemaline bürünebiliriz. Fakat o, olabilir miyiz?

(Mansur, sür'at ve hayretle ellerini yüzüne götürür. Yüzünü kapar.)

 

HUSREV — Allah gayedir. Her varılan şey gaye ola­bilir mi? Yollar uzun, yollar sonsuz, yollar açık... Bilerek bilmiyerek Allaha doğru yol almak vardır, varmak yoktur. Varabildiğimiz hiçbir şey, hiçbir ufuk Allah değildir. Al­lah sonsuzluktur. Hiç sonsuzlukla boy ölçüşmek olur mu? Hiç adetler, milyonlar ve milyarlar sonsuzlukla ya­rışabilir mi?

MANSUR  (Yerinden fırlar) Dikkat Husrev!

HUSREV  Ben değil, sen dikkat et!

MANSUR — Fenalaşmandan korkuyorum.

HUSREV — Artık hiçbir şeyden korkma! Az kaldı, rahata çıkıyorum.

(Mansur cevap vermez. Ezilir. Yine koltuğa oturur. Husrevi bekler.)

HUSREV — Bir adam yaratmağa kalkıştım. Ona bir surat ve kader bulmak... Nerede bulayım? Kendimi bul­dum. Suratsız ve kadersiz adam şahlandı. Zincirini kırdı. Elimden kaçtı. Ben insanım. Beni arkamdan vurdu. Su­ratsız ve kadersiz adam benim suratımı takındı. Kalıbımı giyindi. Kaderimin içine yattı. (Bir an sükût) Benim de kaderim buymuş.

(Mansur oturduğu yerde, çılgınlık geçiriyormuş gibi saçlarına yapışır. Öylece ayağa kalkar.)

HUSREV — Ben tırmanmak istediğim kayadan düştüm. Meğer çok ileriye gitmişim. Yasak ülkelere gir­mişim. Gözü kör, yürürken, bir çıyan yuvasına basar gibi bazı sırların üstüne bastım. Onlar gaipler âleminin bekçi­leriydi. Ürktüler ve beni çarptılar. (Taşar) Yaratıcı ney­miş, yaratmağa kalkışarak tanıdım. Yalancı ilâh, doğrusunu tanıdı. Gölge artist öz sanatkârı tanıdı. Ben şimdi, şu anda tanıyorum Allahı. İlminin, sanatının karşısında aklımı veriyorum. Aklım bir cephane deposu gibi patlıyor, kül oluyor. Bekle, az kaldı.

MANSUR — Husrev sus! Çıldırmak üzereyim.

HUSREV — (Mansurun üzerine yürüyecekmiş gibi hareketle) Dur. Sana ikimizin de eserini göstereceğim! (Şimşek gibi döner. Masanın çekmecesini açar. Kalın ciltli bir kitap çıkarır. Mansura uzatır.) Bak, bu benim eserim! Ölüm korkusu. Nedir bu? Bir takım kelimeler, vücutsuz hayaller, asılsız rivayetler... (Orta yerde ve dimdik durur. Kitap elinde.) İyi bak! Bu da onun eseri. Ben! Elimdeki kitapla, bir yangına benziyen manzaramla, bu çırçıplak hakikatimle ben!

MANSUR - (Kendinden geçmiş, haykırır.) Husrev, kes sesini!

HUSREV - Al sana yaratmak!...

(Husrev son kelimesinde sağ eliyle kitabı havaya kal­dırır. Ağır bir taş atar gibi geriler. Var kuvvetiyle orta­daki pencereye fırlatır. Pencere şangır şangır kırılır. Âni bir rüzgâr çığlığı. Perdeler uçuşuyor. Mansur elleriyle başını kavramış. Husrevin karşısında iki büklüm. Hüsrev şangırtıdan sonra Mansura döner. Avazı çıktığı ka­dar haykırır.)

HUSREV — Ölüm korkusu piyesinin baş aktörü! Piyesimi sen oynamadın. Oynayamadın. Ben oynuyorum. Nasıl iyi mi oynuyorum?

 (Bir Adam Yaratmak, 1989, s. 126-130)

ÇİLE

Gaiblerden bir ses geldi: Bu adam,

Gezdirsin boşluğu ense kökünde!

Ve uçtu tepemden birdenbire dam;

Gök devrildi, künde üstüne künde...

 

Pencereye koştum: Kızıl kıyamet!

Dediklerin çıktı, ihtiyar bacı!

Sonsuzluk, elinde bir mavi tülbent,

Ok çekti yukardan, üstüme avcı.

 

Ateşten zehrini tattım bu okun.

Bir anda kül etti can elmasımı.

Sanki burnum, değdi burnuna (yok)un,

Kustum, öz ağzımdan kafatasımı.

 

Bir bardak su gibi çalkandı dünya;

Söndü istikamet, yıkıldı boşluk.

Al sana hakikat, al sana rüya!

İşte akıllılık, işte sarhoşluk!

 

Ensemin örsünde bir demir balyoz,

Kapandım yatağa son çare diye.

Bir kanlı şafakta, bana çil horoz,

Yepyeni bir dünya etti hediye.

 

Bu nasıl bir dünya hikâyesi zor;

Mekânı bir satıh, zamanı vehim.

Bütün bir kâinat muşamba dekor,

Bütün bir insanlık yalana teslim.

 

Nesin sen, hakikat olsan da çekil!

Yetiş körlük, yetiş, takma gözde cam!

Otursun yerine bende her şekil;

Vatanım, sevgilim, dostum ve hocam!

 

Aylarca gezindim, yıkık ve şaşkın,

Benliğim bir kazan ve aklım kepçe.

Deliler köyünden bir menzil aşkın,

Her fikir içimde bir çift kelepçe.

 

Niçin küçülüyor eşya uzakta?

Gözsüz görüyorum rüyada, nasıl?

Zamanın raksı ne, bir yuvarlakta?

Sonum varmış, onu öğrensem asıl?

 

Bir fikir ki, sıcak yarada kezzap,

Bir fikir ki, beyin zarında sülük.

Selâm, selâm sana haşmetli azap;

Yandıkça gelişen tılsımlı kütük.

 

Yalvardım: Gösterin bilmeceme yol!

Ey yedinci kat gök, esrarını aç!

Annemin duası, düş de perde ol!

Bir asâ kes bana, ihtiyar ağaç!

 

Uyku, kaatillerin bile çeşmesi;

Yorgan, Allahsıza kadar sığınak.

Teselli pınarı, sabır memesi;

Size şerbet, bana kum dolu çanak.

 

Bu mu, rüyalarda içtiğim cinnet,

Sırrını ararken patlayan gülle?

Yeşil asmalarda depreniş, şehvet;

Karınca sarayı, kupkuru kelle...

 

Akrep, nokta nokta ruhumu sokmuş,

Mevsimden mevsime girdim böylece.

Gördüm ki, ateşte, cımbızda yokmuş,

Fikir çilesinden büyük işkence.

 

Evet, her şey bende bir gizli düğüm;

Ne ölüm terleri döktüm, nelerden!

Dibi yok göklerden yeter ürktüğüm,

Yetişir çektiğim mesafelerden!

 

Ufuk bir tilkidir, kaçak ve kurnaz;

Yollar bir yumaktır, uzun, dolaşık. 

Her gece rüyamı yazan sihirbaz,

Tutuyor önümde bir mavi ışık.

 

Büyücü, büyücü ne bana hıncın?

Bu kükürtlü duman, nedir inimde?

Camdan keskin, kıldan ince kılıcın,

Bir zehirli kıymık gibi, beynimde.

 

Lûgat, bir isim ver bana hâlimden;

Herkesin bildiği dilden bir isim!

Eski esvaplarım, tutun elimden;

Aynalar, söyleyin bana, ben kimim?

 

Söyleyin, söyleyin, ben miyim yoksa,

Arzı boynuzunda taşıyan öküz?

Belâ mimarının seçtiği arsa;

Hayattan muhacir, eşyadan öksüz?

 

Ben ki, toz kanatlı bir kelebeğim,

Minicik gövdeme yüklü Kafdağı,

Bir zerreciğim ki, Arş'a gebeyim,

Dev sancılarımın budur kaynağı!

 

Ne yalanlarda var, ne hakikatta,

Gözümü yumdukça gördüğüm nakış.

Boşuna gezmişim, yok tabiatta,

İçimdeki kadar iniş ve çıkış.

 

Gece bir hendeğe düşercesine,

Birden kucağına düştüm gerçeğin.

Sanki erdim çetin bilmecesine,

Hem geçmiş zamanın, hem geleceğin.

 

Açıl susam açıl! Açıldı kapı;

Atlas sedirinde mâverâ dede.

Yandı sırça saray, ilâhî yapı,

Binbir âvizeyle uçsuz maddede.

 

Atomlarda cümbüş, donanma, şenlik;

Ve çevre çevre nur, çevre çevre nur.

İçice mimarî, içice benlik;

Bildim seni ey Rab, bilinmez meşhur!

 

Nizam köpürüyor, med vakti deniz;

Nizam köpürüyor, ta çenemde su.

Suda bir gizli yol, pırıltılı iz;

Suda ezel fikri, ebed duygusu.

 

Kaçır beni ahenk, al beni birlik;

Artık barınamam gölge varlıkta.

Ver cüceye, onun olsun şairlik,

Şimdi gözüm, büyük sanatkârlıkta.

 

Öteler öteler, gayemin malı;

Mesafe ekinim, zaman madenim.

Gökte saman yolu benim olmalı;

Dipsizlik gölünde, inciler benim.

 

Diz çök ey zorlu nefs, önümde diz çök!

Heybem hayat dolu, deste ve yumak.

Sen, bütün dalların birleştiği kök;

Biricik meselem, Sonsuza varmak...

KALDIRIMLAR

I.

 

Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında;

Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.

Yolumun karanlığa saplanan noktasında,

Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum.

 

Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık;

Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar.

İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık;

Biri benim, biri de serseri kaldırımlar.

 

İçimde damla damla bir korku birikiyor;

Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler...

Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor;

Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.

 

Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;

Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.

Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;

Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.

 

Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta;

Ben bu kaldırımların emzirdiği çocuğum!

Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta;

Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum!

 

Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim, yol gitsin;

İki yanımdan aksın, bir sel gibi fenerler.

Tak, tak, ayak sesimi aç köpekler işitsin;

Yolumun zafer tâkı, gölgeden taş kemerler.

 

Ne sabahı göreyim, ne sabah görüneyim;

Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları!

Islak bir yorgan gibi, sımsıkı bürüneyim;

Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları.

 

Uzanıverse gövdem, taşlara boydan boya;

Alsa buz gibi taşlar alnımdan bu ateşi.

Dalıp, sokaklar kadar esrarlı bir uykuya,

Ölse, kaldırımların kara sevdalı eşi..

 

II.

 

Başını bir gayeye satmış kahraman gibi,

Etinle, kemiğinle, sokakların malısın!

Kurulup şiltesine bir tahtaravan gibi,

Sonsuz mesafelerin üstünden aşmalısın!

 

Fahişe yataklardan kaçtığın günden beri,

Erimiş ruhlarınız bir derdin potasında.

Senin gölgeni içmiş, onun gözbebekleri;

Onun taşı erimiş, senin kafatasında.

 

İkinizin de ne eş, ne arkadaşınız var;

Sükût gibi münzevî, çığlık gibi hürsünüz.

Dünyada taşınacak bir kuru başınız var;

Onu da, hangi diyar olsa götürürsünüz.

 

Yağız atlı süvari, koştur, atını, koştur!

Sonunda kabre çıkar bu yolun kıvrımları.

Ne kaldırımlar kadar seni anlayan olur,

Ne senin anladığın kadar, kaldırımları...

 

III.

 

Bir esmer kadındır ki, kaldırımlarda gece,

Vecd içinde başı dik, hayalini sürükler.

Simsiyah gözlerine, bir ân, gözüm değince,

Yolumu bekleyen genç, haydi düş peşime der.

 

Ondan bir temas gibi rüzgâr beni bürür de,

Tutmak, tutmak.isterim, onu göğsüme alıp.

Bir türlü yetişemem, fecre kadar yürür de,

Heyhat, o bir ince ruh, bense etten bir kalıp.

 

Arkamdan bir kahkaha duysam yaralanırım;

Onu bir başkasına râm oluyor sanırım,

Görsem pencerelerde soyunan bir karaltı.

 

Varsın, bugün bir acı duymasın gözyaşımdan;

Bana rahat bir döşek serince yerin altı,

Bilirim, kalkmayacak, bir yâr gibi başımdan...

OTEL ODALARI

Bir merhamettir yanan, daracık odaların,

İsli lâmbalarında, isli lâmbalarında.

 

Gelip geçen her yüzden gizli bir akis kalmış,

Küflü aynalarında, küflü aynalarında.

 

Atılan elbiseler, boğazlanmış bir adam,

Kırık masalarında, kırık masalarında.

 

Bir sırrı sürüklüyor, terlikler tıpır tıpır,

İzbe sofalarında, izbe sofalarında.

 

Atıyor sızıların, çıplak duvarda nabzı,

Çivi yaralarında, çivi yaralarında.

 

Kulak verin ki, zaman, tahtayı kemiriyor,

Tavan aralarında, tavan aralarında.

 

Ağlayın, âşinasız, sessiz, can verenlere,

Otel odalarında, otel odalarında!....

 

POETİKA’dan

Arı bal yapar; fakat balı izah edemez.

Ağaçtan düşen elma da arz cazibesi kanunundan habersizdir.

Şairi, cemat, nebat ve hayvandaki vasıflar gibi, kendi ilim ve iradesi dışındaki içgüdülerle dış tesirlerin şuursuz aleti farz etmek büyük hata. (…)

Şiir nedir suali çok eski ve pek çetin… Bu sual, insanoğluna (Aristo)dan bugüne kadar duman kıvrımlarındaki muadelenin tespiti kadar zor göründü. (…) İlk poetika fikircisi (Aristo)ya göre şiir, eşya ve hâdiseleri taklitten ibarettir. Sonunculara göre ise (Valeri vs.) kaba bir his aleti olmak yerine, girift bir idrak cihazı… Baştakilere göre şiir, en basit ve umumi temayül içinde zapt edilmek istenirken, sonunculara göre, hususi kalıplar içinde fikrin tahassüs edasına bürünmesi şeklinde tarif edilmek isteniyor. (…) Bizce şiir, mutlak hakikati arama işidir. Eşya ve hâdiselerin, bütün mantık yasaklarına rağmen en mahrem, en mahcup, en nazik ve en hassas nahiyesini tutarak ve nispetlerini bularak mutlak hakikati arama işi. (…)

Şiir, beş hassemizi kaynaştırıcı idrak mihrakında maddi ve manevi bütün eşya ve hâdiselerin maverasına sıçramak isteyen, küstah ve başıboş kıvılcımlar mahrekidir. O, bir noktaya varmanın değil, en varılmaz noktayı sonsuz ve hudutsuz aramanın davasıdır. Maddi ve manevi, eşya ve hâdiselerin maverasında karargâh olan mutlak hakikat kapısı önünde ebedi bir fener alayı… Şiir budur.

Mutlak hakikat, Allah’tır. Ve şiirin, ister ona inanan ve ister inanmayan elinde, ister bilerek ve ister bilmeyerek, onu aramaktan başka vazifesi yoktur. Şiir, Allah’ı sır ve güzellik yolundan arama işidir. (…)

İlimde tecrit, teşhis için; şiirde teşhis, tecrit içindir. Bu yüzdendir ki tecritte kalan ilimlere, sanat (felsefe) ismi verilirken, teşhiste kalan şiire de davulculuk zanaatı gözüyle bakılır. Bütün kaba meddahlar, (didaktik) ve (politik) şairler bu soydandır. (…)

Hiçbir şiir yoktur ki vezin ve kafiye gibi, şiiri adi lâf tertiplerinden ayıran birtakım dış ve kolay nispetlere bürünebilmek ustalığı yüzü suyu hürmetine, yalancı iklimini gerçekleştirebilsin ve balmumundan yemişlerini sahici diye sürebilsin. (…)

Şiirde, esas bakımından bir iç protoplazma vardır ki bütün kalıp ve vasıtalardan mücerrettir. Bu da şiirin en belirli ve en soydaş ikinci gayesi olarak onun remzî ve sırri bünyesidir.

O kelam tarzı ki kasaların şifreleri gibi, bir şey bildirmekten ziyade, bir şeyi saklamaya memurdur. Ne söyledi yerine, nasıl söyledi kaygısından başka gaye tanımaz. İşte bu kelam tarzının ismi şiirdir.

Hiçbir şiirde ne söyledi yok, nasıl söyledi vardır. Şiirdeki bu, nasıl söyledi seciyesi, onun, ne söyledi cephesini peçeleyen ve mânâsının dış yekûnunu iç delalete tâbi kılan bir remzdir. (…)

Şiirde başlıca iki büyük unsur vardır: His ve fikir…

Şiir, düşüncenin duygulaşması, duygunun da düşünceleşmesi şeklinde, bu iki unsurdan her birinin öbürünü kendi nefsine irca etme isteyişindeki mesut med ve cezirden doğar. (…)

Şiir, tek kelimeyle, üstün idraktir ve idrak yolunda basit ve kuru fikrin koltuk değneklerini elinden alıp onu en karanlık sezişlerin üzerine çeken ve ışık hızıyla uçuran sihirli seccadedir. (…) Şiirde temel unsur, tahassüs edası şekline bürünebilmiş gizli fikirdir. (…)

Şiirin iç nefesi mutlaka dış kalıbını arayacak ve fatihçe zapt edecektir. Başka türlü şiir namevcuttur.

Şekil ve kalıp mânânın iskeletidir. Bütün dava, iskeletimizi sonsuz sanatıyla ve namütenahi güzel giydiren Allah’ın verdiği hikmet dersine bakıp ondan alınacak paylar ve hadler içinde, mânâ iskeletlerine surat ve vücut geçirebilmekte. (…)

Şiirde şekil ve kalıp, görünen, tebrik ve ziyaret kabul eden bir ev sahibi değil, ev sahibinin boyunbağından evin paspasına kadar elini değdirmedik nokta bırakmamış, sonra mutfağa çekilip kapanmış, son derece titiz ve hamarat hizmetçidir. Ama öylesine bir hizmetçidir ki o giderse efendi kalmaz. (…)

Şair, mutlaka bir şekil ve kalıba bağlı olan; fakat onu aştığı, gizlediği, peçelediği ve mânâyı ve edayı onun verasından devşirebildiği nispette nadirleşen büyük ustadır. (…)

Şiirde dış şekle bağlı bir de iç şekil mevcut. Serbest şiirin gayesi, dış şekli yıkıp bu iç şekli billurlaştırmaksa da mekânsız zaman gibi, dış perde gergefini kurmadan iç mânâyı nakışlandırmak muhal. (…)

Şiirde her kelime, kendi zatı ve öbür kelimelerle nispeti yönünden şairin gözünde, içine renk renk, çizgi çizgi ve yankı yankı cihanlar sığdırılmış birer esrarlı billur zerresidir. Şair bu kelimeleri gözbebeğine ve kulak zarına dayayarak seçer, dizer, kaynaştırırken, iç şekil, kendi içindeki mânâ heykeline eş olarak, kalıba döker.

Dış kalıba esaret ve mahkûmiyet büyüdükçe iç şeklin hürriyet ve hayatiyeti tıkanırsa da üstün sanatkâr daima dışla içi muvazene hâlinde tutmayı bilen ve doz sırrını bozmayandır.

Aruz kalıbında, koltuk değneğiyle yol alırcasına, içi dışa çeken suni ahenk, yine büyük ustaların elinde bu suniliğin de üstüne sıçrayıcı bir iç ahenkle tesviyelenir ve portrede kurşun kalemle çizilmiş kaba resim kareleri böylece belirsiz hâle gelir. Buna Fuzûli, Bâki, Nedim, Şeyh Galib ve daha niceleri şahit.

Hece kalıbındaysa iç şekil mimarlığı, daha elverişli bir alete maliktir. Onda uzun ve kısa hecelerin harmanı her an değişik aruz kalıbı imtiyazını, sabit ve mecburi bir kalıba bağlı olmamak imtiyazıyla bir arada yürütebilir. Anbean düştüğümüz ruh hâllerinin iç şekliyle dış şekil arasındaki gayet seyyal münasebete ve içi dışa değil, dışı içe bağlayıcı sanat sırrına, Yunus Emre ve birçok halk şairini misal gösterebiliriz.

Üstün sanatkâr mutlaka bir dış şekil ve kalıba bağlı kalmak, onu bir işaret tablosu hâlinde korumak ve tam şekil ve kalıbı mistik bir unsur diye ele almak borcu altında. O şekil ve kalıbı da şekilsizliğe ve kalıpsızlığa yakın bir istiklâl tasarrufuyla icat ve ihya makamındadır.

İç şekil, en büyük tecrit işi olan şiirin, müşahhas kalıbı üzerine binmiş mücerret ruhtur. (…)

Cemiyet, iç ve gizli hayatıyla uyur ve rüyasını şair görür ve sayıklamasını şair zapt eder. O hâlde şiir, bir cemiyetin topyekûn his ve fikir hayatını tefahhus ve murakabe eden başlıca rasat merkezidir ve ışıkları daima tam ve müstakil bir fert menşurundan süzüldüğü hâlde ferdilikle hiçbir alâkası yoktur.

Şiir, bütün şahsi mahremiyetleri ve zati aidiyetleriyle yüzde yüz fert perdesi üzerinde cemiyetteki tefekkür ve tahassüs hâletinin en nadir ve mükemmel aksidir.

Bunun içindir ki şiir, fikrî, içtimai, siyasi, tarihî, bedii, iktisadi, beledi, bütün davaları, dertleri, hasretleri, hamleleri, ihtinakları, ihtirasları ve ıstıraplarıyla cemiyet ruhunun, tek fert üzerinde bilvasıta en derin kaynaşma ve girdaplaşma zemini diye gösterilebilir. (…)

                                                                                             (Çile, 46. baskı, 2002) 

SAKARYA TÜRKÜSÜ

İnsan bu, su misali, kıvrım kıvrım akar ya;

Bir yanda akan benim, öbür yanda Sakarya.

Su iner yokuşlardan, hep basamak basamak;

Benimse alın yazım, yokuşlarda susamak.

Her şey akar, su, tarih, yıldız, insan ve fikir;

Oluklar çift; birinden nur akar; birinden kir.

Akışta demetlenmiş, büyük, küçük, kâinat;

Şu çıkan buluta bak, bu inen suya inat!

Fakat Sakarya başka, yokuş mu çıkıyor ne,

Kurşundan bir yük binmiş, köpükten gövdesine;

Çatlıyor, yırtınıyor yokuşu sökmek için.

Hey Sakarya, kim demiş suya vurulmaz perçin?

Rabbim isterse, sular büklüm büklüm burulur,

Sırtına Sakaryanın, Türk tarihi vurulur.

Eyvah, eyvah, Sakaryam, sana mı düştü bu yük?

Bu dâva hor, bu dâva öksüz, bu dâva büyük!..

 

Ne ağır imtihandır, başındaki, Sakarya!

Binbir başlı kartalı nasıl taşır kanarya?

 

İnsandır sanıyordum mukaddes yüke hamal.

Hamallık ki, sonunda, ne rütbe var, ne de mal,

Yalnız acı bir lokma, zehirle pişmiş aştan;

Ve ayrılık, anneden, vatandan, arkadaştan.

Şimdi dövün Sakarya, dövünmek vakti bu ân;

Kehkeşanlara kaçmış eski güneşleri an!

Hani Yunus Emre ki, kıyında geziyordu;

Hani ardına çil çil kubbeler serpen ordu?

Nerede kardeşlerin, cömert Nil, yeşil Tuna;

Giden şanlı akıncı, ne gün döner yurduna?

Mermerlerin nabzında hâlâ çarpar mı tekbir?

Bulur mu deli rüzgâr o sedayı: Allah bir!

Bütün bunlar sendedir, bu girift bilmeceler;

Sakarya, kandillere katran döktü geceler.

 

Vicdan azabına eş, kayna kayna Sakarya,

Öz yurdunda garipsin, öz vatanında parya!

 

İnsan üç beş damla kan, ırmak üç beş damla su;

Bir hayata çattık ki, hayata kurmuş pusu.

Geldi ölümlü yalan, gitti ölümsüz gerçek;

Siz, hayat süren leşler, sizi kim diriltecek?

Kafdağını assalar, belki çeker de bir kıl!

Bu ifritten sualin, kılını çekmez akıl!

Sakarya, sâf çocuğu, mâsum Anadolunun,

Divanesi ikimiz kaldık Allah yolunun!

Sen ve ben, gözyaşiyle ıslanmış hamurdanız;

Rengimize baksınlar, kandan ve çamurdanız!

Akrebin kıskacında yoğurmuş bizi kader;

Aldırma, böyle gelmiş, bu dünya böyle gider!

Bana kefendir yatak, sana tabuttur havuz;

Sen kıvrıl, ben gideyim, Son Peygamber Kılavuz!

 

Yol onun, varlık onun, gerisi hep angarya;

Yüzüstü çok süründün, ayağa kalk, Sakarya!..

ZİNDANDAN MEHMED'E MEKTUP

Zindan iki hece, Mehmed'im lâfta!

Baba katiliyle baban bir safta!

Bir de, geri adam, boynunda yafta...

Hâlimi düşünüp yanma Mehmed'im!

Kavuşmak mı?.. Belki... Daha ölmedim!

 

Avlu... Bir uzun yol... Tuğla döşeli,

Kırmızı tuğlalar altı köşeli.

Bu yol da tutuktur hapse düşeli...

Git ve gel... Yüz adım... Bin yıllık konak.

Ne ayak dayanır buna, ne tırnak!

 

Bir âlem ki, gökler boru içinde!

Akıl, olmazların zoru içinde.

Üstüste sorular soru içinde:

Düşün mü, konuş mu, sus mu, unut mu?

Buradan insan mı çıkar, tabut mu?

 

Bir idamlık Ali vardı, asıldı;

Kaydını düştüler, mühür basıldı.

Geçti gitti, birkaç günlük fasıldı.

Ondan kalan, boynu bükük ve sefil;

Bahçeye diktiği üç beş karanfil...

 

Müdür bey dert dinler, bugün "mâruzât"!

Çatık kaş.. Hükûmet dedikleri zat...

Beni Allah tutmuş, kim eder azat?

Anlamaz; yazısız, pulsuz, dilekçem.

Anlamaz; ruhuma geçti bilekçem!

 

Saat beş dedi mi, bir yırtıcı zil;

Sayım var, maltada hizaya dizil!

Tek yekûn içinde yazıl ve çizil!

İnsanlar zindanda birer kemmiyet;

Urbalarla kemik, mintanlarla et.

 

Somurtuş ki bıçak, nâra ki tokat;

Zift dolu gözlerde karanlık kat kat...

Yalnız seccademin yününde şefkat;

Beni kimsecikler okşamaz madem;

Öp beni alnımdan, sen öp seccadem!

 

Çaycı, getir, ilâç kokulu çaydan!

Dakika düşelim, senelik paydan!

Zindanda dakika farksızdır aydan.

Karıştır çayını zaman erisin;

Köpük köpük, duman duman erisin!

 

Peykeler, duvara mıhlı peykeler;

Duvarda, başlardan, yağlı lekeler,

Gömülmüş duvara, baş baş gölgeler...

Duvar, katil duvar, yolumu biçtin!

Kanla dolu sünger... Beynimi içtin!

 

Sükût... Kıvrım kıvrım uzaklık uzar;

Tek nokta seçemez dünyadan nazar.

Yerinde mi acep, ölü ve mezar?

Yeryüzü boşaldı, habersiz miyiz?

Güneşe göç var da, kalan biz miyiz?

 

Ses demir, su demir ve ekmek demir...

İstersen demirde muhali kemir,

Ne gelir ki elden, kader bu, emir...

Garip pencerecik, küçük, daracık;

Dünyaya kapalı, Allaha açık.

 

Dua, dua, eller karıncalanmış;

Yıldızlar avuçta, gök parçalanmış.

Gözyaşı bir tarla, hep yoncalanmış...

Bir soluk, bir tütsü, bir uçan buğu;

İplik ki, incecik, örer boşluğu.

 

Ana rahmi zahir, şu bizim koğuş;

Karanlığında nur, yeniden doğuş...

Sesler duymaktayım: Davran ve boğuş!

Sen bir devsin, yükü ağırdır devin!

Kalk ayağa, dimdik doğrul ve sevin!

 

Mehmed'im, sevinin, başlar yüksekte!

Ölsek de sevinin, eve dönsek de!

Sanma bu tekerlek kalır tümsekte!

Yarın, elbet bizim, elbet bizimdir!

Gün doğmuş, gün batmış, ebed bizimdir!

GENÇLİĞE HİTABE

GENÇLİĞE HİTABE

 

NECİP FAZIL KISAKÜREK

 

Devlet ve milletinin 7 asırlık hayatında dört devre... Birincisi iki buçuk asır...  Aşk, vecd, fetih ve hakimiyet... İkincisi üç asır... Kaba softa ve ham yobaz elinde sefalet ve hezimet... Üçüncüsü bir asır... Allahın, Kur'ân'ında 'belhüm adal-hayvandan aşağı' dediği cüce taklitçilere ve batı dünyasına esaret... Ya dördüncüsü? .... Son yarım asır! .. İşgâl ordularının bile yapamayacağı bir cinayetle, madde plânında kurtarıldıktan sonra ruh plânında ebedî helâke mahkûmiyet... İşte tarihinde böyle dört devre bulunduğunu gören... Bunları, yükseltici aşk, süründürücü satıhçılık, çürütücü taklitçilik ve öldürücü küfür diye yaftalayan ve şimdi, evet şimdi... Beşinci devrenin kapısı önünde nur infilâkı yeni bir şafak fışkırışını gözleyen bir gençlik...

Gökleri çökertecek ve son moda kurbağa diliyle bütün 'dikey'leri 'yatay' hale getirecek bir çığlık kopararak 'mukaddes emaneti ne yaptınız? ' diye meydan yerine çıkacağı günü kollayan bir gençlik...

Dininin, dilinin, beyninin, ilminin, ırzının, evinin, kininin, kalbinin dâvacısı bir gençlik...

Halka değil, Hakka inanan; meclisinin duvarında 'Hakimiyet Hakkındır' düsturuna hasret çeken, gerçek adâleti bu inanışta bulan ve halis hürriyeti Hakka kölelikte bilen bir gençlik...

Emekçiye 'Benim sana acıdığım ve seni koruduğum kadar sen kendine acıyamaz, kendini koruyamazsın! Ama sen de, zulüm gördüğün iddiasıyla, kendi kendine hakkı ezmekte ve en zalim patronlardan daha zalim istismarcılara yakanı kaptırmakta başı boş bırakılamazsın! ' diyecek... Kapitaliste ise 'Allah buyruğunu ve Resûl emrini kalbinin ve kasanın kapısına kazımadıkça serbest nefes bile alamazsın! ' ihtarını edecek... Kökü ezelde ve dalı ebedde bir sistemin, aşkına, vecdine, diyalektiğine, estetiğine, irfanına, idrâkine sahip bir gençlik...

Bir buçuk asırdır türlü buhranlar içinde yanıp kavrulan ve bunca keşfine rağmen başını yarasalar gibi taştan taşa çalarak kurtuluşunu arayan batı adamının bulamadığı, Türk'ün de yine bir buçuk asırdır işte bu hasta batı adamında bulduğunu sandığı şeyi, o mübarek oluş sırrını, her sistem ve mezheb, ortada ne kadar illet varsa devasının ve ne kadar cennet hayâli varsa hakikatinin İslâmda olduğunu gösterecek ve bu tavırla yurduna, İslâm âlemine ve bütün insanlığa model teşkil edecek bir gençlik...

'Kim var? ' diye seslenilince, sağına ve soluna bakmadan fert fert 'ben varım! ' cevabını verici, her ferdi 'benim olmadığım yerde kimse yoktur! ' fikrini besleyici bir dâva ahlâkına kaynak bir gençlik...

Can taşıma liyakatini, canların canı uğrunda can vermeyi cana minnet sayacak kadar gözü kara ve o nispetle usûle, stratejiye uygun bir gençlik...

Büyük bir tasavvuf adamının benzetişiyle, zifirî karanlıkta, ak sütün içindeki ak kılı farkedecek kadar gözü keskin; ve gerçek kahramanlık mâdeniyle sahtesini ayırdetmekte kuyumcu ustası bir gençlik...

Bugün komik üniversitesi, hokkabaz profesörü, yalancı ders kitabı, demagog politikacısı, çıkartma kâğıdı şehri, muzahrafat kanalı sokağı, takma diş fabrikası, fuhuş albümü gazetesi, mümin zindanı mâbedi, temeli yıkık ailesi, hâsılı kendisini yetiştirecek bütün cemiyet müesseselerinden aldığı zehirli tesiri üzerinden atabilecek, kendi öz talim ve terbiyesine memur vasıtalara kadar nefsini koruyabilecek, destanlık bir meydan savaşı içinde ve bu savaşı mutlaka kazanmakla vazifeli bir gençlik...

Annesi, babası, ninesi ve dedesi de içinde olsa, gelmiş ve geçmiş bütün eski mümin nesillerden hiçbirini beğenmeyecek, onlara 'siz güneşi ceplerinizde kaybetmiş marka müslümanlarısınız! Gerçek müslüman olsaydınız bu hallerden hiçbiri başımıza gelmezdi! ' diyecek ve gerçek müslümanlığın 'nasıl'ını ve 'ne idüğü'nü her haliyle gösterecek bir gençlik...

Tek cümleyle, Allahın, kâinatı yüzü suyu hürmetine yarattığı Sevgilisinin fezayı bütün yıldızlariyle manto gibi saran mukaddes eteğine tutunacak, ve O'ndan başka hiçbir tutamak, dayanak, sığınak tanımayacak ve O'nun düşmanlarını ancak kubur farelerine lâyık bir muameleye tâbi tutacak bir gençlik...

İşte bu gençliği, bu gençliğin ilk filizlerini karşımda görüyorum. Şekillenmesi, billurlaşması için 30 küsur yıldır, devrimbaz kodomanların viski çektiği kamış borularla kalemime ciğerimden kan çekerek yırtındığım, paralandığım ve zindanlarda süründüğüm bu gençlik karşısında, uykusuz, susuz, ekmeksiz, başımı secdeye mıhlayıp bir ömür Allaha hamd etme makamındayım. Genç adam! Bundan böyle senden beklediğim şudur: Tabutumu öz ellerinle musalla taşına koyarken, Anadolu kıtası büyüklüğündeki dâva taşını da gediğine koymayı unutma ve bunu tek vasiyetim bil! Allah’ın selâmı üzerine olsun...

 

Surda bir gedik açtık; mukaddes mi mukaddes!

Ey kahbe rüzgâr, artık ne yandan esersen es! ...

 

 

ANNECİĞİM

ANNECİĞİM

 

Necip Fazıl KISAKÜREK

 

Ak saçlı başını alıp eline,

Kara hülyalara dal anneciğim!

O titrek kalbini bahtın yeline,

Bir ince tüy gibi sal anneciğim!

 

Sanma bir gün geçer bu karanlıklar,

Gecenin ardında yine gece var;

Çocuklar hıçkırır, anneler ağlar,

Yaşlı gözlerinle kal anneciğim!

 

Gözlerinde aksi bir derin hiçin,

Kanadın yayılmış, çırpınmak için;

Bu kış yolculuk var, diyorsa için,

Beni de beraber al anneciğim! ...

 

(1926)

BEKLENEN

BEKLENEN

 

Necip Fazıl KISAKÜREK

 

Ne hasta bekler sabahı,

Ne taze ölüyü mezar.

Ne de şeytan, bir günahı,

Seni beklediğim kadar.

 

Geçti istemem gelmeni,

Yokluğunda buldum seni;

Bırak vehmimde gölgeni

Gelme, artık neye yarar?

BEKLEYEN

 

BEKLEYEN

 

Necip Fazıl KISAKÜREK

 

Sen, kaçan ürkek ceylânsın dağda,

Ben, peşine düşmüş bir canavarım!

İstersen dünyayı çağır imdada;

Sen varsın dünyada, bir de ben varım!

 

Seni ürkütecek geçtiğin yollar,

Arkandan gelecek hep ayak sesim.

Sarıp vücudunu belirsiz kollar,

Enseni yakacak ateş nefesim.

 

Kimsesiz odanda kış geceleri,

İçin ürperdiği demler beni an!

De ki: Odur sarsan pencereleri,

De ki: Rüzgâr değil, odur haykıran!

 

Göğsümden havaya kattığım zehir,

Solduracak bir gül gibi ömrünü,

Kaçıp dolaşsan da sen, şehir şehir,

Bana kalacaksın yine son günü.

 

Ölürsün... Kapanır yollar geriye;

Ben mezarla sırdaş olur, beklerim.

Varılmaz hayale işaret diye,

Toprağında bir taş olur, beklerim...

MUHASEBE

MUHASEBE

 

Necip Fazıl KISAKÜREK

 

Ben artık ne şairim, ne fıkra muharriri!

Sadece beyni zonklayanlardan biri!

 

Bakmayın tozduğuma meşhur Babialide!

Bulmuşum rahatımı ben bir tesellide.

 

Fikrin ne fahişesi oldum, ne zamparası!

Bir vicdanın, bilemem, kaçtır hava parası?

 

Evet, kafam çatlıyor, güya ulvi hastalık;

Bendedir, duymadığı dertlerle kalabalık.

 

Büyük meydana düştüm, uçtu fildişi kulem;

Milyonlarca ayağın altında kaldı kellem.

 

Üstün çile, dev gibi geldi çattı birden! Tos!!

Sen cüce sanatkarlık, sana büsbütün paydos!

 

Cemiyet, ah cemiyet, yok edilen ruhiyle;

Ve cemiyet, cemiyet, yok edilen güruhiyle...

 

Çok var ki, bu hınç bende fikirdir, fikirse hınç!

Genç adam, al silahı; iman tılsımlı kılınç!

 

İşte bütün meselem, her meselenın başı,

Ben bir genç arıyorum, gençlikle köprübaşı!

 

Tırnağı en yırtıcı hayvanın pencesinden,

Daha keskin eliyle, başını ensesinden,

 

Ayırıp o genç adam, uzansa yatağına;

Yerleştirse başını, iki diz kapağına;

 

Soruverse: Ben neyim ve bu hal neyin nesi?

Yetiş, yetiş, hey sonsuz varlık muhasebesi!

 

Dışımda bir dünya var, zıpzıp gibi küçülen,

İçimde homurtular, inanma diye gülen...

 

İnanmıyorum, bana öğretilen tarihe!

Sebep ne, mezardansa bu hayatı tercihe?

 

Üç katlı ahşap evin her katı ayrı alem!

Üst kat: Elinde tespih, ağlıyor babaannem,

 

Orta kat: (Mavs) oynayan annem ve aşıkları,

Alt kat: Kızkardeşimin (Tamtam) da çığlıkları;

 

Bir kurtlu peynir gibi, ortasından kestiğim;

Buyrun ve maktaından seyredin, işte evim!

 

Bu ne hazin ağaçtır, bütün ufkumu tutmuş!

Koku iffet, dalları taklit, meyvesi fuhuş...

 

Rahminde cemiyetin, ben doğum sancısıyım!

Mukaddes emanetin dönmez davacısıyım!

 

Zamanı kokutanlar mürteci diyor bana;

Yükseldik sanıyorlar, alçaldıkça tabana.

 

Zaman, korkunç daire; ilk ve son nokta nerde?

Bazı geriden gelen, yüzbin devir ilerde!

 

Yeter senden çektiğim, ey tersi dönmüş ahmak!

Bir saman kağıdından, bütün iş kopya almak;

 

Ve sonra kelimeler; kutlu, mutlu, ulusal.

Mavalları bastırdı devrim isimli masal.

 

Yeni çirkine mahkum, eskisi güzellerin;

Allah kuluna hakim, kulları heykellerin!

 

Buluştururlar bizi, elbet bir gün hesapta;

Lafını çok dinledik, şimdi iş inkilapta!

 

Bekleyin, görecektir, duranlar yürüyeni!

Sabredin, gelecektir, solmaz, pörsümez Yeni!

 

Karayel, bir kıvılcım; simsiyah oldu ocak!

Gün doğmakta, anneler ne zaman doğuracak?

REİS BEY’den

“Ne kelimeler ne duygular var öğretemiyoruz da sıra merhamete geldi mi herkes bülbül kesiliyor.

"Etmeyin Reis bey! Siz ağlayamazsınız! Ağlayabilseydiniz, anlayabilirdiniz...

Siz merhametten, acıma duygusundan, yalnız kötülük doğacağına inanmışsınız. Yerine göre haklısınız.. Fakat ondan ne büyük iyilik doğacağını unuttuğunuz için en büyük hakkı kaybediyorsunuz. Rahmet kaldırılmış sizin kalbinizden.. Reis Bey! Mühürlü kalbinizin açılmasını dilerim, Allah sizi de arındırsın..." (İdamlık Genç)

(Reis Bey)

NECİP FAZIL HAPİSTE

Necip Fazıl kendisinin "Cinnet Mustatili" dediği hapishane­nin kantininden "Hilton" adı verilen 9. Koğuşa kadar uzanan avlusunda volta vuruyordu. (Buna pek de volta denmezdi. Çün­kü onun kendine göre kaideleri vardır.) Koltuğunun altına bir kitap kıstırmış. Elleri ceplerinde, dudakları arasındaki sigara­yı âdeta çiğneye çiğneye içerek, bir aşağı, bir yukarı dalgın dal­gın gidip geliyordu. Yanına yaklaştım. Dert yandı:

 —Bu gün karımdan mektup aldım dedi. Evimin elektriğini kesmişler, suyunu da... Çocuklarım sokaktaki çeşmeden su alı­yorlarmış... Aylardır kirayı da verememişler. Ev sahibi "çıkın" diye tutturmuş... Ne yapacağım bilmem ki...

Tam bu sırada gardiyan bir mektup getirdi. Açtık... içinden iki-buçuk liralık bir kâğıt para ile el kadar bir pusula çıktı. Pu­sulada şunlar yazılıydı:

 "Kilisliyim... Fukarayım... Bir hafta hamallık yaptım. Ço­cuklarımın nafakasından ancak bu kadar artırabildim. Yarın Allah huzurunda mes'ul olmamak için onu da size gönderiyo­rum. Elimden başka birşey gelmiyor. Affedin... Dua edin... Ce­nabı Hak yardımcınız olsun."

Necip Fazıl gözyaşlarını tutamadı. Hücresine kapandı, günlerce çıkmadı.

Izdırap kadar insanları olgunlaştıran, ruhları tertemiz yı­kayan, kalpleri billurlaştıran ne vardır?

                                                                                            (Çilenin Böylesi, 2003)

Yazar: HÜSEYİN ÜZMEZ

KALDIRIMLAR'IN NECİP FAZIL'I

Örümcek Ağı ve Kaldırımlar bizi nadir bir sanatkâr ve hakiki bir şairle karşılaştırıyor: Necib Fazıl.

Her mübdi gibi Necib Fazıl da bugünkü ilmimizle maatteessüf izah edilecek gibi değildir. Ruhî faaliyetin en mu'dil ve en yüksek bir hayatını teşkil eden ibdaın bugünün biyoloji, psikoloji ve sosyolojisi henüz malumdan ziyade mechullerle doludur. Son zamanların "yeni ruhiyat"ı yani "psikanaliz"i de olmasaydı hakiki sanatkâr hakkındaki bildiklerimizin sathiliği karşısında cidden fütur getirecektik. "Mektep" ve "muhit" ile yapılan izah tecrübeleri hakiki sanatkârı teşrih etmekte pek yaya kalıyordu. Sanatkârda asıl olan "orijinallik" olduğuna göre hakiki izahın imkânı bu orijinalliğin mekanizmasına nüfuz etmeye başlamakla olabilirdi. Bundan sonra gelecek edebiyat münekkitleri eski ananeyi bırakarak yeni ruhiyatın vecheleri istikametinde yürümezlerse sanatkârın harîmine yaklaşamayacaklardır. Teslim edersiniz ki bugüne kadar gelen edebiyat ve sanat tarihçileri mihaniki kronolojiyi kaçırmamak kaygısıyla hakiki sanatkârları sanat tarihinin şâz vakaları gibi gösterdiler. Halbuki sanat tarihi münhasıran bu hakiki sanatkârlara hasr edilmek lazımdır. Çünkü mukallitlerle döküntülerin müzic ve yeknesak kalabalığı içinde hem zevkimiz bozuluyor hem de hakiki sanatkârların muhteşem manzaraları bataklıklar arasında bırakılmış oluyordu. Bu sıtmalı haşeratın ufunetleri olmasaydı şiir ve sanat zevkimiz bugünkünden başka bir şey olacak ve hakiki sanatkârların takdiri bir zaman meselesi olmaktan çıkarak ilk hamlede kendileriyle senpatize olabilecektik. Hiçbir şey sebebsiz olmadığı gibi bu hatarlı gidiş de sebebsiz değildir. İçtimaî muhiti birinci derecede alâkadar eden doğrudan doğruya pratik ve nef'i alâkalar ile hamleler de hakiki sanatkârlardan daha çok mutavassıt muharrirlere teveccüh ettiğinden tarih kumaşı çar naçar bunların kalabalık örgüleriyle doluyor ve müverrihler de ister istemez bunlarla meşgul olmadan yapamıyorlar. Bu tarihî zaruretten başka diğer bir amil daha var ki o da hakiki sanatkârların, ekseriyeti teşkil eden normal insanlara benzemeyip yalnız kendisine benzemesidir. Ne normal ne de anormal bir psikoloji ile izah edilebilen bu "yegânelik", kendisine has bir psikoloji ile tenevvür etmedikçe ondan şuur ve idrak ile bahsedebilmek bittabi mümkün olmadığından insana garip gelen bu hadiseye karşı ya gayr-i şuurî bir hayranlık veya anlayamamaktan mütevellit bir nefret gösterilmekten başka yapılacak hiçbir şey kalmaz. Bütün bu hadiseler hakiki sanat eserlerine karşı olan seri ve isabetli intibak kabiliyetimizde henüz mühim bir ıstıfa hasıl olmadığını, daha doğrusu hakiki sanatkârın henüz pek mechul bir şey olduğunu gösteriyor. Nitekim Kaldırımlar'ı okuduktan sonra sanatkâr ruhunu yeni ruhiyatın vecheleri istikametinde çok derinden eşelemek lazım geldiğini bir kere daha anladım.

Öyle görünüyor ki hakiki sanat, hayattan ziyade çocukluk ve rüyaya yakındır. Hakiki artist ilcası behemehal ta çocukluğa kadar giden ve bilhassa cinsî insiyakların ihtibas ve hususiyetlerini tahlil eden psikanalitiğin yardımını bekleyen hususi bir ruhiyetten mülhem oluyor. Bu hususiyet ancak sanatkârın pek şahsî bir teessürî biyografisine tercüman olmasından neşet edilebilir ve-illa sanat bir mucize veya garabetten ibaret kalır. Hakiki sanat ise ne bir mucize, ne de bir garabettir. Mucize değildir, çünkü o, îcâz değil, bilakis müptezel ve hâbîde his ve heyecanlarımız yerine orijinal teessür hayatı aşılamakla bizi de kendisi gibi yükseltiyor. Garabet değildir, çünkü onu er geç benimseyip sevmekten başka bir şey yapamıyoruz. O halde "bediî heyecan" mücerred bir Anka değil, belki müşahhas bir sanatkârdan bir takım itibarî veya maddî vasıtalarla bize sirayet eden orijinal bir teessürdür. İşte bütün ukde, teessürün bu hususiyetini tahlil ve teşrih edebilmektedir. Şimdiye kadar en karanlık kalan mahrem dehlizde ne kadar ilerleyebilirsek sanatkârı da o kadar yakından anlayabileceğiz. Çünkü "ilham" denilen sırrın menbaı, hadise âleminde kalmak şartıyla ancak burada bulunabilir. Yeni ruhiyatın çok derin ve nâfiz tahlillerine bakılırsa sanatkârın insiyakları, bilhassa cinsî insiyakları pratik hayata hiç uyamayan bir keyfiyetle mütehallî veya böyle olmayıp da normal olsalar bile pratik sarfiyattan sanatı uğruna mütehâşî bir halde görünmektedir. Vakıa insiyak hamlelerinin bu kısıklığı, yani pratik hayata intibaksızlığı nevrozlarda da vardır. Yalnız bu hal nevrozlarda bir zaaf ve bozukluk halinde yaşarken sanatkârlarda, sanat dediğimiz orijinal ve müessir bir sembolizme kadar yükseliyor. Sanat eserinin tükenmez derin menbaları insiyaklar olduğu halde sırf insiyakî her türlü psikolojiye kabil-i irca olmamaları işte bu sebebtendir. (…)

                                                                                       (Virgül 17, Mart 1999

Yazar: MUSTAFA ŞEKİB (TUNÇ)

NECİP FAZIL'IN ŞİİRİ

Ölüm tema’sı Necip Fazıl’ın en büyük şiir temalarındandır. Âdeta mutlak hakikati aramada bulduğu en büyük giriş kapısı ölümdür. Ölüm ve ölümden sonrası, ölümden sonraki dirilme. Necip Fazıl’ın şiirinde, artık, Baudelaire'de, Verlaine'de, Rimbaud'da ve Valery'de göremiyeceğimiz kadar derin izler bırakan konular olmuştur. Çanların çalmasındaki korkunç ürpertiler, dehlizlerdeki papaz karaltılarının verdiği korku, öldükten sonra dirilip şehirde bütün insanlığı ayağa kaldıracak şekilde dolaşma motifleri, ölümü âdeta canlı bir hayat hâlinde onun şiirine getirmektedir. Daha sonra Cahit Sıtkı'da rastladığımız aynalar motifi ve ölüm korkusu teminin kaynağı hiç şüphesiz Necip Fazıl'dır. Ama onda daha çok duygu plânında ve bir nevi çocuk duyarlığı biçiminde olan bu ısrar, Necip Fazıl'da insanın alınyazısı, geleceği, varoluşu ve varoluş değeri olarak ele alınmıştır.

Yine Necip Fazıl’ın daha çok düşünce yanından çıkan ve yoğunlukla belli sayıda şiirinde işlediği mistikliği, zekâ plânında kantite bakımından çoğaltan, yayan ve teferruatlandıran Fazıl Hüsnü de aynı kaynaktan kuru dudaklarla kana kana içmekten kaçınmamıştır. Ama yeni edebiyatımızda bunların asıl sahibi Necip Fazıl’dır. Öbürlerinin adına son yirmi yılda nice propaganda yapılmış olursa olsun hakikat budur ve bu hakikat nasıl olsa geleceğin inceleyicileri tarafından kolaylıkla ortaya konacaktır. Nitekim bu gerçeğe geçmişte de temas edilmemiş değildir. Fakat bu dokunma yetersiz kaldığı gibi şimdilerde de, şair iyice unutturulmak istenmektedir. Fakat boşuna çaba. Propaganda, gerçeklerin ortaya çıkmasını, geciktirebilir; fakat aslâ imkânsız kılamaz. Benliğin bu büyük varoluş savaşını sürdüren Necip Fazıl, başlangıçta mistik bir güçle eşyanın, daha sonra, karşısına çıkan ölümün perdesini kaldırarak birdenbire ruhun büyük cehdiyle hakikatle karşılaşmıştır. Bu, Tanrı’dır. Mâverâ perdelerinin gerisinde, ebedî, ezelî gerçek olan Tanrı, “ben”in kurtuluşunun da anahtarıdır. “Ben” de ancak Tanrı’nın varlığını idrak, onun varlığıyla ilgi hâlinde olmakla ebedileşecektir. Ruhun sırrı çözülmüştür. Böylece bu çözümüyle de Necip Fazıl, baştan beri karşılaştırmalı olarak üzerinde durduğumuz şairlerden ayrılmaktadır. Hakikati İslâm’ın Tanrı ve insan anlayışında bulan şair, tekrar meseleler ve davalar yüklü olarak topluma döneceğini Çile şiirinin sonunda ifşa etmektedir. Baudelaire, Verlaine, Mallarme, Rimbaud kaçtığı dünyalardan geri dönmemiştir. Ama Necip Fazıl, topluma ve insanlara geri dönmenin sorumluluğuyla toplumun ortasına atılmıştır. Bundan sonra çeşitli eserleriyle, nesriyle ve şiiriyle insanı kendi benini kurtaran gerçeğe çekmeğe, çağırmaya çalışacaktır. Bu da İslâm dünyasının tarihî-sosyolojik şartlarında çok çetin ve yıpratıcı bir savaşın içine girmek demek olmuştur.

Valery, yarı yarıya bulduğu pagan soyutluğunun sükûnetinde âdeta kendi Akropolünün tepesinden aşağı bakarken, Rilke, kendi mistisizmine yine kendine mahsus bir din örerek kendi melekleri ve insanları arasında yarı ağıtsı, yarı sanrılı bir dünyada yaşarken, Necip Fazıl, kellesini binlerce ayağın çiğneyebileceği büyük meydana atmış, fildişi kulesini yıkmıştır. Bu yeni ruh oluşumu, onu dindar şair Claudel ve Eliot'tan da ayırmaktadır. Bu şairlerde temalar aşağı yukarı tamamen ve direkt olarak ve baştan beri dinseldir. Hâlbuki Necip Fazıl’da din, varılan doruk olmuş, ordan iniş ise artık şiirin sırf poetik alanında kalmamış, bir yandan eylemin, öte yandan ülkücü yazarlığın silâhlarını da kuşanmıştır. Bu da bir bakıma olağandır. Çünkü Claudel ve Eliot, Necip Fazıl’ın içinde bulunduğu, İslâm dünyasının şartlarında bulunmuyorlardı. İslâm dünyası da, tıpkı Necip Fazıl’ın geçirdiği ruh varoluşunun ölüm kalım savaşını, bütün benliğiyle ve en vahim şartlarda yaşıyordu. Üstelik Batı’da, din, uygarlığın sadece bir unsuru ve bir huzur dengesi iken, bizde uygarlığın ta kendisi idi. Bunun için o varoldukça biz de varolacağız, o çekildikçe biz de ölüm sularına yaklaşacağız. Böylece mutlak hakikati bulan şair, onun bütün sistemini taşıyan İslâm’ın bir eri gibi kendini tarih içindeki büyük İslâm varoluşu savaşına adamış ve bunun için de poetik sınırların dışına taşmak zaruretini duymuştur.

                                                                                (Edebiyat Yazıları II, 1986)

Yazar: SEZAİ KARAKOÇ

NECİP FAZIL İÇİN NE DEDİLER?

NECİP FAZIL İÇİN NE DEDİLER? 


CAHİT SITKI TARANCI

“Şiirimize yeni bir ürperme getirmiştir. Gelecek nesiller bu ürpermenin kudretini duyacak ve Kaldırımlar şairine tapınacaklardır. Tıpkı Baudelaire gibi Necip Fazıl’ın da tesiri günden güne artacak ve isminin etrafında kopan velvele gittikçe çoğalacaktır.”

 

Necip Fazıl ve Piyesi

İnsan ruhunun derinliklerinde çağlayan suların gizli şırıltısını bize kadar getirip ebedileştirilmenin sırrını bilen Necip Fazıl, bir eli Yunus Emre'nin yakasında, bir elinde de Baudelaire estetiğinin meşalesi, bir mistik olduğu kadar da modern şairimiz, kuş uçmaz, kervan geçmez «Kaldırımlar»dan harikulâdeye susamış milyonlarca bakışın göz kamaştıracak kadar aydınlattığı sahneye atladı. «Tohum», piyesini yazdı.

Tiyatronun san'atkârı halkla burun buruna denilecek kadar temasa getiren bir san'at şubesi olduğu ve sanatkârın da şahsiyetinin etrafında bir mahşer kalabalığı bir ayin şenliği görmek arzusiyle için için yandığı, düşünülecek olursa, şair olsun, romancı ve hikâyeci olsun, her çeşit yazıcının tiyatroya karşı duyduğu zaafı, kabuğu soyulan bir muz gibi, kendiliğinden bütün mahremiyetiyle ortaya çıkar...

Halbuki Necip Fazıl, kemiyetçe mahdut, fakat keyfiyetçe namütenahi, seçkin bir okuyucu halkasının aydınlık ve şuurlu hayranlığını, güzeli çirkinden ayırt edip edemediği meşkük bir kalabalığın müphem ve hayat kadar fani alkışlarına tercih eden, beğenilmek, sevilmek hususunda da eserin inşasında gösterdiği titizliği gösteren nâdir sanatkârlardandır.

Edebiyatımızın bulutlu göklerine bir kavsi kuzah çizen bu anlayış, hakikatte, Necip Fazıl için, Necip Fazıl'ın tefekkür dünyası için ne zamandan beri olgunlaşa olgunlaşa dallarını kıracak bir raddeye gelen meyvelerin çatlayıp düşmesi kadar tabii ve derunî bir zaruretti; zira «Tohum» Eflatun'dan Bergson'a kadar insanlığın yüzyıllardır yetiştirdiği bütün büyük kafaların uykusunu kaçırmış olan bir meseleyi, ruh ve madde münakaşasını diriltmekte, Necip Fazıl'ın bütün estetiği ise özün kabuğa, ruhun maddeye üstünlüğü prensibine dayanmaktadır.

Necip Fazıl, şiirin «kelimeler arasındaki esrarengiz izdivaçlardan doğduğuna inanan» cins şairlerdendir. Bunun için «Ben ve Ötesi»nde, fikirlerini bize yalnız nağme ve lezzet halinde veren, şiirin büyüsü bozulur endişesiyle –pek haklı olarak– tefekkür dünyasını bulutlar ve sular arkasında gizlemeye mecbur kalan şair, Tohum'u yazmakla şiirin intizam ve güzellikten ibâret olan ülkesini muvakkat bir müddet için terkederek nesrin hudutları içine girmiş, bulutları ve sesleri dağıtarak sonsuzluk bahçesini kapısını ardına kadar açmış oluyor. «Tohum» «Ben ve Ötesi» şairinin bugünkü edebiyatımızın temel taşlarından biri olduğunu kabul etmekle tereddüde düşenleri bu yersiz tereddütlerinden kurtaracaktır, sanıyorum.


(Kurun Gazetesi,  4.11.1935)

 

YAŞAR NABİ

“ Bir mısraı bir millete şeref vermeye yeter!…”

 

ZİYA OSMAN SABA

“Necip Fazıl belki en büyük Türk şairi değildir; fakat Türk edebiyatının en kuvvetli şiir kitabı herhâlde Ben ve Ötesi’dir. Ayak Sesleri’ni, Kaldırımlar’ı, Otel Odaları’nı, Tabut’u, Noktürnler’i ihtiva eden bu kitap insanı âdeta sarsıyor. (…) En büyük Garp şairlerinin kitaplarını açınız, orada (…) mısraları kadar derin mısralara, pek ender, belki de hiç tesadüf edemeyeceksiniz.”

 

SEDAT SİMAVİ

“Büyük Mütefekkir üstad şairimiz Necip Fazıl Kısakürek bir taraftan fikirlerini Cumhuriyet gazetesinde neşrediyor, öbür taraftan da piyeslerini şehir tiyatrosunda Ertuğrul Muhsin'e oynatırken bu iki san'at faaliyetinin de üstünde hummalı bir şiir yetiştiricisi olmaktan geri kalmıyor.

Necip Fazıl'ın fikrince, memleketimizde şiirlerini neşretmeye razı olacağı bir edebiyat mecmuası yoktur. Necip Fazıl'dan şiirlerini neşretmek üzere bizi intihap etmesini rica ettiğimiz vakit güzide sanatkâr mecmuamızın malik olduğu geniş okuyucu zümresi dolayısiyle Yedi Gün'ü tercih etmekte hususî bir zevk duyacağını bildirmiş, teklifimizi memnuniyetle karşılamıştır. San'at ve fikirde kalite işlerine de ne kıymet verdiğini her gün biraz daha ifade eden Yedi Gün Necip Fazıl'ın en yeni şiir tecrübelerine sahne olmaktan kendisini bahtiyar addeder”

 

PEYAMİ SAFA

“Her şiiri hayatından bir parçadır. Bunun için şiirleri masa başında değil, yaşarken, kaldırımlarda, otel odalarında, kâğıtsız ve kalemsiz; çünkü evvelâ beyninin siyah tahtasına yazılmış, sonra kâğıda geçirilmiştir. Her bir mısrası bir şiir mecmuasıdır.”

 

“Tohum” ve Anadolu

Necip Fazıl'ın «Tohum» adlı harikasını gördükten sonra eserin felsefesi ve temsili hakkındaki fikirlerimi Tan gazetesinde yazmıştım. İçinde bir kâinat vizyonunun bütün unsurlarını taşıyan büyük kategoride piyesler, her sınıf düşünceyi ayrı ayrı mihraklarda harekete getirmek kabiliyetinde oldukları için Tohum'u bir başka tarafından anlamaya çalışmak istiyorum.

Necib'in eserinde Millî Mücadele sadece mazlum bir milletin emperyalizme karşı ayaklanması ve Anadolu, sadece bir istihsal perspektifi içinde mütalâa edilecek alelâde bir toprak yığını, ruhsuz ve şapşal bir tabiat parçası değildir. Zekâyı maddeden kaidesi üstüne kaskatı bir idrak cihazı gibi oturtan materyalist görüşü parçalayarak bu maddenin dibini ve ruhunu eşeleyen Necip Fazıl, silâhın silâha değil kendi muhtevasını seferber etmiş bir kahraman ruhunun bütün bir kavga endüstrisine karşı çıkarak onu nasıl mağlûp ve kepaze ettiğini göstermek suretiyle ruhun topa tüfeğe, gizlinin açığa, sırrın bedâhete, namerinin meriye, kavranmıyan yakalanmayan mahiyetin, tutulan ve dar bir idrakte zincire vurulan sathî realiteye galebesini ilân, telkin ve ispat etmiş oluyor. Bu yepyeni idealist görüşle Anadolu bir seyyah fotoğrafçının filme çektiği standardize bir dere, tepe, yayla, toprak manzarası değildir. Basit ve geçici gözün gördüğü Anadolunun altında bir de görünmeyen, hakikî Anadolu vardır. Bakınız işte, üçüncü perdede Anadolunun ezelî ifadesi, kaval, size uzaklardan bu görünmeyen Anadolunun içini söylüyor. Bu sesin mantığı materyalist mantık mıdır? Bu sesin içindeki mânanın riyaziyesini tâyin etmek kabil midir? Hayır... Bu içeri plân, çizgi, fotoğraf, dar bakışa sığmaz. Fakat Necib'in piyesinde içinden dağlar geçen göz deliğinden, içinden deve geçen iğne deliğinden daha küçük bir cevhere, Tohumun cevherine bütün bir kâinat sığar. Anadoluyu anlamak, mevzuu anlamaktır. Nitekim her şeyi anlamak da yine Tohumun beşerce mümkün olabilecek en geniş idrakine varmak demektir.

(Hafta Mecmuası, Sayı: 4, 1985)

 

 

AHMET HAMDİ TANPINAR

“Ben, kendi hesabıma aşağıdaki altı mısraı, Türkçede ritmin zaferlerinden biri tanır ve severim:

Kim bilir neredesiniz?

Geçen dakikalarım,

Kim bilir neredesiniz?

Yıldızların, korkarım,

 Düştüğü yerdesiniz,

Geçen dakikalarım.”

 

“Bir Necip Fazıl olabilmenin ahmakça saadetine ne kadar muhtacım.”

 

Necip Fazıl ve Kop Dağındaki Dükkânı

Necip Fazıl, Hikâye ve Tahlillerini, Kop Dağında Bir Dükkân adlı güzel olduğu kadar doğru bir san'at mülâhazasiyle bitiriyor.

Kop Dağında bir dükkân açmak, güzel'in peşinde koşanların en tabiî ve meşru arzusudur. Doğrusunu isterseniz, bu dükkân on seneden beri açıktır ve oldukça geniş bir müşteri kafilesine nadir emtiasını dağıtıyor.

Ben, o dükkânın ilk ve devamlı alıcılarından biriyim. Örümcek Ağı'nın titiz örgüsünü orada buldum, Kaldırımlar'ın yalnızlığını orada tanıdım. Fener, Gözler, Otel Odaları, Sayıklama, Geçen Dakikalarım... Bütün bu acının yenilmez arzu ve tutulmaz vehim usarelerinden süzülmüş emsâlsiz ve bahasız içkiler, hep oradan, yirmi yaşında genç bir adamın bundan on sene evvel, Kop Dağı'nın bir dönemecinde –üstünde fırtınalar didişen ve ayağının ucunda uçurumların baş döndürücü dâveti işitilen ücra bir köşesinde– açtığı dükkândan geldi.

Fakat ne yalan söyleyeyim, ben bu dükkânda çok nadir şeylerin daha fevkinde bir lezzet buldum: Satıcının kendisi. Onun için beraberimde götürdüğüm ganimetlerden ziyade, tezgâh başında yaptığımız sohbetleri hatırlıyorum.

İnsan, eserinin fevkine çıkmadıktan ve bir gün, hayatının istediği bir gününde onu fırlatıp atmak kudretini kendinde bulmadıktan sonra niçin yazmalı? Boş rakam kalabalığının üstüne çıkabilmek, ancak bu cins adamların hakkıdır. Ben ve Ötesi şairinde bir ruh kudreti vardır.

O, en zalim bir rüyayı bile sonuna götürmeden uyanmasını istemez. Fakat en cazibini bile üç defa üstüste görmeğe razı değildir.

Birkaç defa düşündüm; her hayat dâvetinin önünde, yelesi taze ve keskin bir bahar kokusu ile kabarmış bir küheylân gibi, burun delikleri açılıp kapanarak şahlanan bu genç adam, kendisini şiirin dar nizamına sokmamış olsaydı, acaba ne olurdu? Belki, zaferini terennüm eden tunç boruların akislerini ufkun dört köşesinden üstümüze bir altın yağmuru halinde yağdıran bir kahraman, belki köksüz bir adam, belki de daha büyük bir ihtimalle sadece bir deli.

Kaç defa bu ikinci ihtimalin korkunç gölgesini onun başı üstünde, avını arayan bir kartal gibi daireler çizerken gördüm ve onun süzülüp inmek üzere olduğunu ve biraz sonra siyah çelik gagasının ucunda acaip parıltılı bir elmasla boşluklarda kaybolacağını düşünerek, gözlerimi kapadım. Fakat hayır, hiçbirinde bu tehlike ciddî değildi.

O bu anda, sadece bir ihtimalin son haddini zorluyordu.

Bazı insanlar, ara sıra ayaklarını imkânsızın denizinde yıkadıkları içindir ki, zaman zaman başları bulutlarla çarpışır.

Eserinden bahsetmiyorum. İlâhî kıvılcımın içlerinde tutuştuğunu hisseden gençler onu okusunlar. İyi şeyler, ancak iyi şeylerden doğar.

(Varlık, Sayı: 1, 13 Temmuz 1933)

 

YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU

“Her vakit söylediğim gibi, şiirde Necip Fazıl, Türk nazmı bakımından bize yeni ve tamamiyle orijinal bir ses ve ahenk getirmiştir.”

 

HAKKI TARIK US

 “Ben Necip Fazıl'ın eserlerini ve eserlerinden çok kendini severim. Hattâ kendini övenleri sevmezken, Necib'in kendini övdüğü zamanlarda bile...

Bu sevişim, güzel yazdığı kadar güzel konuşan Necip ile sadece bir gönül yakınlığından gelmiyor; onu, gençliğin bedbin hevesinden sıyrılıp yükselmiş, gittikçe daha gelişip olgunlaşan, gittikçe daha millet ve insaniyet ölçüsünde eserler vermeye doğru kanat çırpan bir halde bulmam, kendini sevmemde ve kendine ümit bağlamamda en kuvvetli âmildir. Necib'i okuduğum zaman kulaklarım uğuldamaz; fakat içim derinliğin huzuruna ermiş olur.”

 

VÂLÂ NUREDDİN

“Türkiye'nin tuzu biberi tarzında insanlar vardır. Bilhassa İstanbul'da, bilhassa Ankara caddesinde... Bunlardan biri Süleyman Nazif'ti; biri Ahmet Haşim'di; biri Yahya Kemal'dir. Bunların kimi daha büyük, kimi devâsâ... Gençler arasında da –Necip tabiî gençtir– bir tip aramak lâzım gelirse, Necip Fazıl gelir. Yalnız şairliğiyle değil, orjinalliği ile mühim bir şahsiyettir. İnsanlar yeknesaklıktan bıkıyor; orjinal iklimlere doğru bir pencere açmak istiyor. İşte o zaman Necib'e rastlayınca güzel bir hava insanın yüzüne çarpıyor. Gerçi bu hava bazan çok şiddetli geliyor. Pencere önünde oturamaz oluyorsunuz. Fakat herhalde başka bir penceredir. Bilhassa benim için fazla enteresan... Bu pencere, adi sokak esprilerine bakmıyor. Gayet güzel bir çeşnisi var; Maveradan bahsediyor. Necib'in «Ben ve Ötesi» şiirini hatırlarsak, şairin kendi ötesinden bahsediyor. Dünyada Mistisizm kalmadı. Bu, Neo-mistisizm yapıyor...”

 

EŞREF ŞEFİK

“Şairliğinde mükemmeldir. Bence, dünkü sofî şiir mezhebini bugünkü lisanla halihazırda en iyi söyliyenlerden biridir. Görüşleri, ruhu şairdir... Yalnız mizacı bakımından, şair olduğu mezhebin buradaki büyüklerine benzemekten ziyade, Avrupa'daki orjinal büyük şairlere bilâ ihtiyar benzemek yolunu tutmuştur. Meselâ Mevlâna'nın mesleğini, janrını, onun tasavvurunu ve yaşayışını alacak yerde Baudelaire'inkini alır. (…)

Bütün kendine zararlı olan kabahatleri de, kendi içindeki mahkemede, Baudelaire'e ve Baudelaire gibi bazı mübalâğaları görülen diğer Avrupa şairlerine benzemekle mazur gösterir. Fakat şunu daima hatırda tutmalı ki, kendi lisan edasını, gençliğin bir kısmına aşıladığı muhakkaktır. Bu itibarla bir ekol başlangıcı yapmış sayılabilir.”

 

REMİDE ADİL

“ Necip Fazıl kendi kitabına sığmayan bir insandır. Sığmadığı içindir ki, pek tabiî taşıyor; hudutları aşıyor ve tarifi imkânsız bir şahsiyet haline giriyor.

Necip Fazıl'ın muhtelif cepheleri vardır. Şair Necip Fazıl, (ki bence en kıymetlisi odur) bankacı Necip Fazıl, piyes müellifi Necip Fazıl, süvari Necip Fazıl, antika meraklısı Necip Fazıl, şıklığa meraklı Necip Fazıl... Bu tasnifi yapabilmiş olmakla beraber, ben kendimde, ondan bahsetmek selâhiyetini görmüyorum. Çünkü onun şiirlerinden olsa olsa Baudelaire, piyeslerinden Shakespeare, bankacılğınıdan Montaigu Norman, süvariliğinden O'Neil, kostümlerinden Duke of Windsor, antika tarafından Salâhaddin Refik bahsedebilirler.”

OSMAN CEMAL

“ Necip Fazıl çok zeki bir adamdır! Necip Fazıl'ın bugünkü eserleri –ben küçük manzumeden bir şey anlamam– lâkin onun makale şeklindeki yazıları, büyük tiyatroları, şimdilik yaşından umulmayacak kadar kuvvetli ve insanî, bir bakıma tatmin edici şeylerdir. Meselâ Hâmit hakkındaki bir etüdü, pek yaman bir şeydir. İlk tiyatrosu olan Tohum müdafaa ettiği tez ne olursa olsun, çok kuvvetli bir eserdir.”

 

ABİDİN DİNO

“Necip Fazıl'ın şaheseri (Senfoni), isyan bayrağını çeken şiirdir. Senfoni, 19. ve 20. yüzyılın fert bunalımını, kâh bir fikir kalıbı içinde, kâh bir deli gömleği içinde mükemmelen ifade ediyor.”

 

NUREDDİN ARITAN

“Şair Necip Fazıl'da, kendisinin kendisinde bulduğu kıymetin yarısını bulurum. Bu kıymet, onu en büyük şairlerimizden birisi olarak tanımama mâni değildir. Kendisi gibi düşünseydim ‘en büyük şairimiz’ demem icap ederdi.”

 

MEHMET KAPLAN

“Necip Fazıl Kısakürek, ilk Cumhuriyet nesli şairleri arasında en trajik veya daha uygun bir deyimle, en patetik olanıdır. Bu bakımdan o, şiirlerinde bunalımlarını anlatan son kuşak şairlerine yaklaşır. (…) Kaldırımlar’da gayri muayyen bir büyük şehirde tek başına kendi trajedisini yaşayan bir insanın ruh hâli bahis konusudur. Türk edebiyatında ilk defa Necip Fazıl bu duyguyu dile getirmiştir.”

 

SEZAİ KARAKOÇ

“Cumhuriyetten sonra da, şiirimize, Necip Fazıl’la, şehir insanı, aydın insan, eşyanın ötesini kurcalayan, gerçeğin peşindeki insan, insan mistisizmi girer. Han otelle, bahçe odayla yer değiştirmiş, ‘atılmış elbiseler boğazlanmış bir adam’ şiirine geçilmiştir.”

“Merkez Necip Fazıl’ın şiiri olarak alınmadığı için Cumhuriyet sonrası şiirimizin gerçek yorumu yapılamamıştır. (...) İkinci Yeni, Necip Fazıl ekolüyle Orhan Veli akımı arasındaki bir tereddütten yola çıkan, dünya şiiri ile çalkalana çalkalana duygu ile düşünce arasında eriyen bir şiir akımı oldu.”

 

ORHAN OKAY

“Hecenin zaferi de bence onunla başlamıştır.”

 

RASİM ÖZDENÖREN

“Onun şiiri, aslında, şiire bireyi getirmesiyle edebiyatımızda modern yaşantının ilk örneği olarak tanımlanabilir. (…) Hece, Necip Fazıl’ın şiiriyle geleneksel sözlü şiirimizin (halk şiirimizin) kalıbı olmayı böylece arkada bırakarak kentleşmiş olmaktadır.”

 

İSMET ÖZEL

“Benim özellikle söyleyebileceğim şey; Necip Fazıl’ın kendi döneminde yalnız yeni şiir atmosferinin içinde olması değil, yenilik getiren bir şair olması. (…) Necip Fazıl’da özgün ve kendinden önce yaşayan şairlerde ve sonrakilerde yer almayan bir gerilim vardır. Bu gerilim, daha çok, birçoklarının metafizik diyebileceği bir endişeyle bağlantılıdır. Ama ben Necip Fazıl’ın, daha çok, metafizik kelimesine ne anlam yüklenir, onu herkesin ayrı ayrı tartışması gerekir. Bu yaşadığı gerilimin ölüm karşısındaki tutumla alâkalı olduğunu sanıyorum. (…)

“Necip Fazıl, Türkiye’deki büyük değişiklikleri icra eden toplumsal kesimin bir mensubu olarak ilk damgasını vurmuştur. Bir kere varlıklı bir aileden gelir. Dadılar elinde büyümüştür. Toplumda seçkin bir yeri vardır. Cumhuriyetle birlikte gelen değişikliklerin sahibi olan taraftadır. Şeyhine intisapla bu sahipliği reddetmiştir. Mesele budur. Necip Fazıl’ı Necip Fazıl yapan, büyük ölçüde, normal olarak kendi bulunması gereken yerde değil, muhatabın yanında bulunmasıdır. Uzun süre tek adam olarak kalabilmiştir. Türkiye’de Batılı eğitim görmüş, Batılı yaşamı benimsemiş insanlar arasında, Müslümanlık, deyiveren bir adam olarak da dikkatleri, ilgileri toplamıştır.”

 

MUSTAFA ŞEKİP TUNÇ

“Kaldırımlar’ı okuduktan sonra, sanatkâr ruhunu, yeni ruhiyatın veçheleri istikametinde çok derinden eşelemek lâzım geldiğini bir kere daha anladım.”

“Örümcek Ağı ve Kaldırımlar bizi nadir bir san'atkâr ve hakiki bir şair ile karşılaştırıyor: Necip Fazıl…”

 

NURULLAH ATAÇ

“Necip Fazıl, gördüğü bütün rağbete rağmen, henüz bilinmeyen bir şairdir. Ben ve Ötesi’ni açın, en az tanınan şiirleri tekrar tekrar okuyun; zevkine varamıyorsanız o poéte mandit’yi bırakıp atın; sizi hoşlandıracak nice şairler var. Fakat onları sevebilirseniz siz de bizdensiniz; artık okuyabileceğiniz şairin adedi dördü beşi geçmez. Fakat onların her damlasında alacağınız zevk bir cihana bedeldir.”

“Yarına kalacak tek şair: Necip Fazıl... Bence şimdiye kadar gelen şairlerin en büyüğüdür O...”

 

 

 

VASFİ MAHİR KOCATÜRK

“Son devrin sathi ağlayışlı, bayağı şiirlere doğru giden edebiyatını iptizalden kurtararak ona ruhun asaletini Necip Fazıl vermiştir. (...) Otel Odaları da edebiyatımızda eşine rastlanmayan şiirlerden biridir. (...) Necip Fazıl günümüzün en koyu ferdci şairidir.”

“ Fransız edebiyatında Baudelaire, Verlaine nasıl bir yeni ürperişse bizim edebiyatımızda da Necip Fazıl o kadar başka bir görünüştür. Duyuş ve lirizm bakımından kendi içimizde hiçbir üstadı yoktur. Onun getirdiği duyguları Hâmit ve Fikret te bilmezlerdi. Gerçi bizim edebiyatımızda ötedenberi ferdî ruhun şiiri vardır, fakat Necib'in getirdiği yeni ürperişten mahrumdur. Garpte Hugo, Byron, Shakespare, bizde Hâmit, Fikret, Kemal, parlak ve gürültülü bir şiirin sahibidirler. Necip Fazıl'ın şiiri, Baudelaire'in, Verlaine'in ruhu gibi, gürültüden, sesten, hattâ tabiîlikten kaçan bir ruhtur. Bizim eskilerden Fuzulî ve Yunus onu biraz andırabilir.”

 

YUNUS NADİ

“ Neslinin en keskin şöhret, ve en sağlam kıymeti Necip Fazıl Kısakürek, senelerden beri (Senfoni) isimli bir manzumeye çalışıyordu. Mümtaz şairin bu fevkalâde faaliyetini hemen herkes duymuştu. Bazı mecmualar, şiir üstünde tefsirler yapmış, san'at ve edebiyat mahfellerini eserin dedikodusu çalkalamıştı. Şairin büyük bir ehemmiyet atfettiği ve baş eseri olarak gösterdiği bu manzume nihayet tamamlandı.”

 

CELAL SILAY

“Orhan Seyfi ve benzerlerinde basit kalbin, Yahya Kemal ve benzemek istiyenlerinde ince tahassüsün, Haşim ve andıranlarında hınç ve ıstırabın, Faruk Nafiz ve hatırlatanlarında ise küçük hassasiyetin tablosu olan şiir dili, Nazım Hikmet'le, içeriden dışarıya ve hayat akışına doğru sert ve tok bir ses çıkardı. Bülbülden makineye atlayan bu ses, gerçek insan yapısının anahtar kutusu olan ruh aksülamelini ise Necip Fazıl'da bulmuştur.”

 

BAKİ SÜHA EDİBOĞLU

“ Şiirimize getirdiği yenilikleri ve güzellikleri burada bir bir sayacak değilim. Ancak şu kadar söyliyeyim ki, Kısakürek Türk halk şiirini, mistik tekke şiirinin herkese açılmayan kapılarından rahatça, başka bir rüzgârla geçmiş, Batı şiirinin havasını da taşıyan mısralarından madde ve ruh felsefesini kendi açısından en güzel bir dil, en mükemmel bir form ve tadına doyulmaz bir âhenk içinde vermiştir.”

 

ÇETİN ALTAN

“Tanzimattan sonra Abdülhak Hamid'le gelişmekte olan, insan içi derinliği ile insan dışındaki değer derinliği arasında salıncaklanmanın şairidir Necip Fazıl... Paraya önem vermeyen adamdır. Nereden gelip nereye gittiğine bakmazdı. Necip Fazıl mistiği, pratik mistik haline getirmek tutarsızlığına düşmüştür. Ama her zaman iyi şairdir.”

 

RECEP DOKSAT

“ Şair, naşir; piyes yazarı, mütefekkir cepheleri ile büyük bir sanatkâr, bir dehâ… Zaten sanatkâr sadece kendi şuur altını değil, hepimizin müşterek malı, maşerî gayrı şuurun, imaj kalıpları demek olan ‘Jungien’ mânada arketip'leri de dile getiren bir medyumdur. Sadece mâzi ile hâl arasında değil, hâl ile istikbal arasında da köprü kuran ve istikbalden haber veren bir kâhin gibidir. Büyük sanatkârları, büyük şairleri de büyük milletler çıkarır! Onların misyonu vardır. Necip Fazıl üstad, «Müslüman Türkün ruh kökünde» nabazân eden heyecanları, çileleri ve özlemleri dile getirerek misyonunu ifa etti ve etmekte…”

 

AHMET KABAKLI

“Son şiir görüşlerini aktardığımız Necip Fazıl, Cumhuriyet kuşağının ilk önemli şairi olmuştur. Acemi kişiler elinde bezdirici bir ahenk yokluğuna ve muhteva hiçliğine düşmüş olan hece şiirini ölçüleri aşan bir kudretle geliştirmiş, yepyeni ve garip ürperişler dolu şiir üslûbu yıllarca taklit olunmuştur. Cahit Sıtkı Tarancı ve Ahmet Muhip Dıranas üstündeki etkileri ile ayrıca 1940’tan sonra gelişen Yeni Şiir akımlarına öncülük yapmıştır. Boğuntu, hafakan, burkuntu, tedirginlik gibi 1955’ten sonra moda olan şiir temalarını ilk kullanan ve bunları bir çeşit yaşama cinneti hâlinde veren şairimizin de Necip Fazıl olduğu görülmektedir.”

 

M. ÂKİF İNAN

“Orhan Veli ve arkadaşlarının sürdürdüğü Garip şiirine karşı olarak gelişen akım üzerinde Necip Fazıl etkisi çok büyüktür. İkinci Yeni gerek onun getirdiği sesten ve gerekse insanın içine ve dolayısıyla topluma ve onun geçirdiği krize açılan şiirden büyük ölçüde yararlanmıştır. Yeni şiirin en belli başlı özelliği olan, sarsıntı geçiren, değer ölçüleri allak bullak olmuş insan ve onun psikolojik hâlleri, şuur altı sayıklamaları, bizde kaynağını hep Necip Fazıl’da bulmuştur.”

 

TAHA AKYOL

“ Acısını, onun çektiği bir muazzam ıstıraba, bugünkü Türk nesilleri olarak biz çok şeyler borçluyuz. Dayanılmaz fikir ve aksiyon çilesini o çekti ama biz, sayıları elliye ulaşan büyük bir eser külliyatına kavuştuk. Sadece bu mu? Hayır! CHP diktatörlüğünün en ceberrut devrinden başlayıp ömrünün sonuna kadar «bir derecelik inhiraf göstermeksizin» devam eden bir mücadele örneği…”

 

Yazar: ÇEŞİTLİ YAZARLAR

ÜSTADIN FİKRİYATININ ÖZETİ BU KİTAPTA

ÜSTADIN FİKRİYATININ ÖZETİ BU KİTAPTA

 

Dr. Yasin Beyaz, objektif bir araştırma pratiği olarak kaleme aldığı Necip Fazıl’ın Düşünce Dünyası kitabında, üstadın kırk küsur yıl süren düşünce yolculuğuna dair derli toplu bir özet girişiminde bulunarak büyük bir cesaret örneği göstermiş. Arif Akçalı yazdı..

Üstad Necip Fazıl Kısakürek hakkında kaleme alınmış her yazının, her kitabın bende uyandırdığı heyecanı gizleyecek değilim. İlk gençlik yıllarımızın kudüm ve neylere karışan ezgileri arasında üstadın bambaşka bir yeri, sesi ve öznesi vardı. Bu farklılık, zaman içerisinde üstada duygusal yaklaşımın dışında, düşüncelerini anlamaya yönelik zorunluluğu da beraberinde getirdi. Bu zorunluluğu belki o yaşlarda idrak edebilecek melekeden yoksunduk, ancak üstadın bir memleket klasiği haline gelen şiirlerinden yol bularak, külliyatının ne kadar kıymetli olduğunu o çağlarda dahi hissedebiliyorduk.

Üstad Necip Fazıl Kısakürek, şüphesiz sadece yirminci yüzyılın değil, bütün bir Türk edebiyatının en önemli mütefekkir ve şairlerinden biri olarak literatürdeki yerini fazlasıyla hak etmiştir. Onun düşünce teknesinde ete kemiğe bürünen eserlerini sadece yüzünden okuyanlar bile derinden etkilendiği gibi, özellikle yeni neslin dimağında bir vicdanın sesi olarak sürekli yankılanmıştır. Öyle ki, üstadın Cumhuriyet sonrası Türk düşüncesinde aksiyoner bir kimlik olarak, İslâm anlayışına münhasır kıldığı “Büyük Doğu” mefkûresi, özellikle gençlerin omuzlarında bir vebal olarak durmaktadır.

Tam da bu noktada Dr. Yasin Beyaz’ın kaleme aldığı, İşaret Yayınları’ndan çıkan Necip Fazıl’ın Düşünce Dünyası isimli çalışma, üstadı; edebiyat, toplum, din ve siyaset ekseninde değerlendiren müstakil bir gayret olarak göze çarpıyor. Öncesinde doktora tezi olarak, Nesir Yazılarına Göre Necip Fazıl’ın Düşünce Dünyası ismiyle hazırlanan çalışma, genişletilmiş, toplu bir Necip Fazıl fikriyatının özeti halinde önemli bir boşluğu kapatıyor. Zira üstad hakkında hazırlanmış müstakil çalışmalarda, üstadın düşüncesi biçimsel olarak belki üç-beş sayfada aktarılabiliyordu. Bunun yanında söz konusu çalışmalarda üstadın yaşadığı dönem içerisinde özellikle Büyük Doğu’larda kaleme aldığı edebiyat, toplum, din ve siyaset üzerine yazılar, dağınık bir şekilde ve fakat zaman içerisinde toparlanarak kitaplaşıyordu.

 

Başyücelik Devleti çevresinde toplum tasavvuru

 

Necip Fazıl’ın Düşünce Dünyası’nda Dr. Yasin Beyaz, va’zedilen konunun daha iyi anlaşılması noktasında, öncelikle üstadın çocukluğu ve çevresi, öğrenim hayatı, yayın hayatına girişi, Babıâli, çalışma hayatı olmak üzere kısa bir biyografisini sunarak işe koyulmuş. Birinci bölümde, üstadın sanat ve edebiyat anlayışı ekseninde özellikle bazı şahıslar üzerine Büyük Doğu’larda yayınlanan Edebiyat Mahkemeleri kayıt altında tutularak; Tevfik Fikret, Mehmed Akif Ersoy, Yahya Kemal ve Nurullah Ataç ekseninde dönemin edebiyat düşüncesi karşısında kendi düşüncelerini aktarmış. Dil konusunda ise Türk alfabesinin gelişimi, İslâm alfabesi karşısındaki durumu, oluşturmaya başladığı lügat, edebiyatta dil ve sadeleştirmeye bakışı kaynaklar taranarak aktarılmış. İkinci bölümde, toplum, eğitim ve din anlayışı üstadın İdeolocya Örgüsü temel alınarak, Büyük Doğu ve diğer mevkuteler taranarak, sıralamaya dâhil edilmiş. Şüphesiz üstadın dönemin şartları içerisinde bir alternatif olmak üzere Başyücelik Devleti ideali ve İdeolocya Örgüsü paralelinde bir devlet nizamı ortaya koymuş olması başlı başına bir hadise teşkil etmiştir. Zira o güne kadar bu anlamda bir devlet nizamnamesi ortaya  koymuş ikinci bir isim yoktur. Öyle ki İdeolocya Örgüsü, toplum temelinde örgütlenişin, a’dan z’ye oluşturulması düşünülen sosyal, iktisadî, edebî hayat unsurlarının lif lif dokunarak örgüleştirildiği bir ‘anayasa’ prototipi olarak dikkatleri çekmektedir. Mütefekkir Salih Mirzabeyoğlu’nun ifadesiyle üstad, “Beş asırlık tarih dilimimizle birlikte çağımızın nabzını yakalayan ve ideali aramayla toprağa bağlanma arasındaki bir berzahta kıvranan insanoğlunun oluş ıstırabını hakikatin hakikatine nisbetle heykelleştiren adam”dır.

Bu ayrıntıyı iyi çözümleyen Dr. Yasin Beyaz, üstadın bir fikir olarak sonuna kadar savunduğu ve bağlı kaldığı İslâm düşüncesi merkez olmak üzere, Başyücelik Devleti çevresinde toplum tasavvuru ve Türk tarihine yeniden yaklaşan düşünce yazılarını tasnife tabi tutuyor. Doğu, Batı, Büyük Doğu düşüncesi, ütopik toplum tasavvuru olarak başlıklandırdığı bu bölüm, Hz. Muhammed (s.a), İslâm düşüncesi, tasavvuf ve ahlak; bunlara bağlı olarak da eğitimin temel sorunları, kültür anlayışı konularına münhasır üstadın geniş açıklamalarını Başyücelik Devleti iradesine bağlı olarak açıklamaya gayret ediyor.

 

Üstadın kırk küsur yıl süren düşünce yolculuğuna dair derli toplu bir özet

 

Yazarın, üstadın siyaset anlayışını özetlemeye çalıştığı üçüncü bölüm, öyle sanıyorum ki çalışmanın en renkli kısmını oluşturuyor. Üstadın 1943 yılından başlayarak, CHP, DP, AP, MSP, CKMP, MÇP ve ANAP (kısmen) olmak üzere aşağı yukarı kırk yıllık zaman diliminde; İdeolocya Örgüsü çerçevesinde oluşturulmak üzere, İslâm düşüncesinin sol grup ve partiler karşısında bir alternatif oluşturma gayretinin özeti olarak okunuyor. Necip Fazıl Kısakürek, CHP başta olmak üzere, (ki bu partiye milletvekili olmak üzere başvuruda da bulunmuştur) devrin hemen bütün partileri ve liderleri ile doğrudan veya dolaylı olarak bir ünsiyet kurmuştur. Özellikle Adnan Menderes ile ilişkisi, 27 Mayıs ihtilali sonrası yaşanan toplumsal travma, üstadın eserlerine de yansımış olması bakımından dikkat çekicidir.

Dr. Yasin Beyaz, objektif bir araştırma pratiği olarak kaleme aldığı eserinde, üstadın kırk küsur yıl süren düşünce yolculuğuna dair derli toplu bir özet girişiminde bulunarak büyük bir cesaret örneği göstermiştir. Yukarıda da ifade ettiğim gibi üstadın özellikle şiirlerinden, tiyatro eserlerinden başlayarak bir hayranlık tutulmasının mevcudiyeti karşısında; üstadın fikriyatı ve toplum tasavvuru konusunda kelamdan pek nasibini alamamış sözkonusu hayran kitlesinin bu noktada yetersizliği bilinen bir gerçektir. Bu gerçekliği gördükten sonra, üstadın düşünce dünyasına eğilen ve toplu olarak özet girişinde bulunarak önemli bir çalışmayı nihayete erdiren Dr. Yasin Beyaz, bir bakıma tartışmaya açık noktaları da çalışmasına almaktan çekinmemiştir. Örneğin, önsözde belirtilen, “Akif’in sahip olduğu İslâmî entelektüel birikim ve perspektif, Necip Fazıl’da yoktur.” cümlesinin içerisi doldurulmuş değil. Yine önsözde, “Necip Fazıl, demokrasiyi CHP ve Tek Parti iktidarının ortadan kalkması için ister.” cümlesiyle beraber, üstadın 1960 ve 1980 darbelerine bakışı da yine tartışmalı konular arasında yer almaktadır.

Geniş bir bibliyografya ile uzun bir zamana yayıldığı belli olan çalışma, üstadın fikriyatını temel prensipleriyle yakından tanımak isteyenler için önemle dokunmuş bir kumaş hüviyetinde. Üstad Necip Fazıl Kısakürek, şüphesiz iman ve aksiyon hamlesinin Cumhuriyet sonrası Türkiyesindeki tek isim. Özellikle İslâm’a muhatap anlayışın örgüleştirildiği ve aksiyon hamlesinin fikir hamuruyla yoğrulduğu Büyük Doğu düşüncesi, İslâm ve Türkiye ilişkisinde, merkezde açtığı bir gediğin sura tırmanan bayraktarı olarak okunmayı ve anlaşılmayı bekliyor.

KAYNAK: Üstadın fikriyatının özeti bu kitapta (dunyabizim.com, 31 Ekim 2013).

Yazar: Dünyabizim.com

ÜSTAD’IN GENÇLİĞE HİTABESİNE DAİR

Üstad Necip Fazıl ne bir müfessir, ne de bir fakihti. Lakin milletin bütün bunlardan mahrum olduğu bir zamanda Mütefekkir kimliğiyle zuhûr etti, iman, ibadet ve ahlak alanına hapsedilen İslam’a yol açtı. Onun eşya ve hadiselere yeniden tatbikinin nasıl olacağını gösterdi. Büyük Doğu üst başlığında, Müslümanların bu çağda iman, fikir, hareket, ahlak ve hukuk tasavvurlarının nasıl olacağını telif etti; İdeolocya Örgüsü’nü de buna başeser yaptı. Bu milletin çocuklarına yeniden nasıl Ebussuud çapında âlimler olabilecekleri noktasında yol haritası çizdi.

Üstad, Allah Rasulü’ne صلى الله عليه وسلم” Çöl Bedevisi” denildiği bir zamanda, “Topuğunu bir kerecik öpebilmiş kum tanesi olsaydım.” diyerek O’na صلى الله عليه وسلم aidiyetten daha büyük bir şeref ve O’nun صلى الله عليه وسلم davasına hizmetten daha onurlu bir vazife tanımadığını ilan etti.

Üstad, “Biricik meselem, Sonsuz’a varmak.” dedi. “Gençliğe Hitabe” bu işin kitap çapında izaha muhtaç bir metnidir. Hatipte konuşmak, muhataplarda ise dinlemek esastır. Lakin bu esasiyet duvarlara değil, yüreklere levhalar asmak için olmalıdır. Gençliğe Hitabe’yi anlama cehdimizi Ahiret sermayemiz olur gayesiyle sizinle paylaşmak istedik. Doğrular Allah’a ve Rasulü’ne kusurlar ise beşere aittir.

KAYNAK: Kitaplar (ihsansenocak.com, 19.09.2019).

 

Yazar: İhsan Şenocak

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör