Hükümdar eşi ve anası. 13. yüzyılda yaşadı. Gündüz Alp’in eşi, Ertuğrul Gazi’nin annesi ve Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin büyükannesidir. Moğol saldırısından kurtulmak için Horasan’dan ayrılıp önce Ahlat’a sonra Halep’e ulaşan Kayı Boyu’nun beyi Gündüz Alp’in Fırat nehrini geçerken boğulması üzerine boy’un başına Hayme Ana geçti. Sonrasında Kayı Boyu, Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat’ın ikta olarak verdiği Ankara Karacadağ bölgesine, ardından da Söğüt ve Domaniç’e yerleşti.
Domaniç Yaylası’nı yazlık, Söğüt’ü kışlık olarak seçen Hayme Ana, oğlu Ertuğrul Gazi’yi yetiştirip torunu Osman Gazi’yle de bizzat ilgilendi. Ertuğrul Gazi, "Devlet Ana" diye de anılan annesi Hayme Ana’yı, Çarşamba'da her yıl çadır kurduğu bir tepe üzerine defnettirdi. Sultan II. Abdülhamit Han, 1892 yılında Hayme Ana’nın kabrinin bulunduğu yere türbe yaptırdı.
Hayme Ana, 700 yılı aşkın bir süredir her eylül ayının ilk pazar günü, türbesinin bulunduğu Kütahya’nın Domaniç ilçesine bağlı Çarşamba köyünde çeşitli törenlerle anılmaktadır. Ayrıca Ankara’nın Haymana ilçesinin adı da Hayme Ana’ya ithafen verilmiştir.
HAKKINDA: Yavuz Sanemoğlu / Söğüt (1958), İsmail Hakkı Uzunçarşılı / Osmanlı Tarihi (c.I, 1972), Safa Öcal / Devlet Kuran Kahramanlar (1987), Safa Öcal / Hayme Ana (Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, S.14, 1988), Selim Yıldız / Vilayetlerin Sultanlığından Faziletlerin Sultanlığına Osmanlı Devleti (1999), Galip Demir / Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu ve Ahilik (2000), Mehmed Maksutoğlu / Osmanlı Tarihi (2001), Ahmet Urfalı / Kuruluşun Toprağı Domaniç (2003), E.Şule Softaoğlu / Osmanlıların İlk Devirlerinde Türk Kadınları (Tefekkür Dergisi, s.7, 2006).
