Sultan I.
İbrahim’in eşi, Sultan IV. Mehmet’in annesi (D. 1627, ? – Ö. 1683, İstanbul).
Ruten (Ukrayna) asıllıdır. 12 yaşındayken Saraya Kırım Tatarları tarafından getirildi.
Bi süre Mahpeyker Kösem Sultan’ın hizmetinde bulundu. Nadya olan adının yerine
Hatice Turhan adını aldı. Saray gelenekleri uyarınca yetiştirildikten sonra IV.
Murat’ın yerine tahta geçen İbrahim’e odalık olarak verildi (1640). Şehzade
Mehmet’i doğurdu. Sultan İbrahim, Turhan Sultan’ı baş kadını yaptı.
Akıl
sağlığının bozuk olması nedeniyle tahttan indirilen Sultan İbrahim’in yerine Hatice
Turhan Sultan’dan oğlu yedi yaşındaki IV. Mehmet (Avcı) tahta çıktı (1648). Bu
durumdan yararlanan Büyük Valide Kösem Sultan, oğlu İbrahim zamanında olduğu
gibi, torunu IV. Mehmet’in padişahlığı sırasında da devleti yönetmek istedi.
Eski Saray’a gitmeyip “Valide-i Muazzama” olarak sarayda kaldı. Turhan
Sultan’la aralarındaki çekişmeden hayatını kaybederek yenik çıktı. Bu olaydan
sonra Turhan Sultan ölümüne kadar harem ve saraya tek başına hâkim oldu. Otuz
dört yıl valide sultanlık yaparak Osmanlı tarihinin en uzun süreli valide
sultanı oldu. Köprülü Mehmet Paşa’yı 1656’da sadrazamlığa getirdi. Köprülü ailesinden
sadrazamların iş başına geldiği bu dönemde valide sultanların devlet
işlerindeki etkisi azaldı.
Turhan
Sultan, naipliği sırasında Çanakkale Boğazı’na bir kale; İstanbul’a okul,
medrese, imarethane, kütüphane, çeşmeler yaptırdı. 1597’de, Sultan III.
Mehmet’in annesi Valide Safiye Sultan’ın emriyle yapımına başlanan ama yarım
kalan İstanbul Yeni Camii’ni kendi parasıyla tamamlattı. Türbesi de bu camiin avlusundadır.
KAYNAKÇA:
İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), Meydan Larousse (1969-1973),
Martijn Theodor Houtsma / E. J. Brill’s First Encyclopedia of İslam (1987),
Natalia Yakovenko / Essays on History on Ukraine From the Earliest Times until
the End of 18 th Century (1997), Genel Kültür Ansiklopedisi (2009), İhsan Işık / Ünlü Kadınlar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi,
C. 6, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).